«Θολό» είναι το τοπίο αναφορικά με το μέλλον στην αγορά ενέργειας μετά την εισαγωγή του λεγόμενου target model, που έρχεται πλέον για να καθορίσει τις τιμές βάσει των οποίων η ΔΕΗ και οι ιδιώτες πάροχοι θα προμηθεύονται ενέργεια από εκείνους που την παράγουν.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά και εύλογα, καθώς
τα κυβερνητικά στελέχη δεν έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο οι καταναλωτές να
δουν εκ νέου αυξήσεις στα τιμολόγια.
Την ίδια στιγμή, με δεδομένο ότι η κυβέρνηση δεν κρύβει
την διάθεση πριμοδότησης των ιδιωτών παρόχων ενέργειας εις βάρος της ΔΕΗ,
έντονη είναι και η ανησυχία σχετικά με το μέλλον της επιχείρησης, η οποία
κινείται ακόμη σε «αχαρτογράφητα ύδατα».
Τι είναι λοιπόν το target model και πως αναμένεται να
επιδρασει η εφαρμογή του συνολικά στην αγορά ενέργειας;
Το target model και το ολιγοπώλιο «από την πίσω πόρτα»
«Επί της ουσίας το target model είναι η διασύνδεση των
εθνικών αγορών με τις γειτονικές χώρες. Πρόκειται για ευρωπαϊκή οδηγία, που
έγινε νόμος επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Στην πραγματικότητα η Ελλάδα θα διασυνδεθεί
με τη Βουλγαρία και την Ιταλία. Το εν λόγω μοντέλο προέκυψε στην Κεντρική
Ευρώπη, για λόγους επάρκειας, αλλά και για να πηγαινοέρχεται η ενέργεια μεταξύ
Γερμανίας, Γαλλίας και γειτονικών χωρών με ασφάλεια και χωρίς πρόβλημα.
Διακηρυγμένος στόχος είναι επίσης η ενοποίηση των αγορών τους αλλά και η πτώση
των τιμών» σημειώνει μιλώντας στο tvxs.gr ο πρώην υπουργός Περιβάλλοντος και
Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης και προσθέτει:
«Το target model συνοδεύεται όμως και από έναν μηχανισμό
που λέγεται Χρηματιστήριο Ενέργειας. Το εν λόγω χρηματιστήριο δεν είναι κάτι
τρομερό σε σχέση με το προηγούμενο σύστημα, το οποίο επί της ουσίας ήταν ένας “κουβάς”, όπου έπεφτε μέσα όλη η
ενέργεια που παρήγαγε η χώρα. Πρώτα έπεφταν μέσα οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
(ΑΠΕ) που είχαν μηδενική τιμή. Μετά η πιο φτηνή μορφή ενέργειας, δηλαδή ο
λιγνίτης (με την τιμή που έδινε η ΔΕΗ) και στο τέλος το φυσικό αέριο, το οποίο
ήταν πιο ακριβό. Από αυτό τον “κουβά” λοιπόν πήγαιναν και αγόραζαν σε ενιαία
τιμή όλοι οι προμηθευτές της ενέργειας, που φτάνει στα σπίτια μας».
Συνεχίζοντας, ο κύριος Σταθάκης αναφέρει: «Το target
model δεν αλλάζει πολύ τα δεδομένα, καθώς έχει περίπου τις ίδιες αγορές. Δηλαδή
την προ ημερησίας: που σημαίνει ότι σήμερα λέω τι θα παράξω αύριο καθώς και τι
ζήτηση θα έχω για να καλύψω τις ανάγκες. Επιπλέον, υπάρχουν και οι συναλλαγές
που γίνονται στην ημερήσια αγορά κι επηρεάζουν τις τιμές. Η τρίτη αγορά είναι ο
ΑΔΜΗΕ - και στο παλιό μοντέλο και στο καινούργιο - που εγγυάται την ασφάλεια
του συστήματος. Ουσιαστικά διαχειρίζεται τις μονάδες που βρίσκονται σε
εφεδρεία, εξισορροπώντας έτσι την αγορά».
