Covid-19: Άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις

Δημήτρης Μάρδας

Ο αριθμός των νεκρών από τον Κορονοϊό Covid-19 σε χώρες όμοιες της Ελλάδας σε πληθυσμό, σύμφωνα με τα στοιχεία της προηγούμενης εβδομάδας, ήταν: Στο Βέλγιο 8.339, στη Σουηδία 2.941 και εδώ 149 άτομα.

Η Ελλάδα είναι όμως χώρα με ιδιαίτερα άσχημες επιδόσεις την οικονομία. Θα καταγράψει αναλυτικότερα, δυνητικά άμεσες επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα –με βραχυχρόνια αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ, και όχι ετήσια– της τάξης του 34% (τις χειρότερες σε 50 χώρες) κατά τον ΟΟΣΑ, με ύφεση για το 2020 της τάξης του 10%, με ανεργία που θα προσεγγίσει το 22%, με κρατικό προϋπολογισμό που είχε εκτροχιαστεί πριν τον Απρίλιο και με χρέος που θα εκτιναχθεί στο 194,8%, σύμφωνα με τον Fitch.

Όταν οικοδομείται μια πολιτική, οφείλει να λαμβάνει κατά νου όλες τις μεταβλητές και τα ενδεχόμενα που πρόκειται ή μπορεί να συμβούν, στη βραχυχρόνια περίοδο όπως και μεσοπρόθεσμα. Πρέπει λοιπόν να προσδιορίσει τόσο τις άμεσες επιπτώσεις μιας κρίσης πανδημίας λόγου χάρη (149 νεκροί), όσο και τις έμμεσες (που οφείλονται στο lockdown κ.λπ) που χρονικά έπονται. Μόνο έτσι μπορεί να έχει έναν πλήρη απολογισμό επιπτώσεων και να βελτιωθεί περιορίζοντας επερχόμενες καταστροφές.

Φέρουμε ως παράδειγμα τέτοιας μορφής επιπτώσεων, την κρίση του 2010 και ειδικότερα το «κούρεμα» των ομολόγων επί υπουργίας Ε. Βενιζέλου, που μεθοδεύθηκε από τον Ιούλιο του 2011. Τα άμεσα οφέλη και οι προκαλούμενες ζημιές του «κουρέματος» σε όρους οικονομικούς αποτυπώθηκαν σχετικά εύκολα. Υπάρχουν όμως και άλλες επιπτώσεις της κρίσης.

Αναλυτικότερα, σε μελέτη που παρουσιάστηκε με θέμα τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα, στο 9ο Επιστημονικό Συνέδριο Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, τον Μάρτιο του 2020, επισημάνθηκε η κάθετη αύξησή τους μετά το 2010 με αμείωτη αυξητική τάση ως και το 2012, όπως και η συνέχιση της ανοδικής τους πορείας με σχετικά όμως χαμηλότερους αυξητικούς ρυθμούς ως το 2014.

Ένα μέρος θα μπορούσε να αποδοθεί στην ανεργία, ένα στην κρίση και ένα τελευταίο σε άλλους λόγους σύμφωνα με τη μελέτη. Αν τμήμα της αύξησης αυτής οφείλεται στην απώλεια περιουσίας ατόμων, που τα οδήγησε στο απονενοημένο λόγω του κουρέματος των ομολόγων που κατείχαν, τότε αυτή  η εξέλιξη εντάσσεται στις έμμεσες επιπτώσεις του «κουρέματος» και δεν μπορεί να παραγκωνιστεί ή να «θαφτεί».

Στο συγκεκριμένο θέμα, όπως φαίνεται και από την προαναφερθείσα μελέτη, δεν υπάρχει βέβαια μια αιτία. Από την άλλη συχνά υφίσταται το «υποκείμενο» νόσημα και η αφορμή δίνεται από ένα εξωτερικό γεγονός. Αν και το εξεταζόμενο πρόβλημα είναι από τα πιο δύσκολα θέματα να διαχειριστεί κάποιος στατιστικά, γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που απουσιάζουν «σκληρά δεδομένα», η περαιτέρω μελέτη τους βοηθά την εκάστοτε πολιτική. Την καθοδηγεί λοιπόν προς μέτρα που μπορούν να απαλύνουν τις δυσάρεστες εκφάνσεις του εν λόγω υπαρκτού φαινομένου, όπου βλέπουμε την τάση δεν μπορούμε όμως να το ποσοτικοποιήσουμε με ακρίβεια.

Κατ’ όμοιο τρόπο για να υπολογιστεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων της τρέχουσας περιόδου και να προσδιοριστούν και εδώ οι συνολικές επιπτώσεις της κρίσης του ιού στην αγορά όπως και άλλου, θα ήταν σκόπιμο να διερευνηθούν όλες οι έμμεσες επιπτώσεις του Covid-19, ως συνέπεια της μορφής του lockdown που επιλέχθηκε.

Δεν υπονοείται φυσικά από τα προαναφερθέντα ότι υποστηρίζονται πολιτικές «ανοσίας της αγέλης» τύπου Ηνωμένου Βασιλείου. Όταν όμως μια οικονομία νοσεί βαριά και όλες οι ενδείξεις είναι εις βάρος της, τότε αντιδρά με διαφορετικό τρόπο από ότι μια άλλη, όπου οι επιπτώσεις του Κορονοϊού είναι λιγότερο επώδυνες. Με τον τρόπο αυτόν περιορίζει τις πιθανότητες εκδήλωσης μελλοντικών εκτροπών, που περιλαμβάνονται στις έμμεσες επιπτώσεις.

Ιδιαίτερα δυσμενείς προβλέψεις για το 2020 υπάρχουν και για τη Γερμανική οικονομία. Βασιζόμενη όμως η εκεί κυβέρνηση σε αυτές, κινήθηκε με διαφορετικές ταχύτητες σε σχέση με άλλες γειτονικές ή μη χώρες κρατώντας ταυτόχρονα σε υψηλό επίπεδο τα μέτρα προστασίας των πολιτών.

Η αξία της ζωής ατόμου που πέθανε από τον Κορονοϊό δε διαφέρει από εκείνη ενός άλλου που έθεσε τέλος στη ζωή του επειδή έμεινε άνεργος με χρέη και τρία παιδιά ή επειδή έχασε την περιουσία του σε μια νύχτα λόγω του «κουρέματος» των κρατικών ομολόγων. Το παρελθόν δίνει πάντοτε σήματα για το μέλλον, μαζί με τις όποιες επιστημονικές αναζητήσεις.