(Από την ομογενειακή εφημερίδα ΑΤΛΑΝΤΙΣ, φύλλο Αυγούστου 1913)
«....Θύματα...της βουλιμίας και λύσσης των φευγόντων
απογόνων του Κρούμου ήσαν αι ελληνικώτεραι των Μακεδονικών και Θρακικών πόλεων,
η Νιγρίτα, το Δοξάτον, αι περιώνυμοι Σέρραι και πάντα τα από του Παγγαίου μέχρι
του Δεμίρ Χισσάρ χωρία, η Ραχούσα(sic), το Μαντίς(sic), ο Σφεληνός, η Πλοτζούρα
(😉 και δεκάδες άλλων
...Επρόφθανον φεύγοντες να κατασφάζουν και συγχρόνως να
ατιμάζουν πάσαν γυναίκα και κόρην και να διαρπάζουν ότι ηδύναντο να
αποκομίσουν... Εκ των 2.300 κατοίκων του χωρίου Δοξάτου, μόνον 130 διέφυγον την
σφαγήν... Ο Άγγλος πλοίαρχος Καρπάιλ(sic), ο εκ Καβάλλας εκεί μεταβάς
...κατώρθωσε ν’ αριθμήση μεταξύ των ερειπίων πτώματα χιλίων πεντακοσίων
κατοίκων!
Την αυτήν δεξιότητα επεδείξαντο οι ...Βούλγαροι και εις
τον εμπρησμόν... Προμηθευθέντες φορτία ολόκληρα κιβωτίων πετρελαίου και
βενζίνης, περιέβρεξαν ...τας οικίας και τα χίλια καταστήματα των Σερρών. Μετά
την διαρπαγήν των εν ταις οικίαις, διασκορπισθέντες ανά την πόλιν έθετον πυρ
ταυτοχρόνως εις τας ήδη εμποτισμένας πετρελαίου και βενζίνης οικίας. Αυτός ο
Βούλγαρος διευθυντής της Χωροφυλακής εθεάθη θέτων πυρ εις τοιαύτας, ως βεβαιοί
ο εκεί ανταποκριτής του Εσπερινού Ταχυδρόμου Λάρκο. Οι Βούλγαροι αξιωματικοί
και στρατιώται είχον επιδοθεί εις πράξεις ανυπολογίστου και φοβεράς
βαρβαρότητος, γράφει ο αυτός ανταποκριτής. Αυτοί οι αξιωματικοί και στρατιώται
ελόγχιζον αδυνάτους καθ’ οδόν και εντός των οικιών. Άλλους εβασάνιζον, τους
ασθενείς έδερον και ενέπρησαν οικίας. Από τας 6.000 οικιών έμειναν όρθιαι μόνον
2.000, και εκ των δισχιλίων καταστημάτων επρόφθασαν και κατέστρεψαν χίλια. Τρία
κοράσια, ανελθόντα εις τας στέγας των οικιών των ίνα σωθώσιν, ετουφεκίσθησαν
από της οδού! Λεηλατούντες τας οικίας έσφαξαν τους γέροντας και τα παιδία, τας
δε γυναίκας εβίασαν. Και αυτοί οι προφθάσαντες να καταφύγωσιν εις το Αυστριακόν
και Ιταλικόν Προξενείον απήχθησαν βιαίως όπως εκβιασθώσιν εις πληρωμήν λύτρων,
ολίγοι δε εκ τούτων εσώθησαν καταβαλόντες ποσά χρυσών νομισμάτων. Αυτός ο
Ιταλός Πρόξενος εξηναγκάσθη να διανείμη τοιαύτα ίνα προλάβη την σφαγήν των εν
τω Προξενείω φυγάδων....
Τοιαύτη η φρικαλεότης των Σερρών επιλέγει κατάπληκτος ο
Ιταλός δημοσιογράφος.
Άλλος δε, υπολογίζων εις χρήματα τας καταστροφάς των
Σερρών, αναβιβάζει ταύτας εις εκατοντάδας χιλιάδων λιρών, τινών δε μεγάλων
καταστημάτων εις εκατομμύρια. Εις 5.000.000 αναβιβάζονται αι ζημίαι του
καταστήματος Χερτούγ, εις ισάριθμα δε το της Αμερικανικής Εταιρείας του καπνού.
