Βαγγέλης Γεωργίου
Μέχρι το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου του 2019, περίπου 70.000 άνθρωποι άφησαν άρον άρον τα σπίτια τους στις περιοχές Tell Abiad και Ras Al Ain στη βορειοανατολική Συρία. Λίγες ώρες πριν, ο Τουρκικός Στρατός ισοπέδωσε την περιοχή αξιοποιώντας επιδέξια σύγχρονα ελικόπτερα τύπου T-129 ATAK. Τα συγκεκριμένα όπλα όμως –τη δράση των οποίων αποθανάτισε βίντεο-, είναι δημιουργήματα της ιταλικής αμυντικής βιομηχανίας. Πρόκειται μία από τις πολλές περιπτώσεις που περιλαμβάνει νέα έκθεση του Διεθνικού Ινστιτούτου (TNI), η οποία αποκαλύπτει τη διασύνδεση της δημιουργίας προσφύγων με τις πωλήσεις όπλων μελών της ΕΕ σε περιοχές συγκρούσεων.
Στα
δελτία τύπου και έγγραφα της ΕΕ, τονίζεται η ανθρωπιστική και οικονομική
ενίσχυση της Ευρώπης στους ανθρώπους που έχουν πληγεί από τοπικούς πολέμους και
αναγκάζονται να μεταναστεύσουν. Δεδομένης της επικαιρότητας, μόνο για το
Αφγανιστάν, η Ευρώπη δαπάνησε σε δύο δεκαετίες βοήθειας ύψους 4 δισ. ευρώ ενώ
το 2020 είχε εγκριθεί επιπλέον 1,2 δισ. ευρώ. H Κομισιόν επαίρεται που υιοθετεί
μια «ανεπτυγμένη προσέγγιση» στον βίαιο εκτοπισμό ανθρώπων, διαθέτοντας το 2020
περισσότερα από 900 εκ. ευρώ για να καλύψουν ανάγκες ξεριζομένων ανθρώπων σε
Κογκό, Ιράκ και Συρία.
Παρ΄όλα
αυτά, δεν υπάρχει καμία αναφορά στο εμπόριο όπλων μεταξύ της Ευρώπης και αυτών
των χωρών. Το ενημερωτικό δελτίο της Κομισιόν διευκρινίζει τη μεροληπτική
προσέγγιση της Ευρώπης έναντι άλλων χωρών, επαινώντας την αποστολή
ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά δεν κάνει μία νύξη στο γεγονός πως εάν σταματούσε
να στέλνει τυφέκια και εκτοξευτές πυραύλων, ίσως να υπήρχε πολύ λιγότερη ανάγκη
για πακέτα ανθρωπιστικής βοήθειας.
Η
διασύνδεση εμπορίου όπλων και εκτοπισμού ανθρώπων από τις πατρίδες τους δεν
έχει διερευνηθεί ούτε τεκμηριωθεί. Στην έρευνά του Διεθνικού Ινστιτούτου όμως
παρουσιάζεται η αιτιώδης σχέση μεταξύ της εξαγωγής όπλων και των επακόλουθων
επιπτώσεών τους στον εκτοπισμό.
Ευρωπαίοι
πρωταθλητές εξαγωγείς
Τα
όπλα που κατασκευάζονται στην Ευρώπη προκαλούν καταστροφή που αναγκάζει τους
ανθρώπους να φύγουν από τα σπίτια τους. Στη συνέχεια, μερικοί από τους
εκτοπισμένους προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη για να ζητήσουν άσυλο μακριά
από τις περιοχές που εκτοπίστηκαν, λόγω ακριβώς της θανατηφόρας
αποτελεσματικότας των όπλων που πούλησαν τα ευρωπαϊκά κρατη.
Μπορεί
με το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (2020), η Κομισιόν να
αναγνώρισε ότι «η μετανάστευση είναι ένα σύνθετο ζήτημα», αλλά δεν εξετάζει πώς
οι ευρωπαϊκές πολιτικές αποτελούν βασικό λόγο για τον οποίο πολλοί άνθρωποι
πρέπει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μεταναστεύσουν.
Σύμφωνα
με την έκθεση του TNI, την οποία συνυπογράφει ο Έλληνας δημοσιογράφος Απόστολος
Φωτιάδης, oι ευρωπαϊκές χώρες είναι μεταξύ των κορυφαίων εξαγωγέων θανατηφόρου
εξοπλισμού όπλων παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας το 26% των παγκόσμιων εξαγωγών
όπλων (2015). Την περίοδο 2016-2020, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία και Ην.
