Παραχωρούνται άνευ όρων στους επενδυτές αιγιαλός και παραλίες

Μαριάνθη Πελεβάνη

 

Σε δημόσια διαβούλευση έως τις 8 Σεπτεμβρίου 2021 τέθηκε το νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων με τίτλο «Στρατηγικές επενδύσεις και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος μέσω της επιτάχυνσης διαδικασιών στις ιδιωτικές και στρατηγικές επενδύσεις».

 

Σύμφωνα με το υπουργείο το νέο σχέδιο νόμου, επιδιώκει τη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος στη χώρα μας, με ρυθμίσεις που διασφαλίζουν την επιτάχυνση και ευελιξία των προβλεπόμενων για τις ιδιωτικές και στρατηγικές επενδύσεις διοικητικών διαδικασιών καθώς και την ασφάλεια δικαίου στους υποψήφιους στρατηγικούς επενδυτές μέσω της δημιουργίας ενός ενιαίου θεσμικού πλαισίου.

 

Σύμφωνα όμως με όσους - και είναι πολλοί- αντιδρούν σφόδρα σε αυτό, το νομοσχέδιο καταργεί κάθε ισχύον πολεοδομικό κανόνα στη χρήση αιγιαλού και παραλίας, βαφτίζει «δημόσια κτήματα» τα ιδιωτικά ακίνητα που δημιουργούνται μέσα στη θάλασσα, δίνει νέα κίνητρα, φοροαπαλλαγές και επιδοτήσεις με φόντο και τις προβλεπόμενες εκταμιεύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, προκειμένου να εξυπηρετηθούν ανεμπόδιστα οι ενδιαφερόμενοι στρατηγικοί επενδυτές.

 

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το νομοσχέδιο, μεγάλη βαρύτητα δίνεται στις λεγόμενες «εμβληματικές επενδύσεις εξαιρετικής σημασίας», σε αυτές δηλαδή που αφορούν την «οικονομία χαμηλού ενεργειακού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος και ενισχύουν σημαντικά την ελληνική οικονομία και την ανταγωνιστικότητα αυτής σε διεθνές επίπεδο». Επενδύσεις δηλαδή που αφορούν στην πράσινη και ψηφιακή οικονομία, που αποτελούν προτεραιότητες του Ταμείου Ανάκαμψης.

 

Η δόμηση και επέκταση έργων ή προσχώσεων στον αιγιαλό και την παραλία, δηλαδή το μπάζωμα στη θάλασσα και η αλλοίωση του φυσικού τοπίου θα θεωρούνται παρεμβάσεις για το δημόσιο συμφέρον, υποστηρίζουν περιβαλλοντικές οργανώσεις, ειδικοί επιστήμονες, τοπικές κοινωνίες και πρωτοβουλίες πολιτών, τονίζοντας πως, ενώ σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο αιγιαλός και η παραλία αποτελούν το κατ’ εξοχήν κοινόχρηστο αγαθό εκτός συναλλαγής, το νομοσχέδιο αυτό μετά και το περιβαλλοντικό νόμο Χατζηδάκη του 2020 καταργεί την προστασία της φύσης, δίνει προκλητικά κίνητρα, όπως φοροαπαλλαγές και ελαφρύνσεις, κρατικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις, αλλαγές σε συντελεστές δόμησης και προσφορά δημόσιων εκτάσεων, που όλα έχουν στόχο την εξασφαλισμένη κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων. Σε καμία χώρα, επισημαίνουν, δεν έχουν εκχωρηθεί τα βουνά, οι παραλίες, οι τόποι φυσικού κάλλους, σε εταιρείες.

 

«Ο αιγιαλός και η παραλία είναι πράγματα κοινόχρηστα, ανήκουν στην κυριότητα του Δημοσίου, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται», επισημαίνει ο Παναγιώτης Γαλάνης, Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, που ακολούθως μάς δίνει τη νομική διάσταση της επιχειρούμενης αλλαγής.

