Γιώργος Στάμκος
Η Κοιλάδα των Ρόδων στην κεντρική Βουλγαρία, βρισκόταν κάποτε στην καρδιά του θρακικού βασιλείου των Οδρυσών. Η ειρωνεία είναι πως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η «Κοιλάδα των Ρόδων και των Όπλων». Η πρωτεύουσα της, το Καζανλάκ, φημίζεται για δύο πράγματα. Για την παραγωγή του ροδέλαιου στα αποστακτήρια του, και την παραγωγή όπλων στο πολεμικό εργοστάσιο που διαθέτει εδώ και δεκαετίες. Το όλο σκηνικό μοιάζει με «ματωμένο τριαντάφυλλο», που είναι μεν όμορφο και σαγηνευτικό, αλλά έχει αγκάθια και μπορεί να σε πληγώσει. Αλλά και η ζωή μοιάζει πολύ με άγριο τριαντάφυλλο. Πανέμορφο και ατίθασο, πρόθυμο πάντα να σε ματώσει για να σε διδάξει...
Η πόλη του Καζανλάκ βρίσκεται στο μέσο της Κοιλάδας των
Ρόδων. Το όνομα της προέρχεται από την τουρκική λέξη καζάνια, όπου βράζονται τα
ρόδα για την παραγωγή αρωμάτων και αιθέριων ελαίων. Εδώ παράγεται το ροδέλαιο,
και το τριαντάφυλλο είναι το σύμβολό αυτής της βουλγαρικής πόλης των πενήντα
χιλιάδων κατοίκων. Είναι η πόλη των Guns and Roses («Όπλων και Ρόδων»),
κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Από τη μία βρίσκονται οι ροδώνες και τα αποστακτήρια, που
παράγουν το, παγκοσμίου φήμης και πανάκριβο, ροδέλαιο, η τιμή του οποίου
ξεπερνά τα 10.000 ευρώ το λίτρο. Από την άλλη βρίσκεται η βιομηχανία των όπλων,
η οποία απασχολούσε κάποτε 12.000 εργαζόμενους, και εξήγαγε όπλα σε πολλές
χώρες του κόσμου. Και τα δύο κρατούν ζωντανή την οικονομία της πόλης, η οποία
και είναι από το 2001 αδελφοποιημένη με τη Βέροια, μια πόλη στην οποία έτυχε να
περάσω τα έξι, καθοριστικά, χρόνια της εφηβείας μου, αν αυτό σας λέει κάτι.
Το Φεστιβάλ των Ρόδων
Στο Καζανλάκ κάθε χρόνο, την πρώτη βδομάδα του Ιούνη,
λαμβάνει χώρα το περίφημο Φεστιβάλ Ρόδων. Διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 1903
και περιστρέφεται γύρω από την εφήμερη ομορφιά αλλά και το διαχρονικό άρωμα των
ρόδων. Εκδηλώσεις γίνονται ακόμη και στους αγρούς, με την αναπαράσταση της
συλλογής των αρωματικών τριαντάφυλλων. Στις εκδηλώσεις γίνεται αναπαράσταση της
συγκομιδής και των παραδοσιακών τρόπων απόσταξης του ροδέλαιου. Στην εποχή μας
το πολύτιμο απόσταγμα εξάγεται στους διεθνείς αρωματοποιούς, ενισχύοντας την
τοπική οικονομία.
Ο ευωδιαστός αέρας της κοιλάδας, γεμάτος αρώματα και
συγκινήσεις, σαγηνεύει τους πολυάριθμους επισκέπτες, κυρίως από την Ασία. Η
παραδοσιακή μουσική, το τραγούδι και ο χορός συνοδεύουν όλα σχεδόν τα δρώμενα
και τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ. Οι Βούλγαροι της Κοιλάδας των Ρόδων έχουν έτσι
την ευκαιρία να παρουσιάσουν τον λαϊκό τους πολιτισμό, και οι επισκέπτες να
χαρούν και να τον θαυμάσουν.
Εκείνη η ιδιαίτερη, αλλά αναγνωρίσιμη, μελαγχολία των
Βαλκανίων εξορκίζεται από τους χορούς των κοριτσιών και την ομορφιά των ρόδων.
Το φεστιβάλ και ο τουρισμός τονώνουν κάπως την οικονομία της πόλης. Ακόμη και
οι μικροπωλητές έχουν κάθε λόγο να είναι χαρούμενοι. Είναι φανερό πως η
οικονομία του Καζανλάκ στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στην παραγωγή ροδέλαιου
και στους επισκέπτες που προσελκύει, ειδικά κατά την περίοδο του Φεστιβάλ.
Αρώματα, σαπούνια, γλυκά, κεντήματα και διάφορα καλλιτεχνήματα, που έχουν ως
επίκεντρό τους το τριαντάφυλλο, πωλούνται κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ.
Άλλωστε η Βουλγαρία παράγει το 70% του ροδέλαιου παγκοσμίως. Όλα αυτά αποτελούν
στοιχεία μιας «ανθηρής» οικονομίας.
Η «κουλτούρα του αρώματος» και η «Βασίλισσα των Ρόδων»
Αφιερωμένο στην ομορφιά και στα άνθη, στην άνοιξη και στα
αρώματα, το Φεστιβάλ των Ρόδων είναι μια από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις στη
Βουλγαρία. Προσελκύει χιλιάδες τουρίστες, ειδικά από την Ασία, όπου η
«κουλτούρα του αρώματος» είναι εδραιωμένη εδώ και αιώνες. Η εβδομάδα του
φεστιβάλ, που είναι γεμάτη με διάφορες εκδηλώσεις, κορυφώνεται με τη μεγάλη
παρέλαση. Γίνεται κι ένας διαγωνισμός ομορφιάς και την τελευταία ημέρα
εκλέγεται η ομορφότερη της πόλης, η οποία φέρει τον τίτλο «Βασίλισσα των
Ρόδων».
Η πιο όμορφη κοπέλα του Καζανλάκ, η «Βασίλισσα των Ρόδων»,
έχει την τιμή και να ανοίγει τη μεγάλη παρέλαση αυτού του ανθηρού φεστιβάλ.
Οι επισκέπτες θαυμάζουν την ομορφιά της πομπής, το «ωραίο
φύλο», τη δροσιά των νιάτων, τη χαρά και την αγάπη για τη ζωή. Αγαπάμε κάτι το
ωραίο ή είναι ωραίο επειδή το αγαπάμε; Το άρωμα, η ομορφιά και ο έρωτας δεν
μόνο θέμα χημείας, είναι και συναίσθημα. Όμως γιατί, αφού λέμε ότι αγαπάμε τα
λουλούδια, στο τέλος τα κόβουμε;
Τέλος, η Κοιλάδα των Ρόδων, χάρη στις αρχαιολογικές
ανακαλύψεις που έγιναν κατά τις τελευταίες δεκαετίες, απέκτησε και το όνομα
«Κοιλάδα των Θρακών Βασιλέων». Βάρυναν ιδιαίτερα σε αυτόν τον χαρακτηρισμό οι
περίπου 2.000 τύμβοι και ταφικά μνημεία που εκτιμάται ότι φιλοξενεί, εκ των
οποίων μόνο οι 300 έχουν ανασκαφεί και ερευνηθεί ως τώρα...