Ηρακλής Οικονόμου
Η κυβέρνηση αποσύρει δεκάδες υπερ-πολύτιμα μαχητικά αεροσκάφη στην πιο παράλογη και καταστροφική απόφαση στην εξοπλιστική ιστορία της χώρας. Σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, τα μαχητικά ενδέχεται να καταλήξουν στην Ουκρανία.
Συμβαίνει το εξής παράδοξο με την ελληνική κυβέρνηση: οι
αποφάσεις της στα εξοπλιστικά να θεωρούνται ένα από τα ισχυρά «χαρτιά» της με
όρους κοινής γνώμης, τη στιγμή που αυτές οι αποφάσεις είναι από τραγελαφικές
(στην καλύτερη) έως καταστροφικές. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει προβεί σε
πανάκριβες αγορές οπλικών συστημάτων με τους χειρότερους τεχνο-οικονομικούς
όρους, χωρίς καμία εγχώρια παραγωγική συμμετοχή, υποθηκεύοντας την εθνική
οικονομία, την εγχώρια τεχνολογική και βιομηχανική βάση, αλλά και τις ίδιες τις
αμυντικές δυνατότητες της χώρας.
Τελευταίο επεισόδιο του ελληνικού εξοπλιστικού
παραλογισμού είναι η απόφαση του υπουργού Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) να αποσυρθούν
και να πουληθούν μια σειρά χρησιμότατων μαχητικών αεροσκαφών της Πολεμικής
Αεροπορίας (Π.Α.). Συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε η πρόθεση παραχώρησης / πώλησης
των 32 F-16 Block 30, των 24 Mirage 2000-5 και των 33 F-4E Phantom II που
διαθέτει η Π.Α. Πρόκειται για μία πρωτοφανή απόφαση που όμοιά της δεν υπάρχει
στην εξοπλιστική ιστορία οποιασδήποτε χώρας στον πλανήτη: η χώρα αποσύρει
ηθελημένα πάνω από το ένα τρίτο του τρέχοντος στόλου μαχητικών της! Να το
ξαναγράψουμε; Αποσύρονται 89 αεροσκάφη σε σύνολο περίπου 220 αεροσκαφών.
Όπως σε πολλές άλλες αποφάσεις, η κυβέρνηση φρόντισε να
«πακετάρει» μια καταστροφική λογική μαζί με ένα έστω εν μέρει ορθολογικό
σκέλος. Το εν μέρει ορθολογικό σκέλος της απόφασης; Πρώτον, η ανάγκη απόσυρσης
των F-4E Phantom II που βρίσκονται στην ΠΑ από τα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Και δεύτερον, η ανάγκη εκσυγχρονισμού των 38 μαχητικών F-16 Block 50 της ΠΑ σε
διαμόρφωση Viper. Ακόμα και αυτές οι δύο πτυχές όμως είναι αμφίσημες: η
απόσυρση των F-4E Phantom II θα έπρεπε να γίνει σε βάθος τριετίας, ώστε να
ενσωματωθούν τα νέα και τα εκσυγχρονισμένα μαχητικά. Όσο για τον εκσυγχρονισμό
των F-16 Block 50; Δεν ανακοινώθηκε τίποτα χειροπιαστό, παρά μόνο μια πρόθεση.
Γιατί επιλέγει η κυβέρνηση να αποσύρει 56 απολύτως
λειτουργικά και χρήσιμα αεροσκάφη;
Τα προαναφερθέντα ψήγματα ορθολογισμού είναι αυτό
ακριβώς: ψήγματα, μέσα σε μια πλημμυρίδα παραλογισμού και αυτοκαταστροφικής
εξυπηρέτησης ξένων συμφερόντων εις βάρος της εθνικής οικονομίας και της εθνικής
άμυνας. Η ηγεσία του ΥΠΕΘΑ αφαιρεί από τον στόλο της ΠΑ 56 (32 F-16 Block 30
και 24 Mirage 2000-5) χρήσιμα, μάχιμα και πολύτιμα αεροσκάφη. Καμία αεροπορία
δεν διαθέτει μόνο αεροσκάφη τελευταίας γενιάς – η ίδια η τουρκική αεροπορία
βασίζεται εν μέρει και στο ίδιο μοντέλο F-16 που η Ελλάδα θέλει να αποσύρει. Το
διατηρεί, το εκσυγχρονίζει, αλλά σε καμία περίπτωση δεν το ξεπουλάει.