Αλλά ...ήρχισαν εξακριβούμεναι ήδη και αι ληστείαι και οι εκβιασμοί....Ο
διευθυντής της βουλγαρικής αστυνομίας Σερρών έλαβε εις μετρητά 800 λίρας. ...Ο
Νομάρχης Σερρών ...έλαβεν και εκ των χωρίων της περιφερείας του: Χιλίας λίρας
κατέβαλον οι κάτοικοι των χωρίων του Παγγαίου ...[ενώ] της Δοβίστης οι κάτοικοι
είχον καταβάλει 150 λίρας.
....Αυτός ο στρατηγός Κοβάτσεφ(sic ?) διαρρήξας το χρηματοκιβώτιον της Οθωμανικής Γεωργικής Τραπέζης Ζηλιάχοβας διήρπασε 2.100 λίρας. Εις δε την Δράμαν ...οι Βούλγαροι αξιωματικοί εισέπραξαν 800.000 φράγκα εκ δανείων της Οθωμανικής Γεωργικής Τράπεζας. Εν Κοτσάνη(sic) δε συλήσαντες πάντα τα καταστήματα και τα ιερά σκεύη των ναών και φορτώσαντες την λείαν επί εκατοντάδων φορτηγών αμαξών, έθηκαν πυρ εις πάσας τας οικίας...
Αλλ’ έτι φρικωδέστερον βεβαιοί έντιμος Άγγλος αξιωματικός
φέρει ανατριχίασιν. Είδεν απειροπληθή(sic) σφαγιασθέντα βρέφη των Σερραίων, ων
κατέκειντο τα πτώματα διάτρητα εκ λογχισμών. Τα δυστυχή ταύτα πλάσματα, ως
διηγείται ο ίδιος εχρησιμοποιούντο υπό των Βουλγάρων ριπτόμενα από λόγχης εις
λόγχην χάριν παιδιάς, ως σφαίραι ‘φουτ-μπωλ’.
...Απέκοπτον τους δακτύλους και τα ώτα των θυμάτων ίν’
αποκομίσωσι τους επ’ αυτών δακτυλίους και ενώτια.
...Πρώται ...υπέστησαν την καταστρεπτικήν διέλευσιν [των
Βουλγάρων] αι ανθούσαι περί το Παγγαίον ...ελληνικώταται κωμοπόλεις, πρώτιστα
δε η Νιγρίτα και τα περί την των αρχαίων Κρουστονικήν χώραν χωρία ...η Νιγρίτα,
ο Ροδολείβος, η Νικούσιανη, το Λακοβίκι, η Μεσορόπη και όσαι άλλαι... Μύρια έτι
...έπαθον οι από του Παγγαίου μέχρι Δοϊράνης και Δεμίρ Χισσάρ πληθυσμοί.
...Είχον ήδη ηττηθή αι βουλγαρικαί στρατιαί εν τη
περιλαλήτω μάχη του Κιλκίς ...Οι εν Σέρραις Βούλγαροι, φοβηθέντες κύκλωσιν και
αιχμαλωσίαν, απεχώρησαν της πόλεως, σκοπούντες να επανέλθωσι μετά σμήνους
κομιτατζήδων... Οι Σερραίοι εξωπλίσθησαν προς άμυναν, αλλ’ αι ορδαί των
κομιτατζήδων, βοηθούμεναι και εκ του πυροβολικού των ηττημένων ...και
...Ιππικού, έφθασαν προ της πόλεως. Ο κίνδυνος της σφαγής ήτο επικείμενος. Οι
πρόμαχοι της πατρίδος των Σερραίων ειδοποίησαν τους κατοίκους να φύγωσιν όπως
σωθώσιν. ‘Απερίγραπτοι αι εξελιχθείσαι κατά την ώραν εκείνην σκηναί’, γράφει
ανταποκριτής εφημερίδος, επιτοπίως μεταβάς. ‘Ανδρες, γυναίκες με τα θηλάζοντα
τέκνα των, παιδία χειραγωγούμενα υπό μητέρων, κυρίαι και δεσποινίδες πάσης
τάξεως και φυλής εξεχύνοντο από τας οικίας, άλλαι ενδεδυμέναι, άλλαι ανυπόδητοι
και γυμναί. Ρεύματα ανθρώπων εξεχύνοντο διά των στενωπών προς τον
σιδηροδρομικόν σταθμόν. Άνδρες, γυναικόπαιδα, αβραί δεσποινίδες, διευθύνοντο
διά της οδού Νιγρίτας, ενώ εκ των δυτικών συνοικιών Μουσουλμάνοι Χανούμισσαι εν
