Φωτεινή Λαμπρίδη
Μια σημαντική πρωτοβουλία για την υπεράσπιση της δημόσιας
εκπαίδευσης, σε μια κρίσιμη για τη δημόσια εκπαίδευση περίοδο, δημιουργήθηκε
από 150 επιστήμονες και πολίτες από όλους τους εκπαιδευτικούς χώρους, όλων των
βαθμίδων.
Ο λόγος για το Δίκτυο για την Υπεράσπιση της Δημόσιας Εκπαίδευσης,
που όπως λέει ο καθηγητής και πρώην ΓΓ του υπ. Παιδείας, Ηλίας Γεωργαντάς στο
tvxs.gr δεν θα λειτουργεί ως ελιτίστικος όμιλος αλλά θα επιδιώξει «...να
θεματοποιήσει και να αναδείξει στη δημόσια συζήτηση τη σημασία που έχει η
δημόσια εκπαίδευση τόσο ως προς την ποιότητα της κοινωνικής συνοχής όσο και σε
σχέση με τις προκλήσεις προσαρμογής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας στην
οικονομία της γνώσης». Η πρωτοβουλία είναι λίγο - πολύ απότοκο της
σχηματοποιημένης πια εμπειρίας που αποκτήθηκε στη διάρκεια της κυβερνητικής
φάσης, όπως εξηγεί ο Ηλ. Γεωργαντάς, ο οποίος παραδέχεται τις αστοχίες του Υπ.
Παιδείας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και εξηγεί τι δίδαξε η εμπειρία της
διακυβέρνησης στους αρμόδιους για θέματα της εκπαίδευσης.
«Η Ν.Δ. βλέπει την δημόσια εκπαίδευση σαν κάτι που κακώς
προσφέρεται σε όλους και έχει διπλή ατζέντα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πάντα ως στόχο μια
εκπαίδευση πλατιάς κοινωνικής συμπερίληψης με μέριμνα για ποιοτική δημόσια
εκπαίδευση για όλες και όλους. Η πολιτική πλατφόρμα της Ν.Δ. για την εκπαίδευση
ευνοεί, για να μην πω προωθεί, αποκλεισμούς και μετατρέπει την εκπαίδευση σε
εμπορικό προϊόν μειώνοντας τον κοινωνικό μισθό και περιορίζοντας δραστικά την
κοινωνική κινητικότητα» λέει ο Ηλ. Γεωργαντάς. Ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη του
Δίκτυου, ο πρώην υπουργός Παιδείας Κ. Γαβρόγλου, ο οποίος ενθάρρυνε την
πρωτοβουλία από τα πρώτα της βήματα.
Τι επιδιώκει να προσφέρει το δίκτυο στη δημόσια
εκπαίδευση;
Η βασική επιδίωξη του Δικτύου είναι να θεματοποιήσει και
να αναδείξει στη δημόσια συζήτηση τη σημασία που έχει η δημόσια εκπαίδευση τόσο
ως προς την ποιότητα της κοινωνικής συνοχής όσο και σε σχέση με τις προκλήσεις
προσαρμογής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας στην οικονομία της γνώσης. Θα
προσπαθήσει να λειτουργήσει σαν μια δεξαμενή σκέψης η οποία όμως δεν θα
λειτουργεί σαν ένας ελιτίστικος όμιλος προβληματισμού αλλά σαν ένα σύγχρονο δίκτυο
ανθρώπων που εργάζονται και βιώνουν τα εκπαιδευτικά ζητήματα στη βάση και εντός
της εκπαιδευτικής καθημερινότητας. Φιλοδοξία του Δικτύου είναι να δώσει βήμα σε
αυτούς τους ανθρώπους που έχουν μια συλλογική ανάγκη αφενός βεβαίως για να
εντοπιστούν οι προκλήσεις, τα ζητήματα και τα διλήμματα που σήμερα
αντιμετωπίζει η δημόσια εκπαίδευση, αφετέρου για να δοθούν συγκεκριμένες
απαντήσεις με την επεξεργασία τεκμηριωμένων προτάσεων πολιτικής.