Άλλες πολεμικές αεροπορίες, όπως π.χ. της Νορβηγίας,
απέσυραν το μοντέλο μόνο αφού ενσωμάτωσαν πλήρως τα αεροσκάφη επόμενης γενιάς
(στη νορβηγική περίπτωση τα F-35). Και τα 32 εκσυγχρονισμένα F-16 των Νορβηγών,
αεροσκάφη παρόμοιου τύπου με αυτά που δεν θέλει πλέον η Ελλάδα, έσπευσε να τα
αγοράσει η Ρουμανία (Osborne, 2023). Αντίστοιχα, πολεμικές αεροπορίες όπως αυτή
της Ινδίας (μιας στρατιωτικής υπερδύναμης που μάλλον δεν μπορεί να κατηγορηθεί
για ελλιπή τεχνογνωσία) ενδιαφέρονται να αγοράσουν τα Mirage που η ελληνική
κυβέρνηση θεωρεί δήθεν ακατάλληλα για την ΠΑ. Κάνουν λοιπόν τα μαχητικά για τη
Ρουμανία και την Ινδία, αλλά δεν κάνουν για την Ελλάδα… Περίεργο, ε;
Και όλα αυτά λαμβάνουν χώρα με την κυβέρνηση να
χρησιμοποιεί επιχειρηματολογία δημοτικού (ή μάλλον νηπιαγωγείου). Θαυμάστε π.χ.
τη σύγχρονη στρατηγική σκέψη του επικεφαλής της εθνικής άμυνας: «Ένα σύγχρονο
αεροπλάνο έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη πυρός από ένα αεροπλάνο προηγούμενης
γενιάς, που μας κοστίζει πολύ περισσότερο γιατί πρέπει να έχουμε πολύ
περισσότερες γραμμές συντήρησης αεροσκαφών. Ένα Mirage 2000-5 παίρνει έναν
πύραυλο Scalp, ένα Rafale παίρνει δύο πυραύλους Scalp, ένα ίσον δύο» (Δένδιας
σε Μαζανίτη, 2024).
Ένα ίσον δύο! Μα με αυτή τη λογική, εάν μπορούσαμε να
έχουμε ένα αεροσκάφος με ικανότητα μεταφοράς διακοσίων Scalp, θα μπορούσαμε να
ξεφορτωθούμε το σύνολο του στόλου της ΠΑ και να διατηρήσουμε μόνο αυτό το ένα
υποθετικό υπέρ-μαχητικό. Δυστυχώς για τα κυβερνητικά μαθηματικά, ο σύγχρονος
πόλεμος δεν απαιτεί μόνο τεχνολογική υπεροχή και χωρητικότητα όπλων, αλλά και
ποσοτική επάρκεια ώστε να διατηρείται η ικανότητα μάχης σε έναν μακροχρόνιο
πόλεμο φθοράς. Με άλλα λόγια, τα ποσοτικά μεγέθη έχουν και ποιοτικό αντίκτυπο,
και άρα δεν αφαιρείς από τη μία μέρα στην άλλη το ένα τέταρτο του στόλου της
αεροπορίας σου (αν αγνοήσουμε τα Phantom και περιοριστούμε μόνο στα F-16 και
Mirage που αποσύρονται).
Η κυβερνητική ρητορική δεν μπάζει, όμως, μόνο σε αυτό το
σημείο. Ο ΥΠΕΘΑ δήλωσε ότι πρέπει να περιορισθεί η πολυτυπία -δηλαδή η ύπαρξη
πολλών τύπων αεροσκαφών- στην ΠΑ. Ομολογουμένως ακούγεται αστεία η επίκληση της
πολυτυπίας όταν αυτή προέρχεται από μία κυβέρνηση που κατάφερε (διότι περί
κατορθώματος πρόκειται) να εισάγει όχι ένα αλλά δύο νέους τύπους αεροσκαφών, τα
Rafale F3R που ήδη αγόρασε και τα F-35 που έχει ήδη δεσμευτεί να αγοράσει!
Θαυμάστε συνέπεια: Όταν πρόκειται να πετάξουμε στα σκουπίδια αεροσκάφη που ήδη
έχουμε και που έχουν αγορασθεί με τις θυσίες του ελληνικού λαού, τότε
επικαλούμαστε την πολυτυπία για να δικαιολογήσουμε τα αδικαιολόγητα. Αλλά όταν
πρόκειται να αγοράσουμε ένα γαλλικό μαχητικό κι ύστερα «στο καπάκι» ένα
αμερικάνικο μαχητικό, εκεί δεν μας ενοχλεί η πολυτυπία. Προέχει, προφανώς, η
ικανοποίηση των Γάλλων και Αμερικανών προστατών μας.
