Η ομάδα των Πρασίνων στις φετινές ευρωεκλογές υπέστη μεγάλες απώλειες, την ώρα που η ακροδεξιά σημείωσε κέρδη, ενώ το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) διατήρησε τη θέση του ως το μεγαλύτερο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι παραπάνω εξελίξεις ίσως δείχνουν πως η κλιματική αλλαγή και οι περιβαλλοντικές πολιτικές δεν αποτελούν προτεραιότητα για αρκετούς ψηφοφόρους, συγκριτικά με την κρίση του κόστους ζωής, τη μετανάστευση ή τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία.
Άλλωστε, πολλοί (ακρο) δεξιοί υποψήφιοι, δεν συμπεριέλαβαν στις εκστρατείες τους το ζήτημα της κλιματικής κρίσης, εστιάζοντας σε θέματα όπως το μεταναστευτικό, η εθνική ταυτότητα και η οικονομία.
Το ερώτημα λοιπόν που αναδύεται, είναι κατά πόσο τα νέα δεδομένα θα επηρεάσουν τους κλιματικούς στόχους που έχει θέσει η Ένωση και γενικότερα τις «πράσινες» πολιτικές, οι οποίες θεωρητικά αποσκοπούν σε μια «κλιματικά ουδέτερη ήπειρο».
«Δεν νομίζω ότι υπάρχει όρεξη να εγκαταλείψουμε εντελώς το Green Deal», λέει στο Nature ο Richard Klein από το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης στη Βόννη της Γερμανίας. Η ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που προτάθηκε για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2019, είναι ένα σύνολο πολιτικών που αποσκοπεί στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 55% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2030 και στην επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050.
Η επίτευξη του κλιματικού στόχου της ΕΕ για το 2030 θα απαιτήσει βέβαια επενδύσεις ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως, ένα άλμα περίπου 356 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως σε σύγκριση με την περίοδο 2010-2020, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
«Όταν κοιτάξεις τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων, δεν έχει απομείνει πολύς σκεπτικισμός για το κλίμα στην Ευρώπη», λέει από την πλευρά του ο Aurélien Saussay, οικονομολόγος περιβαλλοντολόγος στο London School of Economics and Political Science. «Αλλά οι άνθρωποι διαφωνούν για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή», προσθέτει. «Εκεί αρχίζει η δυσκολία – όταν τα μέτρα επηρεάζουν το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, τα μέσα διαβίωσης και τις καθημερινές τους συνήθειες, αυτό επηρεάζει την αποδοχή των κλιματικών πολιτικών», λέει με νόημα.
Η επένδυση στις τοπικές βιομηχανίες αποτέλεσε προεκλογική υπόσχεση σε όλο το πολιτικό φάσμα, καθώς ο ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ και την Κίνα οξύνεται για την παραγωγή πράσινης τεχνολογίας, όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ορισμένοι αναλυτές δήλωσαν, όπως αναφέρει το Reuters, ότι αυτή η εστίαση θα δει την ΕΕ να περνά περισσότερα κονδύλια και πολιτικές για τη στήριξη έργων φιλικών προς το κλίμα – αλλά με επίκεντρο τη βοήθεια προς τη βιομηχανία και όχι το να είναι «πράσινη» και «καθαρή».
Η πτώση των Πρασίνων και οι πολιτικές για το κλίμα
Τα τελευταία πέντε χρόνια, το κοινοβούλιο κυβερνήθηκε από μια πλειοψηφία που αποτελούνταν από το κεντροδεξιό ΕΛΚ, τους κεντροαριστερούς Σοσιαλιστές και Δημοκράτες και το φιλελεύθερο κόμμα Renew Europe.
Στις φετινές εκλογές, οι Πράσινοι, οι οποίοι ζητούσαν διαρκώς μεγαλύτερη δράση για το κλίμα, χάνουν περίπου 20 έδρες, σημειώνοντας πολύ κακές επιδόσεις σε Γαλλία και Γερμανία, σε δύο δηλαδή ισχυρές οικονομικές δυνάμεις του μπλοκ, ενώ ταυτόχρονα τα ακροδεξιά κόμματα πέτυχαν μεγάλα ποσοστά.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει το Nature στο σχετικό άρθρο του, οι απώλειες των Πρασίνων ακολουθούν μήνες εκτεταμένων διαμαρτυριών των αγροτών κατά των περιβαλλοντικών πολιτικών που σχεδίαζαν να μειώσουν τις επιδοτήσεις καυσίμων και να περιορίσουν τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Πριν από τις εκλογές, οι διαμαρτυρίες είχαν ήδη οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να ανακόψει τέτοιες πολιτικές, συμπεριλαμβανομένου ενός σχεδίου για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων στον γεωργικό τομέα κατά το ήμισυ έως το 2030. Παρά την κακή επίδοση συνολικά, οι Πράσινοι διατήρησαν ή κέρδισαν έδρες στη Δανία, τη Σουηδία και τις Κάτω Χώρες.