Βασίλειο –αν και πλέον εκτός ΕΕ- ήταν οι πέντε κορυφαίοι εξαγωγείς όπλων στην
ΕΕ αντιπροσωπεύοντας το 22% της παγκόσμιας πίτας.
Επίσης,
Βουλγαρία, Κροατία και Ρουμανία έχουν μπει δυναμικά στην αγορά όπλων προς χώρες
της Δυτικής Ασίας. Για παράδειγμα, πριν από το 2012, η Κροατία εξήγαγε
πυρομαχικά αξίας κάτω του 1 εκατ. ευρώ ετησίως, αλλά με την έναρξη του συριακού
πολέμου αυτό εκτοξεύτηκε στα 82 εκατομμύρια ευρώ το 2016. Αν και το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο κάλεσε τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία να σταματήσουν τις εξαγωγές
όπλων σε συγκεκριμένες χωρες ωστόσο, σύμφωνα με το TNI τίποτα δεν έγινε.
Υπάρχουν
ρήτρες; Υπάρχουν κοινοτικοί φραγμοί;
Μπορεί
η ετήσια έκθεση της ομάδας εργασίας του Συμβουλίου για τις εξαγωγές συμβατικών
όπλων (COARM) να συμπεριλαμβάνει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διατήρηση της
περιφερειακής ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας στα κριτήρια εξαγωγής όπλων
αλλά υπάρχει ένα κενό: Σύμφωνα με την έκθεση TNI δεν αναφέρεται πουθενά ρητά
στις ευθύνες που έχουν οι χώρες προορισμού των όπλων στις συνθήκες εκτοπισμού
των ανθρώπων.
Επίσης,
η έρευνα καταδεικνύει ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που εμπλέκονται στο εμπόριο
των όπλων δεν έχουν συστηματική επαφή με εκείνους που συμμετέχουν σε επιτροπές
οι οποίες ασχολούνται με τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τις πολιτικές ελευθερίες. Οι
δύο τομείς παρέμειναν ουσιαστικά αποσυνδεδεμένοι από έγγραφα και πολιτικές για
ρυθμιστικά πλαίσια και θεσμική διαλειτουργικότητα.
Αν
και τα κράτη μέλη της ΕΕ ευθύνονται για το ¼ των όπλων που λαμβάνουν οι
εμπόλεμες περιοχές, ωστόσο, οι άμεσες συνέπειες για τους ανθρώπους αυτών των
εξαγωγών σπάνια μελετώνται ή κατανοούνται.
Επιχειρηματικό
μοντέλο τα όπλα
Αν
και υπάρχουν πολλοί πολιτικοί, οικονομικοί και ιστορικοί παράγοντες που οδηγούν
στον αναγκαστικό εκτοπισμό, σύμφωνα με την έκθεση, ο συνεχώς αυξανόμενος
αριθμός ατόμων που ξεσπιτώνεται συνδέεται άμεσα με το διευρυνόμενο εμπόριο
όπλων. «Με απλά λόγια, το εμπόριο όπλων δεν προκαλεί μόνο μαζικές εκτοπίσεις,
είναι επίσης μια βιομηχανία που επωφελείται από αυτές κερδίζοντας συμβόλαια
στρατιωτικοποίησης των συνόρων προκειμένου να συγκρατήσει τους μετανάστες και
να τους κρατήσει μακριά». Ουσιαστικά, πρόκειται για συγκοινωνούνται δοχεία,
παρά τις ρητορικές στην Ευρώπη περί επιδίωξης της ασφάλειας και της
σταθερότητας.
»Ο
εκτοπισμός είναι η συνέπεια ενός επιχειρηματικού μοντέλου όπου τα κέρδη
αποκομίζονται, πρώτα, μέσω της πώλησης όπλων που συμβάλλουν στην πρόκλησή του,
και δεύτερον, στη στρατιωτικοποίηση των μεταναστευτικών διαδρομών και συνόρων.
Παράλληλα, με τη σταθερή αύξηση της αξίας του εμπορίου όπλων και τον αυξανόμενο
αριθμό εκτοπισμένων, η αγορά των συνόρων αυξάνεται και αναμένεται να αξίζει
65-68 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ έως το 2025. Ο πόλεμος είναι ιδιαίτερα
κερδοφόρος και ο πόλεμος κατά των μεταναστών γίνεται όλο και περισσότερο»
υπογραμμίζει η έκθεση.