Άρα, γιατί άραγε επιλέγει η κυβέρνηση να αποσύρει 56
απολύτως λειτουργικά και χρήσιμα αεροσκάφη; Δείξαμε ήδη ότι η επίκληση της
ποιοτικής υπεροχής είναι κενή περιεχομένου – η ΠΑ χρειάζεται αριθμούς και όχι
μόνο τεχνολογία αιχμής, τα 56 F-16 και Mirage 2000 έχουν θέση και ρόλο στην
τρέχουσα δομή της ΠΑ, ενώ αργεί ακόμα η πλήρης ενσωμάτωση των Rafale και
προφανώς και των F-35 που θα αγορασθούν στο μέλλον. (Το γιατί η αγορά αυτή
είναι μια εντελώς λανθασμένη κίνηση δεν χωρά στα όρια του υπάρχοντος άρθρου).
Δείξαμε επίσης ότι η επίκληση της ανάγκης περιορισμού της πολυτυπίας είναι
απλώς υποκριτική για μια κυβέρνηση που πρωταγωνιστεί στην ενίσχυση της
πολυτυπίας! Πώς εξηγείται, συνεπώς, η απόφαση;
Ο παράγοντας Ουκρανία
Κάπου εδώ μπαίνει στη συζήτηση ο παράγοντας Ουκρανία και
η πίεση των προστάτιδων δυνάμεων να ενισχύσει η κυβέρνηση όχι μόνο τον
ουκρανικό στρατό (γεγονός που ήδη λαμβάνει χώρα με την παραχώρηση
τεθωρακισμένων, αντιαρματικών πυραύλων και ρουκετών) αλλά και την ουκρανική
πολεμική αεροπορία. Πηγή μας για αυτό τον ισχυρισμό δεν είναι ο Ριζοσπάστης ή
το Πριν ή η Εποχή – είναι το National Interest: «Η Ελλάδα, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ,
μπορεί να μεταφέρει έως και 32 από τα F-16 Fighting Falcon της στην Ουκρανία,
ενώ σύμφωνα με δημοσιεύματα η ελληνική Πολεμική Αεροπορία μπορεί να επίσης να
προσφέρει και τις δύο ντουζίνες γαλλικά μαχητικά Mirage 2000-5 που διαθέτει»
(Suciu, 2024). Πηγή μας είναι και το Newsweek που ήδη από τον τίτλο του άρθρου
του μας ενημερώνει ότι «Η Ουκρανία καλοβλέπει την απρόσμενη ώθηση που θα
μπορούσε να λάβει από τα F-16 ενός Ευρωπαίου συμμάχου» (Cook, 2024). Φαντάζεστε
ποιος είναι αυτός ο Ευρωπαίος σύμμαχος; Η Ελλάδα, φυσικά.
«Μα καλά, είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο;» θα
αναρωτηθείτε. Είναι δυνατόν να ξεφορτώνεται η χώρα σημαντικά (έως και
στρατηγικά, στην περίπτωση των Mirage χάρη στους πυραύλους αέρος-επιφανείας και
αέρος-εδάφους που φέρουν) οπλικά συστήματα για να δοθούν σε τρίτη χώρα; Ναι,
είναι, όταν μιλάμε για μια χώρα που ιστορικά αδυνατεί να υποστηρίξει ένα έστω
και υποτυπώδες εθνικό συμφέρον. Ναι, είναι, όταν αποδεδειγμένα πλέον η
κυβέρνηση αγοράζει, πουλάει ή χαρίζει όπλα με μόνο κριτήριο την επιθυμία των
προστάτιδων δυνάμεών της. Επιθυμία ενίσχυσης της Ουκρανίας στην περίπτωση των F-16
Block 30 και Mirage 2000-5, και επιθυμία πώλησης πανάκριβων οπλικών συστημάτων
στην περίπτωση των Rafale και των F-35. Γιατί, πώς αλλιώς εξηγείται η θυσία του
ενός τετάρτου του στόλου της ΠΑ; Ή πώς εξηγείται το γεγονός ότι η χώρα αγοράζει
ταυτόχρονα και παράλληλα δύο (2) πανάκριβους τύπους αεροσκαφών, χωρίς κανένα
τεχνο-οικονομικό πλάνο και χωρίς καμία μα καμία λογική πέραν της ικανοποίησης
Γαλλίας και ΗΠΑ;
Εδώ κολλάει και η δεύτερη λειτουργία της απόφασης
παραχώρησης 56 αεροσκαφών. Δεν είναι μόνο το να ενισχυθεί η Ουκρανία, είναι και
το να δημιουργηθεί τεχνητώς ένα εξοπλιστικό κενό στην ΠΑ που θα έρθουν να το
καλύψουν οι επόμενες αγορές. Με έναν σμπάρο, δυο τρυγόνια – όχι φυσικά προς
όφελος του ελληνικού λαού που ως συνήθως θα κληθεί να πληρώσει τον λογαριασμό
των τωρινών και μελλοντικών αγορών, αλλά προς όφελος των βιομηχανιών όπλων και
των χωρών όπου υπάγονται, που θα μοσχοπουλήσουν την πραμάτειά τους για να
καλύψει η ελληνική κυβέρνηση τα εξοπλιστικά κενά που η ίδια δημιούργησε! Μόνο
υπό αυτό το πρίσμα μπορεί να ερμηνευθεί η συστηματική απαξίωση απολύτως
αξιόμαχων οπλικών συστημάτων: ώστε να δημιουργείται τεχνητή ανάγκη για νέους
εξοπλισμούς και να νομιμοποιούνται εκ των υστέρων ειλημμένες αποφάσεις που
μεγεθύνουν τη χρόνια δημοσιονομική πληγή των στρατιωτικών δαπανών.