Σήμερα, η αδύναμη παρουσία των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (θα έχουν περίπου 50 έδρες) θα μπορούσε να επηρεάσει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τον στόχο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. «Θα ήταν ευκολότερο, και πιθανώς θα πετυχαίναμε έναν πιο φιλόδοξο στόχο, αν τα κόμματα που υποστηρίζουν ρητά ισχυρούς στόχους για το κλίμα είχαν ισχυρότερη παρουσία στις εκλογές», υποστηρίζει ο Saussay.
Ωστόσο, ο Klein δεν πιστεύει ότι ο στόχος του 2040 θα καταργηθεί εντελώς. «Ίσως οι προϋπολογισμοί που θα αφιερωθούν σε αυτού του είδους τα μέτρα να μειωθούν, αλλά δεν βλέπω ότι θα υπάρξει πλήρης αναμόρφωση της πολιτικής για το κλίμα». Παρόλα αυτά, είναι απίθανο να συμφωνηθούν στο μέλλον πιο φιλόδοξοι στόχοι για το κλίμα, προσθέτει.
«Δεν νομίζω ότι θα κάνουμε πίσω στις πολιτικές (για το κλίμα). Νομίζω όμως ότι θα είναι πιο περίπλοκο να δρομολογήσουμε νέες», δήλωσε από την πλευρά του στο Reuters ο Bas Eickhout, επικεφαλής της ομάδας νομοθετών των Πρασίνων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο υφυπουργός της Πολωνίας για το Κλίμα, Krzysztof Bolesta, σημείωσε πως θα είναι πολύ δύσκολο πλέον να περάσουν νέες πολιτικές.
Πάντως, είναι εξαιρετικά δύσκολο τα μέτρα που έχουν υιοθετηθεί για το κλίμα να ανατραπούν, αφού ήδη πολλά έχουν τεθεί σε εφαρμογή στα κράτη – μέλη.
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο πως κατά την προεκλογική εκστρατεία οι εκκλήσεις της (ακρο) Δεξιάς για την κατάργηση ορισμένων πολιτικών της Πράσινης Συμφωνίας αυξήθηκαν – με πρωταρχικό στόχο την απαγόρευση της ΕΕ το 2035 για τα νέα βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα. Αυτή η πολιτική έχει ρήτρα αναθεώρησης το 2026, για την οποία το Κοινοβούλιο θα έχει λόγο.
«Ήταν μια ιδεολογική ανοησία, η οποία πρέπει οπωσδήποτε να διορθωθεί», δήλωσε η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι στο διαδικτυακό περιοδικό Open την περασμένη εβδομάδα.
Τα επόμενα βήματα
Ένα από τα πρώτα καθήκοντα των ευρωβουλευτών θα περιλαμβάνει την επιλογή του επόμενου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την τρέχουσα πρόεδρο Ursula von der Leyen, του ΕΛΚ, να ελπίζει να εξασφαλίσει μια δεύτερη θητεία. Μέχρι να επιλεγεί ο πρόεδρος και να εκλεγεί ο επόμενος επίτροπος για το κλίμα, είναι δύσκολο να πούμε με μεγάλη βεβαιότητα πώς θα εξελιχθεί η δράση της ΕΕ για το κλίμα τα επόμενα χρόνια, λέει ο Saussay.
Το επόμενο κοινοβούλιο φαίνεται ότι θα συνεχίσει να δίνει προτεραιότητα στη χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας, δήλωσε η Marta Agostinho, εκτελεστική διευθύντρια του EU-LIFE, μιας διεθνούς συμμαχίας ερευνητικών κέντρων που υπερασπίζονται την έρευνα στην Ευρώπη.
«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι πολύ υποστηρικτικό σε θέματα έρευνας και καινοτομίας και, γενικά, αντιλαμβάνεται την κρίσιμη αξία των επενδύσεων σε αυτές», λέει η ίδια. «Σύμφωνα με τα εκλογικά αποτελέσματα που βλέπουμε, εξακολουθώ να ελπίζω ότι αυτό ισχύει».