Η πρωτοβουλία είναι λίγο-πολύ απότοκο της
σχηματοποιημένης πια εμπειρίας που αποκτήθηκε στη διάρκεια της κυβερνητικής
φάσης και ήλθε στην επιφάνεια με μάλλον φυσικό τρόπο μέσα από τις συζητήσεις
που στη συνέχεια έγιναν με διάφορους ανθρώπους που ενεπλάκησαν με ποικίλους
τρόπους και κυμαινόμενη ένταση εμπλοκής στις διάφορες φάσεις επεξεργασίας των
θεμάτων που τότε είχαμε να αντιμετωπίσουμε. Αυτό είναι ένα μέρος της γραμμής
καταγωγής του Δικτύου. Ένα άλλο σημαντικό μέρος αφορά σε ανθρώπους που μάχονται
στην πρώτη γραμμή της δημόσιας εκπαίδευσης και είχαμε την τύχη να γνωριστούμε
όταν έπρεπε να επιλύσουμε ζητήματα εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά και της
εκπαιδευτικής καθημερινότητας με τους οποίους αναπτύχθηκε βαθμηδόν μια
κοινότητα γνώσης και συναντίληψης. Προφανώς ο Κώστας Γαβρόγλου ήταν το πρόσωπο
που ενθάρρυνε και στήριξε αυτήν την πρωτοβουλία από τα πρώτα της βήματα αλλά
νομίζω πως ήταν η βαθύτερη ανάγκη να αρθρωθεί μια ουσιαστική επιχειρηματολογία
για την δημόσια εκπαίδευση αυτή που έθεσε σε κίνηση τα πράγματα.
Γράφετε ότι η δημόσια εκπαίδευση πρέπει να γίνει πιο
ελκυστική; Με ποιον τρόπο;
Να αποκατασταθεί η δημιουργική σχέση με την γνώση, να
βγει και πάλι στην επιφάνεια ο βαθύτερος ψυχικός δεσμός που γεννά η εκπαίδευση,
να καταφέρει η εκπαίδευση να διεγείρει την διανοητική περιέργεια και τον
μαθησιακό μεταβολισμό.
Οι θεσμοί δεν μας ζήτησαν ποτέ αναγραφή της διαγωγής στο
απολυτήριο
Λέτε ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου 2015-2019 έγιναν
πολλά στον χώρο της εκπαίδευσης. Σε μια περίοδο βαθύτατης κρίσης, χωρίς τις
απαιτούμενες πιστώσεις, με τους εκπροσώπους της τρόικας αλλά και του ΟΟΣΑ
(Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) να πιέζουν αφόρητα για ρυθμίσεις
νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα. Ποιες είναι αυτές οι ρυθμίσεις και ποιες από αυτές
περνούν στο νέο νομοσχέδιο για την παιδεία;
Πράγματι, η περίοδος που μεσολάβησε από το 2015 μέχρι την
επιτυχή έξοδο της χώρας από τα μνημόνια το καλοκαίρι του 2019 η κυβερνητική
προσπάθεια υπονομεύθηκε με διττό τρόπο. Κι αυτό δεν αφορά μόνο στην εκπαίδευση
καθώς ήταν ένα οριζόντιο πρόσκομμα που τραυμάτισε σοβαρά τη συνολική προσπάθεια
της κοινωνίας και της κυβέρνησης. Ο συνδυασμός δημοσιονομικής ασφυξίας και
ταυτόχρονα της άσκησης αφόρητων πιέσεων από μια τρόικα που έγινε κουαρτέτο
αφαίρεσε πολύτιμο πολιτικό χρόνο από την κυβέρνηση και οδήγησε σε αναστολή του
κοινωνικού συμβολαίου με το εκλογικό σώμα καθώς εξελίσσονταν οι γύροι της
διαπραγμάτευσης της κάθε αξιολόγησης. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι
η διένεξη με το κουαρτέτο των θεσμών οι οποίοι όχι μόνο αρνούνταν να συζητήσουν
αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών αλλά θεωρούσαν ότι ο αριθμός μαθητών ανά
εκπαιδευτικό είναι υψηλός. Αυτό ακριβώς που έλεγαν τότε οι θεσμοί, αλλά στη
συνέχεια πήραν πίσω καθώς η ελληνική πλευρά έχτιζε όλο και μεγαλύτερη
διαπραγματευτική αξιοπιστία, έρχεται να το υλοποιήσει η σημερινή κυβέρνηση αυξάνοντας
τόσο το κατώτατο όσο και το ανώτατο όριο μαθητών ανά τάξη με το νομοσχέδιο που
φέρνει στη Βουλή. Και μάλιστα τη στιγμή που δεν της το ζητάει κανένας, τη
στιγμή που δεν βρίσκεται σε κάποιον πολιτικό εκβιασμό, και κυρίως τη στιγμή που
οι υγειονομικές συνθήκες θα έπρεπε να την οδηγούν στην εντελώς αντίθετη
κατεύθυνση. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι οι θεσμοί δεν μας ζήτησαν ποτέ αναγραφή
της διαγωγής στο απολυτήριο ή κατάργηση της Κοινωνιολογίας από τα πανελλαδικώς
εξεταζόμενα μαθήματα.