Που βρίσκεται όμως η «παγίδα»; Σύμφωνα τον πρώην υπουργό
Ενέργειας «αυτό που συνέβη είναι ότι άλλαξε η σχέση και το ειδικό βάρος της ΔΕΗ
αναφορικά με τους ιδιώτες που παράγουν ενέργεια με φυσικό αέριο. Κάπως έτσι
έχουμε ένα τρομερό παράδοξο, το οποίο προκύπτει από το εξής: η ζήτηση ενέργειας
έχει πέσει λόγω της κρίσης του κοροναϊού. Άρα με δεδομένο πως υπάρχει η ίδια
προσφορά, οι τιμές κατέρρευσαν. Δηλαδή πριν από λίγα χρόνια - όταν ήταν ο
ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση - έφτανε στα 63 ευρώ την κιλοβατώρα και κάποια στιγμή
έφτασε τα 35 ευρώ. Με την εισαγωγή του target model πριν από ένα μήνα, ξαφνικά
όλοι πάγωσαν καθώς οι τιμές έφτασαν τα 50-55 ευρώ. Ο βασικός λόγος είναι πως η
ΔΕΗ έχει αποσύρει αναγκαστικά τα λιγνιτικά και τις τιμές τις καθορίζουν οι
τρεις βασικοί παραγωγοί φυσικού αερίου, δηλαδή η Elpedison, ο Μυτιληναίος και η
ΤΕΡΝΑ. Αυτές λοιπόν δίνουν τρελές τιμές στην ημερήσια και προ ημερήσια αγορά,
με αποτέλεσμα να φαίνεται πως ο ΑΔΜΗΕ έχει έλλειμμα. Ο ΑΔΜΗΕ λοιπόν αναγκάζεται
να πάει στις μονάδες που είναι σε εφεδρεία δίνοντάς τους πολύ υψηλή τιμή, για
να κάνει ασφαλές το σύστημα. Κάτι τέτοιο ανεβάζει τις τιμές της ενέργειας συνολικά.
Μιλάμε λοιπόν ξεκάθαρα για αυτό που αποκαλούμε οι οικονομολόγοι ως ολιγοπωλιακό
collusion. Οι τιμές θα έπρεπε να είναι στα 40 ευρώ λόγω προσφοράς και ζήτησης,
ενώ οι παραγωγοί αυξάνοντας τις τιμες επί της ουσίας ρυθμίζουν την αγορά στο
100%» τονίζει χαρακτηριστικά.
Τα υπερκέρδη της ΔΕΗ (και όχι μόνο) εν καιρώ κατάρρευσης
των τιμών ενέργειας
Σε ό,τι έχει να κάνει με τις επιπτώσεις στους
καταναλωτές, ο κύριος Σταθάκης λέει:
«Αναφορικά με τη διανομή της ενέργειας έχουμε δύο φαινόμενα. Το πρώτο
είναι πως η ΔΕΗ φαίνεται πως είχε κέρδος 200 εκατομμυρίων ευρώ φέτος με τον
εξής τρόπο: Υπολογίστε αρχικά πως όταν η τιμή της ενέργειας ήταν στα 63 ευρώ,
το τιμολόγιο του ρεύματος στα νοικοκυριά βρισκόταν πάνω-κάτω στα 100 ευρώ. Με
τα 37 ευρώ της διαφοράς λοιπόν η ΔΕΗ διαχειριζόταν την λιανική της, πλήρωνε τον
ΑΔΜΗΕ, ενώ κρατούσε κι ένα μικρό κέρδος.
Όπως προείπαμε όμως η τιμή της ενέργειας κατρακύλησε κάποια στιγμή μέσα
στη φετινή χρονιά στα 35 ευρώ. Τα τιμολόγια ωστόσο της ΔΕΗ στα νοικοκυριά, όχι
μόνο δε μειώθηκαν αντιστοίχως, αλλά επί της ουσίας αυξήθηκαν. Κοινώς η ΔΕΗ
αγόραζε με 35 ευρώ και συνέχιζε να πουλάει στους καταναλωτές με 100».