Μέχρι τώρα, οι εξοπλιστικές αποφάσεις διαδοχικών
ελληνικών κυβερνήσεων ήταν καταστροφικές για την ελληνική οικονομία, λόγω των
ασύδοτων δαπανών, και εξίσου καταστροφικές για την πολιτική ζωή και τη
δημοκρατία, λόγω της διαφθοράς, της μίζας και της αδιαφάνειας. Αλλά
κουτσά-στραβά, το οικονομικό και δημοκρατικό κόστος δεν μεταφραζόταν και σε
αμυντικό κόστος. Πλέον, οι εξοπλιστικές αποφάσεις της τωρινής κυβέρνησης
περνάνε σε άλλο στάδιο – ίδια αδιαφάνεια, ίδιο πάρτι υπέρογκων εξοπλιστικών δαπανών,
αλλά με ένα έξτρα κερασάκι στην τούρτα: την απολύτως σκανδαλώδη απόσυρση
χρήσιμων και πολύτιμων οπλικών συστημάτων εις βάρος της εθνικής οικονομίας και
άμυνας. Χρέος των αριστερών δυνάμεων της χώρας είναι να σκύψουν συστηματικά και
οργανωμένα πάνω από το ζήτημα των εξοπλισμών, και να αντισταθούν σε αυτή την
καταστροφική πολιτική που φέρνει τη χώρα ένα βήμα πιο κοντά στην οικονομική και
αμυντική κατάρρευση.
Πηγές
Cook, Ellie (2024),
‘Ukraine Eyes Unexpected F-16 Boost from European Ally’, Newsweek, 9 Απριλίου 2024. Διαθέσιμο σε:
https://www.newsweek.com/ukraine-f16-fighter-jets-greece-russia-1888281
Osborne, Tony (2023),
‘Norway Begins F-16 Deliveries To Romania’, Aviation Week, 28 Νοεμβρίου 2023. Διαθέσιμο σε: https://aviationweek.com/defense-space/aircraft-propulsion/norway-begins-f-16-deliveries-romania
Suciu, Peter (2024),
‘32 Greek F-16 Fighters Could be Headed to Ukraine: They Won’t Beat Russia
Alone’, The National Interest, 10 Απριλίου 2024. Διαθέσιμο σε:
https://nationalinterest.org/blog/buzz/32-greek-f-16-fighters-could-be-headed-ukraine-they-wont-beat-russia-alone-210501
Μαζανίτης, Χρήστος (2024), «Οριστική η απόφαση απόσυρσης
108 μαχητικών από την Πολεμική Αεροπορία», enikos.gr, 31 Μαρτίου 2024.
Διαθέσιμο σε:
https://www.enikos.gr/politics/oristiki-i-apofasi-aposyrsis-108-machitikon-apo-tin-polemiki-aeroporia-binteo/2133040/
* Ο Ηρακλής Οικονόμου είναι πολιτικός επιστήμονας –
διεθνολόγος, διδάκτορας Διεθνούς Πολιτικής από το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας
Aberystwyth. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η
στρατιωτικοποίηση της Ευρ. Ένωσης και ο πολιτικός ρόλος της ευρωπαϊκής βιομηχανίας
όπλων. Πιο πρόσφατη δημοσίευσή του είναι ο συλλογικός τόμος The Militarization
of European Space Policy (Routledge, 2024) που συνεπιμελήθηκε με τον Thomas
Hoerber.