Ωστόσο κατά τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τους είχαμε τους
διαμαρτυρίες τους στον χώρο τους εκπαίδευσης. Από τα μουσικά σχολεία, τους
εκπαιδευτικούς τους ειδικής αγωγής έως τους συμβασιούχους. Γιατί;
Το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Παιδείας έχει ένα τεράστιο
εύρος, βαριά διοικητική καθημερινότητα, πολύ ευαίσθητες ισορροπίες, και ίσως το
μεγαλύτερο πλήθος εμπλεκόμενων πολιτών: εκπαιδευτικών, μαθητών, γονέων,
φοιτητών, ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, σχολείων στο εξωτερικό, πανεπιστημίων,
ερευνητικών ιδρυμάτων και φυσικά και των θρησκευμάτων.
Αντιστοίχως περίπλοκες είναι και οι πλουραλιστικές δομές
συμφερόντων που, με τον καλώς εννοούμενο τρόπο, αναζητούν διαύλους επηρεασμού
των πολιτικών αποφάσεων. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον θα ήταν δύσκολο να μην
παρατηρούνται και αστοχίες ή δυσαρέσκειες. Σημασία έχει να είναι σε εγρήγορση
οι μηχανισμοί που μεταδίδουν την πληροφορία ότι κάτι δεν πάει καλά και να
υπάρχει η πολιτική ετοιμότητα για άμεσες διορθωτικές παρεμβάσεις. Νομίζω ότι
όπου προέκυψαν τέτοια ζητήματα αυτά διορθώθηκαν γρήγορα όπως για παράδειγμα με
τα μουσικά σχολεία. Όμως είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι για τη θέσπιση της
υποχρεωτικής δίχρονης προσχολικής εκπαίδευσης με την οποία ο Σύριζα ουσιαστικά
πρόσθεσε μια οιονεί βαθμίδα εκπαίδευσης μέσα στο σύστημα, για τα μεγάλα βήματα
που έγιναν στην ειδική αγωγή την οποία ο Σύριζα παγίωσε ως μια διακριτή δομή με
συγκεκριμένη ταυτότητα μέσα στην εκπαίδευση, όπως επίσης και για την παράλληλη
στήριξη, την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων, τις παρεμβάσεις για το νέο Λύκειο
και φυσικά την μεγαλύτερης κλίμακας αναδιάρθρωση του χάρτη της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης που έχει γίνει ποτέ στη χώρα.
Το ζήτημα των συμβασιούχων ήταν ένα ζήτημα που πάντα μας
απασχολούσε έντονα και το οποίο σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μετά την
αποδέσμευση από τους μνημονιακούς περιορισμούς και την κατάργηση του 5:1, 4:1
κλπ αντιμετωπίσαμε με την υλοποιούμενη πρόσληψη 15.000 εκπαιδευτικών. Δεν έλυσε
το πρόβλημα ριζικά αλλά ήταν μια σοβαρή ένεση στο σύστημα, της τάξης του 40-50%
στο σύνολο των αναπληρωτών, δεδομένων και των ορίων αντοχής του προϋπολογισμού.
Η Ν.Δ. να βλέπει την δημόσια εκπαίδευση σαν κάτι που
κακώς προσφέρεται σε όλους,
Τι εννοείται με τη φράση «...η κυβέρνηση της Ν.Δ. στον
χώρο της εκπαίδευσης έχει διπλή ατζέντα».
Η ατζέντα της Ν.Δ. είναι διπλή με την έννοια ότι προωθεί
μια ατζέντα αντιμεταρρύθμισης ενώ ταυτόχρονα εφαρμόζει μια ατζέντα δραστικής
ανατροπής του κοινωνικού προφίλ της δημόσιας εκπαίδευσης. Η αντιμεταρρύθμιση
φαίνεται από την κοινωνική επιθετικότητα με την οποία ανακαλεί, αναστέλλει και
καταργεί καίριες τομές της προηγούμενης κυβέρνησης. Τα παραδείγματα είναι
πολλά: η κατάργηση των διετών προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης στα
πανεπιστήμια που αφενός θα δημιουργούσαν έναν καθαρό διάδρομο εμπλουτισμού των
ενδιάμεσων τεχνικών και επαγγελματικών γνώσεων που χρειάζεται η εθνική
οικονομία, αφετέρου θα συνέδεαν οργανικά την ακαδημαϊκή γνώση και έρευνα με τις
επαγγελματικές εφαρμογές – έλλειμμα που αποτελεί δομικό παράγοντα
αναποτελεσματικότητας του καταμερισμού της εργασίας στη χώρα μας. Επίσης, η
κατάργηση της ελεύθερης πρόσβασης χωρίς πανελλαδικές στα πανεπιστημιακά τμήματα
στα οποία η ζήτηση είναι ίση ή μικρότερη των προσφερόμενων θέσεων.