 

Τι προβλέπει το νομοσχέδιο

 

Το άρθρο 4 αναφέρει ρητά ότι: «Για την πραγματοποίηση Στρατηγικών Επενδύσεων σε χώρους εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων επιτρέπονται συγκεκριμένες και ειδικές παρεκκλίσεις από τους ισχύοντες όρους και περιορισμούς δόμησης της περιοχής, καθώς και από τις διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ν. 4067/2012, Α’ 79) για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, όπως αυτοί προσδιορίζονται και εξειδικεύονται στο Πλαίσιο Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού». Συμπέρασμα, οι στρατηγικοί επενδυτές θα μπορούν να παρεκκλίνουν από όλους τους κανόνες. Αναλυτικότερα, οι παρεκκλίσεις αυτές θα αφορούν:

 

    Τις αποστάσεις των κτιρίων από τα όρια του οικοπέδου, καθώς και τις αποστάσεις μεταξύ των κτιρίων και άλλων εγκαταστάσεων

    Τον συντελεστή δόμησης που ορίζει πόσα τετραγωνικά μπορούν να οικοδομηθούν συνολικά

    Τον συντελεστή κατ' όγκο εκμετάλλευσης

    Την κάλυψη του οικοπέδου που διατίθεται

    Το ύψος, με εξαίρεση το ύψος των πυλώνων φωτισμού, το οποίο καθορίζεται από την αντίστοιχη μελέτη φωτοτεχνικής κάλυψης.

 

Οι παρεκκλίσεις που θα επιχειρεί ο «στρατηγικός επενδυτής» θα καθορίζονται με Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο θα εκδίδεται με πρόταση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

 

Με το άρθρο 5 του νομοσχεδίου, καταργούνται τα εμπόδια που θέτει η νομοθεσία για τη χρήση αιγιαλού και παραλίας, καθώς ο νόμος όριζε ότι αυτά είναι δημόσια, με συνέπεια πολλοί επενδυτές να καταλήγουν σε αυθαίρετες κατασκευές. Οι περιορισμοί και οι επιπτώσεις της παραβίασής τους πλέον αίρονται ενώ νομιμοποιείται και η χρήση του πυθμένα της θάλασσας για περιπτώσεις, όπως η εγκατάσταση πλωτών ανεμογεννητριών.

 

Ετσι, το νομοσχέδιο αναφέρει ότι «για την πραγματοποίηση Στρατηγικών Επενδύσεων επιτρέπεται η παραχώρηση στον φορέα της επένδυσης του δικαιώματος χρήσης αιγιαλού, παραλίας, συνεχόμενου ή παρακείμενου θαλάσσιου χώρου ή του πυθμένα». Για τη χρήση του αιγιαλού θα απαιτείται γνωμοδότηση από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και κοινή απόφαση των υπουργείων Οικονομικών, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Τουρισμού. Η σχετική δημόσια διαβούλευση θα κρατά έως 7 ημέρες και μέσα στην απόφαση θα τεκμηριώνεται για ποιους λόγους η παραχώρηση αυτή «θεωρείται δημόσιας ωφέλειας».

 

Επιπλέον προβλέπεται αν χρειαστεί και η μετατόπιση του ορίου του αιγιαλού προς τη θάλασσα. Όπως αναφέρεται στο άρθρο, «τα ακίνητα, που δημιουργούνται από τη μετατόπιση προς τη θάλασσα του ορίου του αιγιαλού, λόγω κατασκευής ή επέκτασης των έργων ή προσχώσεων, καταγράφονται ως δημόσια κτήματα και περιέρχονται στην ιδιοκτησία του ελληνικού Δημοσίου, μπορεί δε να παραχωρούνται κατά χρήση ή να εκμισθώνονται στον κύριο του έργου των Στρατηγικών Επενδύσεων».

 

Με απλά λόγια, ο επενδυτής θα μπαζώνει, θα χτίζει δίπλα ή μέσα στη θάλασσα, το Δημόσιο θα λέει ότι είναι δικά του και θα τα παραχωρεί στον επενδυτή με «αντάλλαγμα χρήσης και μίσθωμα» που «καθορίζονται από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία και ανταποκρίνονται στις τρέχουσες μισθωτικές αξίες της περιοχής». Το κράτος δηλαδή θα αναλαμβάνει την ευθύνη και τη νομική κάλυψη για το μπάζωμα ακόμα και της θάλασσας, για λογαριασμό των επενδυτών.