«Ανάλογα κέρδη είχαν και οι ιδιώτες πάροχοι, οι οποίοι
επίσης δεν μειώσανε τις τιμές, διατηρώντας τις προσφορές σε χαμηλότερα επίπεδα
σε σχέση τη ΔΕΗ αλλά στα ίδια επίπεδα με τα προηγούμενα χρόνια» διευκρινίζει ο
κύριος Σταθάκης και επισημαίνει: «Με
άλλα λόγια τη χρονιά της κρίσης, το 2020, κατά την οποία οι τιμές θα έπρεπε να
μειωθούν σημαντικά, τα τιμολόγια του ρεύματος παρέμειναν στα 100 ευρώ, παρά το
γεγονός ότι η ΔΕΗ αγόραζε στα 35. Κατά συνέπεια για κάθε ώρα που ξοδεύω στο
σπίτι μου, προκύπτει 65% κέρδος για την εταιρεία».
Διαλύεται η αγορά ενέργειας
«Πάμε τώρα στο δεύτερο φαινόμενο. Αφού έκλεισε αυτός ο κύκλος,
ήρθε το target model και το ολιγοπωλιακό collusion από τους παρόχους φυσικού
αερίου. Καθώς η ΔΕΗ είχε μηδενίσει την παραγωγή ενέργειας από τις λιγνιτικές
μονάδες, το φυσικό αέριο κέρδισε σημαντικό έδαφος, παράγωντας το 53% της
συνολικής πίτας. Ένα 30% προερχόταν από τις ΑΠΕ, ενώ το υπόλοιπο αφορούσε
εισαγωγές» αναφέρει συνεχίζοντας ο πρώην υπουργός.
«Στην πραγματικότητα το παιχνίδι αυτό διαλύει την αγορά,
καθώς αρκετοί από τους ιδιωτικούς παρόχους δεν μπορούν να αγοράσουν ενέργεια σε
τιμές ανταγωνιστικές, όπως έχουν υποσχεθεί στους πελάτες τους, με αποτελεσμα να
βγουν αργά ή γρήγορα εκτός» υπογραμμίζει ο κύριος Σταθάκης και προσθέτει:
«Κάπως έτσι οι εταιρείες που έχουν την παραγωγή του φυσικού αερίου και μπαίνουν
εσχάτως δυναμικά και στην λιανική αγορά ενέργειας, επιδιώκουν να καθαρίσουν την
αγορά και να μείνουν μόνο αυτές οι 3-4 εταιρείες στο παιχνίδι. Σε αυτό το
παιχνίδι η διοίκηση της ΔΕΗ και ο κύριος Χατζηδάκης όχι μόνο δεν παρεμβαίνουν,
αλλα φαίνεται να τους “κλείνουν το μάτι”».
Τα θετικά στοιχεία του target model
Κλείνοντας, σημειώνει πως για τη δημιουργία της εν λόγω
κατάστασης δεν ευθύνεται απαραιτήτως η επιβολή του target model, το οποίο όπως
λέει έχει και θετικά στοιχεία.
«Το θετικό στοιχείο του target model έχει να κάνει με τα
λεγόμενα διμερή συμβόλαια. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να επιθυμεί να
καταναλώνει στο σπίτι του μόνο ΑΠΕ, όσο πιο ακριβό κι αν είναι κάτι τέτοιο,
προκειμένου να μη φέρει ευθύνη για επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Για να συμβεί
αυτό, θα πρέπει να υπογράψει ο εν λόγω καταναλωτής, ένα διμερές συμβόλαιο με
μια εταιρεία που θα διασφαλίζει την παροχή αυτού του είδους ενέργειας. Αν το
κάνει ένας ιδιώτης βέβαια, δε θα έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο στην αγορά. Στην
περίπτωση όμως που το εφαρμόσουν μεγάλες εταιρείες, θα μπορούν να
χρησιμοποιήσουν το περιβαλλοντικό πρόσημο, δηλώνοντας πως είναι καθαροί
καταναλωτές ενέργειας. Αυτά λοιπόν τα διμερή συμβόλαια το target model τα
διευκολύνει, καθώς δίνει τη δυνατότητα να δεσμευτεί η παραγωγή για τέτοιο
σκοπό» καταλήγει ο κύριος Σταθάκης.