Η αναστολή λειτουργίας 37 νέων ακαδημαϊκών τμημάτων. Η
κατάργηση της απόφασης για την ίδρυση μιας νέας, σύγχρονης και διεπιστημονικής
Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Η προωθούμενη στο παρόν νομοσχέδιο
ρύθμιση με την οποία αφαιρείται η δυνατότητα στους άνω των 17 να εγγραφούν στα
ημερήσια Επαγγελματικά Λύκεια. Ταυτόχρονα, εκτός από αυτό το πολύ επιθετικό
roll back εφαρμόζεται μια εξίσου επιθετική ατζέντα εφόρμησης εναντίον της
κοινωνίας που σκοπό έχει να μεταλλάξει το DNA της δημόσιας εκπαίδευσης και
τελικά να περιορίσει ποιοτικά και ποσοτικά τα κοινωνικά στρώματα που ωφελούνται
από την δημόσια εκπαίδευση. Η δραστική περιστολή των ευκαιριών για δημόσια
εκπαίδευση και άρα των ευκαιριών για ανοδική κοινωνική κινητικότητα είναι
επιλογή που ανήκει στον σκληρό πυρήνα των παραδοχών που συγκροτούν αυτήν την
ατζέντα.
Ποιο είναι τα σημεία στα οποία διαφωνείτε περισσότερο;
Οι διαφωνίες είναι δομικού και όχι περιστασιακού
χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό θα αναγκαζόμουνα να καταχραστώ το χρόνο σας αν
έπρεπε να περιγράψω τα επιμέρους σημεία διαφωνίας. Συνθέτοντας όλα τα επιμέρους
σημεία θα εστίαζα σε δύο καταστατικού χαρακτήρα διαφωνίες. Ο Σύριζα είχε πάντα
ως στόχο μια εκπαίδευση πλατιάς κοινωνικής συμπερίληψης με μέριμνα για ποιοτική
δημόσια εκπαίδευση για όλες και όλους.
Η πολιτική πλατφόρμα της Ν.Δ. για την εκπαίδευση ευνοεί,
για να μην πω προωθεί, αποκλεισμούς και μετατρέπει την εκπαίδευση σε εμπορικό
προϊόν μειώνοντας τον κοινωνικό μισθό και περιορίζοντας δραστικά την κοινωνική
κινητικότητα. Το δεύτερο σημείο στο οποίο διαφέρουμε δομικά είναι η δογματική
επιμονή της Ν.Δ. να βλέπει την δημόσια εκπαίδευση σαν κάτι που κακώς
προσφέρεται σε όλους, σαν κάτι στο οποίο υπάρχει θέση μόνο για λίγους. Και αυτό
φυσικά το ντύνει με το ρητορικό περιτύλιγμα περί «αρίστων» κατασκευάζοντας
φίλτρα και μηχανισμούς όλο και πιο περιορισμένης επιλογής. Τον Δαρβίνο, όπως
και όλους τους μεγάλους, πρέπει να τον διαβάσεις ολόκληρο. Η Ν.Δ. διάβασε μόνο
τα κεφάλαια για την επικράτηση των ισχυρών επί των αδυνάτων ειδών.
Εμείς επιμένουμε στο ουσιαστικότερο που είναι η εξέλιξη
των ειδών. Άλλωστε αυτό έβαλε ως τίτλο ο Δαρβίνος ως τίτλο στην πραγματεία του.
