Επιστρέφουμε με ιλιγγιώδη ταχύτητα στα βασικά. Στα στοιχειώδη της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρέπει να αποκολλήσουμε τον Προμηθέα από τον Καύκασο, να τον απελευθερώσουμε απ’ το μαρτύριό του, να ξανακλέψει τη φωτιά από τους θεούς ή όποιους την έχουν απαλλοτριώσει και να την επιστρέψει στην ανθρωπότητα. Ξαναγινόμαστε πολιτισμός του άνθρακα και της καύσης. Λογικό από μιαν άποψη, η ζωή είναι προϊόν της χημείας του άνθρακα, της οργανικής που λέμε (εύκολη ήταν, εξ όσων θυμάμαι, πώς κατάφερα και έγραψα ένα ολοστρόγγυλο 5, χατιρικό κι αυτό, όπως μου εκμυστηρεύτηκε ο συμπαθέστατος καθηγητής, είναι απορίας άξιον). Ισως έχουν δίκιο αυτοί που συσχετίζουν την ετυμολογία των λέξεων «άνθρ-ωπος» και «άνθρ-αξ», με κοινό θέμα το «ανθρ-» εκ του «ανήρ»: άνθρωπος της μυκηναϊκής εποχής είναι ο σκουρόχρωμος, ο μελαψός σαν το κάρβουνο άνδρας. Ακούγεται υπερβολικό και too much ελληνοκεντρικό, αλλά του αξίζει μια διακριτική υποσημείωση στο μεγάλο βιβλίο του κόσμου. Ιδιαίτερα τώρα, που παρά την πράσινη μετάλλαξή μας εξαρτιόμαστε μέχρι θανάτου από το κάρβουνο και από όλες τις εκδοχές άνθρακα, υδρογονάνθρακα, αλλά και υδατάνθρακα, για να μην ξεχνάμε πως ο έρωτας, ο πόλεμος, η πολιτική, η διπλωματία και πολλά άλλα πράγματα περνάνε απ’ το στομάχι.
Ο
κόσμος σπαράσσεται για τον άνθρακα και τις άπειρες ενώσεις και μετασχηματισμούς
του. Διψά για υδρογονάνθρακες κάθε εκδοχής, στερεάς, υγρής και αέριας. Ο
παγκόσμιος καπιταλισμός, ανεξάρτητα από την αυταρχική, ολιγαρχική ή φιλελεύθερη
πολιτική ενδυμασία του, επιστρέφει στις ιδρυτικές αντιθέσεις του. Ξαναγίνεται
«πολεμικός καπιταλισμός». Οχι μόνο με την έννοια του ανταγωνισμού των
εξοπλισμών και των άμεσων ή έμμεσων στρατιωτικών συρράξεων, αλλά κυρίως από την
άποψη ότι το παγκοσμιοποιημένο, αχαρτογράφητο και αγεωγράφητο κεφάλαιο ξαφνικά
αποκτά ξανά «εθνικότητα», γεωγραφία και σύνορα που ταυτόχρονα ετοιμάζεται να τα
σπάσει και να τα υπερβεί. Συντελείται μια αιματηρή, μοχθηρή επανεκκίνηση του
ανταγωνισμού για τον έλεγχο των αγορών, αλλά κυρίως των πρώτων υλών. Ναι, των
πρώτων υλών.
Κοίτα
να δεις τι πάθαμε! Πάνω που είχαμε αρχίσει να συνηθίζουμε στην ιδέα ότι για να
αυξάνεται η κερδοφορία των επιχειρήσεων δεν χρειάζεται να παράγουν απολύτως
τίποτα, ότι για να αυξάνεται ο πλούτος ενός έθνους και η ευημερία μιας
κοινωνίας δεν χρειάζεται να λερώνουν τα χέρια τους με βρομοδουλειές, αρκεί να
έχουν τα ορυχεία τους στην Αφρική και τα εργοστάσιά τους στην Κίνα, έρχονται οι
πρώτες ύλες και παίρνουν την εκδίκησή τους. Ο αποϋλοποιημένος καπιταλισμός και
η υπεραξία χωρίς αξία δεν έχουν καμιά τύχη χωρίς κάρβουνο, αέριο, πετρέλαιο,
νικέλιο, κοβάλτιο, σίδηρο, ξύλο, αλεύρι, καλαμπόκι, σόγια, λάδι, κρέας,
λαχανικά. Οι πρώτες ύλες κυβερνάνε τον κόσμο, απλώς είχαν γίνει τόσο φθηνές,
άφθονες και δεδομένες που το είχαμε ξεχάσει.
