O μεγαλύτερος Ιταλός ποιητής και φιλόσοφος του Μεσαίωνα και ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ο Δάντης Αλιγκιέρι, γεννήθηκε την 1η Ιουνίου του 1265 και πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου 1321. Ο Δάντης έμεινε περισσότερο γνωστός για το επικό του ποίημα Commedia, το οποίο μετονομάστηκε σε Θεία Κωμωδία (La Divina Commedia). Επηρέασε βαθιά όχι μονο τη θρησκευτική φαντασία αλλά και όλες τις επόμενες αλληγορικές κατασκευές στη λογοτεχνία.
Ο Δάντης στη Θεία Κωμωδία περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο, το
φανταστικό ταξίδι του στον Άδη, το οποίο ξεκινά – κατά την πιθανότερη εκδοχή –
την Μεγάλη Παρασκευή του 1300, στις 8 Απριλίου και ενώ ο Δάντης είναι τριάντα
πέντε ετών. Το ταξίδι παρουσιάζεται ως αληθινό, κυρίως μέσω της χρήσης πλήθους
στοιχείων που παραθέτει ο Δάντης σχετικά με αυτό και των λεπτομερειών που
δίνονται με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Κατά το πέρασμά του από την Κόλαση και το
Καθαρτήριο, ο ποιητής συνοδεύεται από τον δάσκαλό του Βιργίλιο, ενώ η πορεία
του στον Παράδεισο γίνεται με την παρουσία της Βεατρίκης, ο χαρακτήρας που αντιπροσωπεύει
το γυναικείο πρότυπο κατά τον Δάντη και βασίζεται πιθανότατα στη Βεατρίκη
Πορτινάρι, υπαρκτό πρόσωπο στη ζωή του.
Η Θεία Κωμωδία, παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα
σημαντικότερα θεμέλια, πάνω στα οποία η ευρωπαϊκή λογοτεχνική παράδοση έχει οικοδομηθεί.
Αυτό το αριστούργημα γράφτηκε στο τέλος της ζωής του και μάλιστα τελείωσε λίγο
πριν το θάνατό του του 1321. Σε μια εποχή χειρόγραφων, κατόρθωσε να φτάσει σε
ένα ευρύ και δεκτικό κοινό πολύ γρήγορα. Μέχρι το 1400, περισσότεροι από 12
σχολιασμοί είχαν γραφτεί με σκοπό να εξηγήσουν το νόημα των γραφομένων στη Θεία
Κωμωδία. Ο Τζιοβάνι Μποκάτσιο έγραψε για τη ζωή του Δάντη ενώ το 1373-1374
έδωσε την πρώτη δημόσια διάλεξη με θέμα τη Θεία Κωμωδία.
Η Bent's Reader's Encyclopedia, στην τρίτη της έκδοση, αναφέρει:
«H κοσμολογία, αγγελολογία και θεολογία του έργου βασίζονται στο σύστημα του
Θωμά του Ακινάτη, όμως ο Δάντης έβλεπε στην Εκκλησία της εποχής του μια
"πόρνη" που δεν υπηρετούσε πλέον το Θεό -συναντά επτά Πάπες στην
Κόλαση για παράδειγμα- και ως εκ τούτου συχνά θεωρείται αιρετικός. Οι
χαρακτήρες, τους οποίους ο Δάντης συναντά στο ταξίδι του, μοιάζουν να
προέρχονται από την αρχαία ρωμαϊκή ιστορία αλλά και από τη σύγχρονή του
ιστορία, καθώς περιλαμβάνονται προσωπικοί φίλοι και εχθροί του Δάντη.
Η ζωντανή προσωπογραφία τους και οι συνεχείς αναφορές σε
ανθρώπινες σχέσεις κάνουν το έργο μια ρεαλιστική απεικόνιση και ανάλυση των
πτυχών της ανθρώπινης ζωής. Είναι, επίσης, μια αλληγορία της προόδου της
ατομικής ψυχής προς το Θεό και της πολιτικής και κοινωνικής προόδου προς στην
ειρήνη. Είναι μια συμπονετική, αν και ηθική, αξιολόγηση της ανθρώπινης φύσης
και ένα μυστικιστικό όραμα του Απόλυτου ταυτόχρονα.
Έτσι, η καθολικότητα του δράματος και το λυρικό σθένος
της ποίησής του είναι πολύ πιο έντονα από το ίδιο το περιεχόμενο». Όμως, η Θεία
Κωμωδία, είναι επίσης πολύ σημαντική για τη θέση της στην ιστορία της εξέλιξης
της ιταλικής γλώσσας. Ο Δάντης, αντίθετα με τις απόψεις της εποχής του ότι η
λατινική είναι η μόνη κατάλληλη γλώσσα για σοβαρή γραφή, υποστήριξε τη χρήση
μιας ευγενούς ιταλικής γλώσσας εμπλουτισμένης με στοιχεία προφορικών
διαλέκτων-ιδιαίτερα από την περιοχή της Τοσκάνης- διαμορφώνοντας ουσιαστικά μια
λογοτεχνική γλώσσα.