 

Το νομικό πλαίσιο… άνευ σαφών ορίων

 

«Ο αιγιαλός και η παραλία είναι πράγματα κοινόχρηστα, ανήκουν στην κυριότητα του Δημοσίου, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται. Ανήκουν μάλιστα στη δημόσια κτήση, ενώ προορίζονται για την άμεση ικανοποίηση δημόσιου σκοπού, συνιστάμενου στην κοινοχρησία τους» εξηγεί στο tvxs.gr ο Παναγιώτης Γαλάνης, Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, PhD, LLM και αποσαφηνίζει το νομικό πλαίσιο, κάνοντας μια πρώτη αποτίμηση.

 

«Εν είδει γενικού κανόνα, πρέπει να διασφαλίζεται η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση στις παραλίες και να μπορούν να εξυπηρετούν την προαγωγή κοινωφελών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών σκοπών και την απλή χρήση. Δεν επιτρέπεται η κατασκευή κτισμάτων/κατασκευασμάτων σε αυτά τα στοιχεία, ενώ τέτοιες κατασκευές θεωρούνται αυθαίρετα, κατεδαφίζονται πάραυτα. Αντιθέτως, ο παλιός αιγιαλός (ζώνη ξηράς από τη μετακίνηση της ακτογραμμής προς τη θάλασσα) ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και είναι ιδιόχρηστο δημόσιο ακίνητο. Ο αιγιαλός και η παραλία είναι κοινόχρηστα πράγματα και ανήκουν στη δημόσια κτήση, προορίζονται δε για την άμεση εξυπηρέτηση δημόσιου σκοπού. Είναι δυνατή η παραχώρηση της χρήσης του αιγιαλού (967 ΑΚ, 1 και 5 ΑΝ 2344/1940, 2 Ν. 2971/2001), αλλά δεν πρέπει να αναιρείται η κοινή χρήση κατά τον προορισμό τους.

 

Κατά τη διάταξη του τελευταίου πρόσφατου άρθρου, που αναφέρεται αποκλειστικά στην υλοποίηση στρατηγικών επενδύσεων, για τους σκοπούς αυτών, επιτρέπεται η παραχώρηση στον φορέα της επένδυσης του δικαιώματος χρήσης αιγιαλού, παραλίας, συνεχόμενου ή παρακείμενου θαλάσσιου χώρου ή του πυθμένα, κατόπιν αιτήσεως του επενδυτή.  Δεν διευκρινίζονται οι ειδικότεροι όροι παραχώρησης, πλην, όμως, παραπέμπεται ο αναγνώστης στα γενικώς ισχύοντα περί στρατηγικών επενδύσεων.

Η διάταξη είναι αρκετά λεπτομερειακή, αλλά επαφίεται στην έκδοση σχετικών Προεδρικών Διαταγμάτων για την εξειδίκευση των κελευσμάτων της. Δεν λαμβάνει, ωστόσο, υπόψη την περιβαλλοντική παράμετρο, ούτε την αναγκαία περιβαλλοντική αδειοδότηση που θα απαιτείτο.

 

Δεν συσχετίζεται, περαιτέρω, με τις διατάξεις περί αυθαιρέτων στον αιγιαλό και τα σχετικά και δεν χαράσσει τα αναγκαία όρια. Δηλ. φαίνεται πως σε κάποιο βαθμό προωθεί αδρομερώς την στρατηγική επένδυση, άνευ σαφών ορίων. Ενώ για την απλή παραχώρηση χρήσης γενικώς ισχύει το επιτρεπτό της, εφόσον εξασφαλίζεται η ελεύθερη διέλευση του κοινού και ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους του αιγιαλού, εν προκειμένω αυτό δεν μνημονεύεται ρητώς.

 

Τα ακίνητα, που δημιουργούνται από τη μετατόπιση προς τη θάλασσα του ορίου του αιγιαλού, λόγω κατασκευής ή επέκτασης των έργων ή προσχώσεων, καταγράφονται ως δημόσια κτήματα και περιέρχονται στην ιδιοκτησία του ελληνικού Δημοσίου, μπορεί δε να παραχωρούνται κατά χρήση ή να εκμισθώνονται στον κύριο του έργου των Στρατηγικών Επενδύσεων. Το αντάλλαγμα χρήσης και το μίσθωμα καθορίζονται από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία και ανταποκρίνονται στις τρέχουσες μισθωτικές αξίες της περιοχής.

 

Κάθε, όμως, παρέμβαση στον αιγιαλό πρέπει να διέπεται από όρους και λογική βιώσιμης ανάπτυξης, με τον σαφή συνυπολογισμό της περιβαλλοντικής συνιστώσας».