αλλοφροσύνη έσπευδον προς τας κάτω συνοικίας των Καμενικίων. Και εμυκώντο οι
πυροβολισμοί, επιτείνοντες τον τρόμον τεσσαράκοντα χιλιάδων ανθρώπων, ων η
σωτηρία ενέκειτο εις την ταχύτητα της φυγής αυτών. Οι Βούλγαροι πυροβοληταί διακρίνουσι
τα προς τον σταθμόν φεύγοντα γυναικόπαιδα και στρέφουσι κατ’ αυτών τα τηλεβόλα,
ενσπείροντες τον πανικόν. Θρήνοι, κοπετοί των γυναικοπαίδων και παναθεματισμοί
κατά των Βουλγάρων. Εν τω μεταξύ η πόλις καταλαμβάνεται από τας βουλγαρικάς
ορδάς. Μετά την λεηλασίαν παραδίδουσι τα καταστήματα εις το πυρ. Ολόκληρος η
αγορά πυρπολείται και ουρανομήκεις φλόγες εκπέμπονται από όλας τας ελληνικάς
οικίας. Πάσαι αι οικίαι απογυμνούνται. Η κεντρική συνοικία της Μητροπόλεως
μεταβάλλεται εις τέφραν. Η αρχαία ιστορική Μητρόπολις, τα Σχολεία, τα κοινοτικά
καταστήματα, το Προξενικόν μέγαρον, τα προξενεία Αγγλίας, Ρωσσίας και Γαλλίας,
αι 26 Εκκλησίαι και πάσαι αι περί αυτάς συνοικίαι παρεδόθησαν εις τας φλόγας.
Μεταξύ τούτων 1.500 καταστήματα. Εκ των θυμάτων άλλοι απηνθρακώθησαν ζώντες
εντός των οικιών των, άλλοι εις τους δρόμους ενέπεσαν εις την βουλγαρικήν
μάχαιραν’.
Τα φοβερά ταύτα ανουσιουργήματα επεβεβαίωσαν και επιτροπαί και πρόξενοι και κοινότητες. Έκθεσις σταλείσα εις τον Πρόεδρον της Βουλής επεβεβαίωσεν ότι οι Βούλγαροι, πριν θέσωσι το πυρ, ελεηλάτησαν όλας τας οικίας θραύοντες διά πελέκεων. Ο πρόξενος της Αυστρίας υπέστη έφοδον εκ μέρους των στρατιωτών, οίτινες τον απήγαγον μετά των καταφυγουσών εις το Προξενείον οικογενειών, ας απέλυσαν λαβόντες 400 λίρας. Ο πρόξενος της Ιταλίας, βλέπων στρατιώτας ετοίμους να ρίψουν βόμβας κατά του Προξενείου, τους συνεκράτησε ρίψας νομίσματα από του παραθύρου.
Η λεηλασία και ο εμπρησμός διήρκεσαν μέχρι της εσπέρας
της Παρασκευής, οπότε, φθάσαν το σώμα προσκόπων υπό τον Μαζαράκην και επιτεθέν
κατά των Βουλγάρων, τους έτρεψεν εις φυγήν...
ΤΙΜ. ΑΜΠΕΛΑΣ»
ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
- Δεμίρ Χισσάρ=Σιδηρόκαστρο
- Δοβίστα=Εμμανουήλ Παπάς
- Ζηλιάχοβα=Νέα Ζίχνη
- Καρπάιλ(sic): Πρόκειται για τον Άγγλο πλοίαρχο Καρντέιλ
(Cardale)
- Κοβάτσεφ: Βούλγαρος στρατηγός. Γίνεται κάποια σύγχυση.
Πρόκειται για τον Ιβανώφ. Ο Κοβάτσεφ βρισκόταν στην περιοχή κατά τον Α’
Βαλκανικό Πόλεμο. Στον Β’ Βαλκανικό ήταν
Διοικητής της 4ης Στρατιάς, που επιτέθηκε κατά των Σέρβων.
- Κοτσάνη(sic): Πρόκειται μάλλον για το χωριό Κοτσάκ=Δήμητρα.
Πάντως, Κοτσάνη ή Κότσανη ονομαζόταν και το σημερινό χωριό Ακροβούνι, κοντά
στην Ελευθερούπολη.
- Λακοβίκι=Μεσολακιά
- Μαντίς(sic): Πρόκειται προφανώς για το χωριό
Μαντίλ=Μανδήλι
- Νικούσιανη=Νικήσιανη
- Πλοτζούρα (;): Άγνωστο χωριό (πρόκειται μάλλον για κακή
καταγραφή)
- Ραχούσα(sic): Πρόκειται μάλλον για το χωριό
Ράχοβα=Μεσοράχη