Δεν
ξέρω αν θα χρειαστούν σταυροφορίες για να φέρουν πιπέρια και μπαχάρια από την
Ανατολή, στάρια και έλαια από τον Βορρά, μεταλλεύματα από τον Νότο, ξυλεία από
τη Δύση, δεν ξέρω αν θα στηθούν νέα σκλαβοπάζαρα για να εξασφαλίσουν την
αδιάκοπη καλλιέργεια του μπαμπακιού και του καλαμποκιού, ή αν αρκούν τα τεράστια
μεταναστευτικά ρεύματα από Νότο προς Βορρά και από Ανατολάς προς Δυσμάς για να
εξασφαλίσουν επαρκές και πρόθυμο δυναμικό. Το σίγουρο είναι ότι ο πόλεμος για
τον έλεγχο των πρώτων υλών είναι σε πλήρη εξέλιξη. Είτε με κανονική προσάρτηση
εδαφών και ζώνες επιρροής, είτε με αγροϊμπεριαλισμό, είτε με προθεσμιακά
συμβόλαια δέσμευσης του φυσικού πλούτου που κρύβεται στη γη ή κάτω από τον
πυθμένα της θάλασσας.
Να
δεις που στο τέλος θα μας κάνουν να νοσταλγήσουμε τον τουρμποκαπιταλισμό της
δεκαετίας του 2000, με το υπερτροφικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, που μας είχε
πείσει ότι το χρήμα γεννάει χρήμα και η παραγωγική δραστηριότητα, η ρυπαρή
βιομηχανία για παράδειγμα, είναι μια συμπληρωματική δραστηριότητα που δεν
φέρνει πλούτο. Γι’ αυτό την εξορίσαμε στην περιφέρεια του πλανήτη. Ή την πολύ
πιο πρόσφατη ρητορική ότι η ψηφιακή οικονομία και οι πολυεθνικές επικράτειες
του διαδικτύου που αγνοούν σύνορα και φραγμούς του χωροχρόνου και αποδίδουν
άφθονες υπεραξίες της πληροφορίας μάς αρκούν για να βουλιάξουμε στο χρήμα.
Δυστυχώς γι’ αυτούς, ούτε ο Μπέζος ούτε ο Γκέιτς ούτε ο Μάσκ υπάρχουν χωρίς
κάρβουνο.
Σκάστε
και σκάβετε, τώρα.
💬
Θεωρίες για την υπεραξία
Οταν
η μεγάλη επιχείρηση γίνεται γιγάντια και οργανώνει σχεδιασμένα, με βάση τον
ακριβή υπολογισμό ενός πλούτου στοιχείων, την προμήθεια της αρχικής πρώτης ύλης
σε διαστάσεις: 2/3 ή 3/4 της συνολικής ποσότητας που είναι απαραίτητη για
δεκάδες εκατομμύρια πληθυσμού. Οταν οργανώνεται συστηματικά η μεταφορά αυτής
της πρώτης ύλης στα πιο κατάλληλα για την παραγωγή σημεία, που κάποτε απέχουν
το ένα από το άλλο εκατοντάδες και χιλιάδες χιλιόμετρα. Οταν από ένα κέντρο
διευθύνονται όλα τα στάδια της διαδοχικής κατεργασίας της πρώτης ύλης ώς την
παραγωγή μιας ολόκληρης σειράς ποικίλων έτοιμων προϊόντων. Οταν η διανομή αυτών
των προϊόντων γίνεται με βάση ένα σχέδιο σε δεκάδες και εκατοντάδες εκατομμύρια
καταναλωτές (πώληση του πετρελαίου και στην Αμερική και στη Γερμανία από το
αμερικάνικο «Τραστ πετρελαίου»). Τότε γίνεται ολοφάνερο ότι έχουμε μπροστά μας
μια κοινωνικοποίηση της παραγωγής, ότι οι σχέσεις της ατομικής οικονομίας και
της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελούν ένα περίβλημα που δεν ανταποκρίνεται πια στο
περιεχόμενο, που αναπόφευκτα όμως θα παραμεριστεί.
Βλαντίμιρ
Ιλίτς Λένιν, «Ιμπεριαλισμός, ανώτατο
στάδιο του καπιταλισμού»
kibi2g@yahoo.gr,
kibi-blog.blogspot.com