Τη διαφάνεια και την προστασία του περιβάλλοντος σε… τρίτη μοίρα φαίνεται να βάζει η κυβέρνηση στο θέμα των συμβάσεων του Δημοσίου προκειμένου να πετύχει επιτάχυνση υλοποίησης των έργων και άρα απορρόφηση πόρων από το νέο ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Το νομοσχέδιο για τις συμβάσεις του Δημοσίου που
συζητείται αυτές τις ημέρες στη Βουλή έχει συγκεντρώσει τα πυρά όλων των
εμπλεκόμενων φορέων, με κεντρικά σημεία κριτικής την ανάθεση των ελέγχων
υλοποίησης των έργων στους ίδιους τους αναδόχους και την απομόνωση τμημάτων σε
περιοχές Natura προς όφελος επενδύσεων.
Έως τώρα το σύστημα ήταν «ελεγκτικό», δηλαδή οι
εκπρόσωποι της της αναθέτουσας αρχής (υπουργείο, περιφέρεια, δήμος κ.λπ.)
ήλεγχαν την υλοποίηση των έργων προκειμένου να γίνονται οι πληρωμές. Στο όνομα
της ταχύτητας, το σύστημα μετατρέπεται σε «δηλωτικό», οι ίδιοι οι ανάδοχοι
δηλαδή θα ελέγχουν τους εαυτούς τους και να θα πληρώνονται ανάλογα με τα
πορίσματα των δικών τους ελέγχων. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι η αξιοπιστία
των ελέγχων θα εξασφαλίζεται από δειγματοληπτικούς ελέγχους από την πλευρά του
Δημοσίου σε ποσοστό 20 ή 40% σύμφωνα με την τελευταία βελτίωση, των ελέγχων
αυτών. Συνεπώς αρκετά έργα θα μένουν χωρίς κανέναν έλεγχο με το δημόσιο
συμφέρον να έχει αφεθεί στην πεποίθηση ότι οι ανάδοχοι θα έχουν δηλώσει αληθή
στοιχεία υπό τον φόβο κυρώσεων.
Η κυβέρνηση, με μια λογική του τύπου «ο σκοπός αγιάζει τα
μέσα», θεωρεί ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουν τα έργα και να
απορροφηθούν κονδύλια χωρίς τις καθυστερήσεις από την έλλειψη προσωπικού και
ελεγκτικών μηχανισμών μέσα στο Δημόσιο. Μόνο που και αυτή η τόσο απαραίτητη
σύμφωνα με την κυβέρνηση επιτάχυνση, μόνο εξασφαλισμένη δε φαίνεται να είναι με
ένα τέτοιο νομικό πλαίσιο.
Πηγή από το χώρο της αγοράς εξηγεί στο tvxs.gr ότι ένα
τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να είναι λειτουργικό εφόσον οι ποινές σε περίπτωση
εντοπισμού ανακριβών δηλώσεων ήταν πολύ αυστηρές, πχ αφαίρεση άδειας, πολύ
υψηλά πρόστιμα κτλ. Όμως στο νομοσχέδιο που συζητείται στη Βουλή, δεν
περιλαμβάνεται κατάλογος συγκεκριμένων ποινών από την πλευρά της αναθέτουσας
αρχής, και οι όποιες ποινές επαφίενται στις πειθαρχικές κυρώσεις που μπορεί να
επιβάλει ο συλλογικός φορέας στον οποίο ανήκει ο εκάστοτε υπογράφων ελεγκτής.
«Το ελεγκτικό σύστημα εστιάζει στην υψηλή ποιότητα της
μελέτης βάση της οποίας ο ανάδοχος κερδίζει το διαγωνισμό. Σχετικό με αυτή την
παρατήρηση είναι και η πρόβλεψη για επιπλέον έλεγχο σε όποιον ενδιαφερόμενο σε
μειοδοτικό διαγωνισμό κάνει πρόταση χαμηλότερη του 10% του μέσου όρου. Αν η
μελέτη είναι αξιόπιστη, μειώνονται τα αιτήματα για πρόσθετες χρηματοδοτήσεις και
άρα οι ενδιάμεσοι έλεγχοι καθίστανται ήσσονος σημασίας. Όμως ένα τέτοιο σύστημα
προϋποθέτει πολύ διαφορετική από την έως τώρα οργάνωση των δομών, τόσο του
δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα και άρα στην Ελλάδα θα είναι δύσκολο να
πετύχει και μάλιστα γρήγορα όπως επιδιώκουν από την κυβέρνηση», υποστηρίζει η
πηγή.
