Έκθεση για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα για το 2021 δημοσίευσε το Govwatch, μία ανεξάρτητη, μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία του Vouliwatch, συλλογής, καταγραφής και αναφορών περιστατικών παραβίασης του Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, τα ποσοτικά και ποιοτικά ευρήματα του Govwatch για το 2021 αναδεικνύουν σημαντικά προβλήματα και συχνά πισωγυρίσματα στο κεκτημένο του Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα. Η έρευνα του Govwatch κατέγραψε ότι, κατά το έτος της παρούσας έκθεσης, η κυβέρνηση κατέθεσε 102 εκπρόθεσμες τροπολογίες (το 47,2% επί του συνόλου) στα νομοσχέδια που έφερε προς ψήφιση στη Βουλή, κατά παράβαση των κανόνων καλής νομοθέτησης του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής. Ακόμη, τα υπουργεία παραβίασαν τους κανόνες του Επιτελικού Κράτους για τη δημόσια διαβούλευση σε τουλάχιστον 27 νομοσχέδια, περιορίζοντας συχνά τον χρόνο διαβούλευσης σε διάστημα μικρότερο ακόμα κι από το κατ’ εξαίρεση ελάχιστο της μίας εβδομάδας που κατοχυρώνει ο νόμος.
Παράλληλα, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, τα προβλήματα δεν περιορίζονται στη νομοθετική διαδικασία. Χαρακτηριστική περίπτωση για το 2021 είναι οι χειρισμοί της κυβέρνησης στο ζήτημα της διασφάλισης του συνταγματικά κατοχυρωμένου απαραβίαστου του απορρήτου των επικοινωνιών. Έχοντας θέσει ήδη από τον Ιούλιο του 2019 την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού (ΦΕΚ: Τεύχος Α’/119/8.7.2019), τον Μάρτιο του 2021 η ελληνική κυβέρνηση άλλαξε, με μια εκπρόθεσμη και άσχετη με το κύριο αντικείμενο του νόμου τροπολογία, τον νόμο για την άρση του απορρήτου επικοινωνιών, απαγορεύοντας στην ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) τη δυνατότητα να γνωστοποιεί στους/στις πολίτες ότι παρακολουθούνταν από την ΕΥΠ για λόγους εθνικής ασφάλειας, ακόμα και στην περίπτωση που το μέτρο έχει πλέον αρθεί και η γνωστοποίηση δεν διακυβεύει τον σκοπό για τον οποίο είχε διαταχθεί η άρση του απορρήτου. Τρία μέλη της ΑΔΑΕ -μεταξύ των οποίων ο πρόεδρος της Αρχής και καταξιωμένος δικαστικός Χρήστος Ράμμος- δημοσίευσαν επιστημονικό άρθρο, στο οποίο υποστήριξαν ότι η νέα ρύθμιση ενδέχεται να παραβιάζει την συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών, το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), καθώς και τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Ειδική μνεία στις παρακολουθήσεις δημοσιογράφων ως πρόβλημα του Κράτους Δικαίου έκανε και η έκθεση της Κομισιόν.
Στο πλαίσιο μιας σταχυολόγησης σημαντικών περιπτώσεων που κατέγραψε το Govwatch και εγείρουν ζήτημα Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα, θα πρέπει να αναφερθούν:
Η διεύρυνση της εφαρμογής του άρθρου 191 του Ποινικού Κώδικα για το αδίκημα της διασποράς ψευδών ειδήσεων, η οποία ενδέχεται να περιορίσει ανεπίτρεπτα τα θεμελιώδη δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου.
Η αδιαφάνεια στη χρηματοδότηση των ΜΜΕ.
Οι καταγγελίες για λογοκρισία στην ΕΡΤ (Τον Φεβρουάριο του 2021 αποκαλύφθηκε περιστατικό λογοκρισίας στην ΕΡΤ, για τον τρόπο ειδησεογραφικής κάλυψης του ταξιδιού του Πρωθυπουργού στην Ικαρία – Τον Απρίλιο του 2021, η δημοσιογράφος και ειδική γραμματέας της ΕΣΗΕΑ, Μάχη Νικολάρα, κατήγγειλε περιστατικό λογοκρισίας της από τη διοίκηση της ΕΡΤ, αφού «κόπηκε» τηλεοπτικό ρεπορτάζ της, το οποίο σχετιζόταν με τη διαχείριση περιεχομένου και τη λογοκρισία στα social media).
Οι αποφάσεις της Αστυνομίας για απαγόρευση δημόσιων συναθροίσεων, οι οποίες θέτουν ζήτημα περιορισμού του δικαιώματος του συνέρχεσθαι κατά τρόπο αντίθετο προς το Σύνταγμα.
Η παραβίαση, σύμφωνα με την ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) από το υπουργείο Παιδείας στη σύμβαση με τη Cisco σχετικά με το σύστημα τηλεκπαίδευσης.
Τα στοιχεία για χρήση εμπρηστικού μηχανισμού από αστυνομικό στη Νέα Σμύρνη.
Καταγγελίες για καταχρηστική άσκηση βίας από την αστυνομία.
Tα τεκμήρια και οι ανησυχίες της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (LIBE) για παράνομες επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο στην Τουρκία από την ελληνική επικράτεια.
Η απόφαση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για παραβιάσεις των δικαιωμάτων των αντιρρησιών συνείδησης.
Η απόφαση της Δικαιοσύνης για παράνομη απαγόρευση εξόδου σε Αφγανό πρόσφυγα από τη δομή φιλοξενίας.
Σε ότι αφορά την κατηγορία «Διαφθορά», το Govwatch κατέγραψε συνολικά 7 παραβιάσεις.
Στην κατηγορία «Τάξη & Ασφάλεια», το Govwatch κατέγραψε συνολικά 26 παραβιάσεις (Αστυνομική Βία και Αυθαιρεσία – 9 αναφορές). Χαρακτηριστική ήταν και η τέταρτη έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που είδε το φως της δημοσιότητας το καλοκαίρι του 2022, η οποία έκανε λόγο για δυσλειτουργίες στην πειθαρχική διαδικασία στα Σώματα Ασφαλείας και διαφαινόμενη στοχοποίηση από αυτά νεαρών πολιτών και άλλων ευάλωτων ομάδων, λόγω εθνικής, εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής, μεταξύ άλλων. Η έκθεση κατέγραφε αύξηση κατά 17% του ποσοστού των καταγγελιών για αυθαίρετη συμπεριφορά των ανδρών των Σωμάτων Ασφαλείας, με την πλειοψηφία αυτών να εντοπίζεται στην Ελληνική Αστυνομία.
Τέλος, για το 2021, στην κατηγορία «Θεμελιώδη Δικαιώματα», το Govwatch κατέγραψε συνολικά 22 παραβιάσεις, εκ των οποίων οι 12 αφορούν Δικαιώματα Μεταναστών, Προσφύγων και Αιτούντων Ασύλου.