Αρκεί ένα τέτοιο δίκτυο για να αλλάξει η κατάσταση και
ποια είναι η γνώμη τους για το αίτημα που εκφράζεται διαχρονικά και αφορά στη
δημιουργία διακομματικής επιτροπής για την παιδεία ώστε το εκπαιδευτικό σύστημα
να μην αλλάζει κάθε τόσο γεγονός που επιβαρύνει τους μαθητές;
Θα ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι ένα Δίκτυο από μόνο του
μπορεί να επηρεάσει την υλικότητα των σχέσεων που ορίζουν μια δεδομένη
κατάσταση. Μπορεί όμως να λειτουργήσει ως μηχανισμός που θα συνδέσει τις
ανάγκες της ζωής με τη δύναμη των ιδεών. Είναι σίγουρο ότι χρειαζόμαστε νέες
δομές που θα στηρίζουν τον «συλλογικό διανοούμενο» και θα ανοίγουν νέες
προοπτικές στη θεματολογία της δημόσιας συζήτησης. Δεν ξέρω κατά πόσον είναι
εφικτή στην τρέχουσα συγκυρία μία διακομματική επιτροπή δεδομένων και των
δομικών διαφοροποιήσεων στην αντίληψη των πραγμάτων. Θα ήταν ευχής έργο να
προκύψουν συγκλίσεις με κοινωνική γείωση και περιεχόμενο αλλά αυτό πρέπει να το
προετοιμάσουν οι ενδιάμεσοι κοινωνικοί θεσμοί διαλόγου, όπως αυτό και άλλα
τυχόν Δίκτυα που ενδεχομένως δημιουργηθούν από άλλους χώρους. Τα κόμματα δεν
είναι πόες, πρέπει να ρίχνουν ρίζες στα θέματα που συζητά η κοινωνική βάση και
μετά να τα σχηματοποιούν σε πολιτικό πρόγραμμα. Άρα αν ποτέ προκύψει μια
διακομματική επιτροπή αυτή θα είναι το αποτέλεσμα διεργασιών και όχι το
αφετηριακό τους σημείο.
Το νομοσχέδιο της Ν. Κεραμέως έρχεται να αποδομήσει την
φιλοσοφία της προηγούμενης κυβέρνησης για την εκπαίδευση αλλά κυρίως να ανοίξει
την πόρτα πλέον καθαρά στην ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης που θα έχει πλέον
έντονο ταξικό πρόσημο. Θα είναι εύκολο να επανέλθει η κατάσταση σε άλλη βάση αν
αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ την διακυβέρνηση, ή αλλάζει πλέον δομικά ο χάρτης;
Ήδη είπαμε, μιλώντας για την διπλή ατζέντα της Ν.Δ., ότι
το ένα σκέλος της στρατηγικής της είναι η προώθηση μιας αντιμεταρρύθμισης με
μειωμένη κοινωνική συμπερίληψη και λιγότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Πράγματι, η
Ν.Δ. έχει ήδη κατεδαφίσει σημαντικό μέρος του θεσμικού εποικοδομήματος του
Σύριζα. Ωστόσο, οι κοινωνικές συμμαχίες που υποβάσταζαν αυτό το εποικοδόμημα
είναι ενεργές και παρούσες, και μάλιστα έχουν πια ανασυνταχθεί, και νομίζω ότι
θα είναι όχι μόνο ικανές αλλά και πρόθυμες να ξεπεράσουν τις όποιες δυσκολίες.
Δεν θέλω να υποτιμήσω τις δυσκολίες που θα προκύψουν αλλά είναι επίσης
σημαντικό να μην υποτιμούμε τη ζωτική δύναμη της κοινωνικής κινητοποίησης.
Το δίκτυο με ποιον τρόπο θα λειτουργήσει; Θα απευθυνθεί
στην κοινωνία και πως; Θα περάσει από τη θεωρία σε δράσεις και με ποιον τρόπο;
Το Δίκτυο για την Υπεράσπιση της Δημόσιας Εκπαίδευσης θα
είναι ένας μηχανισμός συγκέντρωσης και παρακολούθησης των εξελίξεων και
παράλληλα ένα κέντρο τεκμηρίωσης καθώς και μια εστία επεξεργασίας προτάσεων
πολιτικής. Ήδη, η σύνθεση του με τα 150 ιδρυτικά μέλη είναι μια ένδειξη των
οργανικών δεσμών με την εκπαιδευτική βάση. Η βάση αυτή θα διευρύνεται, ανάλογα
τόσο με τις θεματικές όσο και γεωγραφικά, και θα πάρει τη μορφή ενός δικτύου
επιμέρους δικτύων. Η κίνηση θα είναι αμφίδρομη. Το Δίκτυο θα πρέπει να είναι και
δέκτης και πομπός. Θα έλεγα μάλιστα ότι η λειτουργία του δέκτη είναι
προϋπόθεση. Είναι κι ένα πείραμα διαμοιρασμού γνώσεων, ιδεών και προγραμμάτων
δράσης. Νομίζω ότι η κοινωνία έχει ανάγκη για περισσότερες οριζόντιες δομές
συνεργασίας που θα συμπληρώνουν τις κάθετες ιεραρχικές σχέσεις. Τα υπόλοιπα θα
τα δούμε στην πράξη…
Tags
Eλλάδα