Ο Σύνδεσμος των Κατασκευαστών κατά του νομοσχεδίου
«Το συμφέρον των εργολάβων εξυπηρετείται όταν το σύστημα
λειτουργεί σωστά και υπάρχει ένας δίκαιος, κατά το δυνατόν, ανταγωνισμός», λέει
στο tvxs.gr ο Γιώργος Βλάχος, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Τεχνικών
Εταιρειών (ΣΑΤΕ). «Ο ΣΑΤΕ θέλει να εκπροσωπεί εργολάβους που κάνουν πραγματικά
έργα, με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές, τα υλοποιούν και πληρώνονται. Με το
σύστημα που προωθεί το νομοσχέδιο, δεν ευνοούνται αυτοί οι εργολάβοι. Αντίθετα
ευνοούνται όσοι δηλώσουν κάτι που δεν έχουν κάνει ή κάτι παραπάνω από αυτό που
έκαναν. Ο καταλογισμός ευθυνών σε δεύτερο χρόνο θα είναι πολύ δύσκολος»,
τονίζει.
«Η επιτάχυνση των έργων που επιδιώκει η κυβέρνηση θα
γίνει μόνο μέσα από τη στελέχωση των επιβλεπτικών οργανισμών είτε με υπαλλήλους
του Δημοσίου είτε μέσω ad hoc συνεργασιών με ιδιώτες. Υπάρχουν ιδιωτικές
εταιρίες που κάνουν ακριβώς αυτή τη δουλειά σε όλο τον κόσμο και δε θα
ρισκάρουν τη σφραγίδα τους για να εξυπηρετήσουν κανένα εργολάβο. Η επιτάχυνση
δεν μπορεί να γίνεται σε βάρος της διαφάνειας, γιατί, εκτός όλων των άλλων, η
αδιαφάνεια στο τέλος δημιουργεί και καθυστερήσεις», σημειώνει ο κ. Βλάχος.
Σοβαρές ενστάσεις ως προς το νομοσχέδιο κατέθεσαν ακόμα
μια σειρά από εμπλεκόμενους φορείς, όπως ο Σύνδεσμος Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων
(ΣΤΕΑΤ), το Εθνικό Συμβούλιο Βιομηχανίας Υποδομών και Κατασκευών (ΕΣΒΥΚ) και ο
Σύνδεσμος Εταιρειών Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ). Ιδιαίτερα προβλήματα φαίνεται να
δημιουργεί το νέο πλαίσιο σε μικρές και μεσαίες κατασκευαστικές εταιρίες που
αφενός δεν έχουν τους πόρους για να διενεργήσουν «αυτο-ελέγχους», αφετέρου δεν
μπορούν να εξασφαλίσουν τα αυξημένα ποσά εγγυήσεων που προβλέπονται στο
νομοσχέδιο.
«Το νομοσχέδιο ξηλώνει τις περιοχές Natura 2000»
Ίσως ακόμη πιο επικίνδυνο από το διαφαινόμενο περιθώριο
εξαπάτησης του Δημοσίου κατά τους «αυτο-ελέγχους» των αναδόχων, είναι το μέρος
του νομοσχεδίου που αναφέρεται στα έργα μέσα σε περιοχές Natura 2000. Σε κοινή
τους ανακοίνωση 12 περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλλουν πως το νομοσχέδιο
σταδιακά ξηλώνει τις περιοχές Natura 2000 και θεωρούν ότι η προωθούμενη ρύθμιση
αντιβαίνει στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.
«Με νομοσχέδιο που βρίσκεται τώρα στη Βουλή, το Υπουργείο
Ανάπτυξης και Επενδύσεων ξηλώνει σταδιακά την προστασία των περιοχών Natura
2000. Το νομοσχέδιο που περιέχει την απαράδεκτη διάταξη συνυπογράφεται και από
τον αρμόδιο για την προστασία περιβάλλοντος υπουργό Κώστα Σκρέκα!», διαβάζουμε
στην ανακοίνωση του WWF.
«Με μία εμφανώς αντίθετη με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και
περιβαλλοντικά καταστροφική ρύθμιση, το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων
ακυρώνει τον ίδιο τον σκοπό της προστασίας των περιοχών Natura. Ζώνες
προστασίας ξηλώνονται και απομονώνονται περιοχές, όχι για να προστατευτούν οι
σημαντικοί οικότοποι και τα είδη που ζουν εκεί, αλλά για να αναπτυχθούν
επενδυτικά έργα μέσα σε αυτές. Για ακόμη μια φορά μία κυβέρνηση προσπαθεί να
υποβαθμίσει τη φύση που είναι ο μοναδικός μας δρόμος για να εξασφαλίζουμε την
υγεία και την ευημερία μας», τονίζει η Οργάνωση.
Μάλιστα μπροστά σε αυτή την κριτική η κυβέρνηση όχι μόνο
δεν επιχειρεί να αμυνθεί αλλά προβάλει τον φιλοεπενδυτικό χαρακτήρα της
ρύθμισης. Μιλώντας στη Βουλή ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδη είπε ότι η
ρύθμιση έρχεται να απαντήσει «στην αγωνία των επενδυτών» που θέλουν να φτιάξουν
έργα «φιλικά στο περιβάλλον». Στο ίδιο μήκος κύματος ο υπουργός Υποδομών Κώστας
Καραμανλής έχει πει ότι «μέχρι το τέλος της διαγωνιστικής διαδικασίας θα
ολοκληρώνονται και οι περιβαλλοντικοί όροι, οπότε δεν θα έχουμε εκπτώσεις στα
περιβαλλοντικά ζητήματα, υπό τον όρο όμως, ότι δεν θα αλλάζουν ουσιωδώς το
αντικείμενο του έργου».
Τί λέει η αντιπολίτευση
Μόνη της φαίνεται ότι θα ψηφίσει το νομοσχέδιο η
κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας. Την πρόθεση του ΣΥΡΙΖΑ -
Προοδευτική Συμμαχία να καταψηφίσει το νομοσχέδιο εξέφρασε ο εισηγητής της
αξιωματικής αντιπολίτευσης Χάρης Μαμουλίδης, επισημαίνοντας μια σειρά από
παρατηρήσεις που σχετίζονται με την διαφαινόμενη συνθήκη αδιαφάνειας που φαίνεται
να δημιουργεί το νομοσχέδιο, τις ρυθμίσεις που ευνοούν τις πολύ μεγάλες
κατασκευαστικές σε βάρος των μικρών και μεσαίων αλλά και την περιβαλλοντική
επιβάρυνση.
Αρνητική θα είναι και η στάση του Κινήματος Αλλαγής που
θεωρεί ότι το νέο πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις απουσιάζουν και η
περιβαλλοντική διάσταση και η διάσταση κοινωνικής συνοχής. «Οι εργολάβοι και οι
ιδιώτες ελεγκτές θα αποφασίζουν και τις τεχνικές προδιαγραφές των έργων, σε
βάρος του ελεγκτικού έργου των δημοσίων υπηρεσιών που ιδιωτικοποιείται το
αντικείμενο τους», είπε από την πλευρά του ΚΚΕ η Διαμάντω Μανωλάκου. Στο
περιβαλλοντικό κομμάτι στάθηκε ιδιαίτερα ο Κρίτων Αρσένης από το ΜΕΡΑ 25 που
κατηγόρησε την κυβέρνηση για «τσιμεντοποίηση των περιοχών Natura. Η κριτική της
Ελληνικής Λύσης αφορούσε την πεποίθηση του κόμματος ότι το νομοσχέδιο
εξυπηρετεί συμφέροντα του εξωτερικού.