Άννα Βίγκα
Την ανάγκη για αλλαγή προσέγγισης απέναντι στο ζήτημα της αυτοκτονίας που αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας και η δέκατη πιο συχνή αιτία θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο τονίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης για την Αυτοκτονία (10 Σεπτεμβρίου).
Με το φετινό μήνυμα «Αλλάζοντας την Αφήγηση για την
Αυτοκτονία» ο ΠΟΥ υπογραμμίζει τη σημασία της αλλαγής του τρόπου που
αντιλαμβανόμαστε το περίπλοκο αυτό ζήτημα και από από μια κουλτούρα
στιγματισμού και σιωπής να μεταβούμε σε μια κουλτούρα ανοιχτής συζήτησης,
κατανόησης και υποστήριξης για όσους επηρεάζονται από αυτή την τραγική
κατάσταση.
Τα στατιστικά
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ανησυχητικές διαφορές
μεταξύ των χωρών και των φύλων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 2021, στα 100.000
άτομα είκοσι τρεις άνδρες άνδρες και έξι γυναίκες έχασαν τη ζωή τους από
αυτοκτονία. Η τάση αυτή, που δείχνει υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών μεταξύ
ανδρών, παρατηρείται και σε άλλες χώρες.
Σύμφωνα με το παρακάτω γραφικό που δημοσιεύει το
Statista, από τις χώρες του ΟΟΣΑ, η Νότια Κορέα και η Λιθουανία κατέγραψαν τα
υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών στους άνδρες το 2021, με 34,9 και 33,1 ανά
100.000 άτομα. Για τις γυναίκες, τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στη Νότια
Κορέα και την Ιαπωνία, με 15,2 και 10,2 ανά 100.000.
Αυτοκτονίες και στις φτωχότερες χώρες
Αν και τα δεδομένα από τον ΟΟΣΑ αφορούν κυρίως χώρες
υψηλού εισοδήματος, οι αυτοκτονίες δεν περιορίζονται σε αυτές. Το υψηλότερο
ποσοστό αυτοκτονιών στον κόσμο το 2019 είχε η Αφρική επισημαίνει ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας. Με 11,2 αυτοκτονίες ανά 100.000 η Μαύρη Ήπειρος ξεπέρασε τον
παγκόσμιο μέσο όρο των 9,0 αυτοχειριών ανά 100.000 άτομα . Η κατάσταση είναι
ιδιαίτερα ανησυχητική στο Λεσότο, μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου με
87,5 αυτοκτονίες ανά 100.000κατοίκους, ενώ ακολουθεί η Σουαζιλάνδη με ποσοστό
ήταν 40,5 ανά 100.000.
Αξιοσημείωτο είναι ότι το 77% των αυτοκτονιών το 2019
σημειώθηκαν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, αν και η έλλειψη
στοιχείων λόγω του ότι πολλές φορές οι αυτοκτονίες δεν δηλώνονται καθιστά την
πλήρη εικόνα δύσκολη.
500 θάνατοι τον χρόνο στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, τα ποσοστά αυτοκτονιών είναι χαμηλότερα σε
σχέση με πολλές χώρες του εξωτερικού, ωστόσο αποτελεί ένα υπαρκτό και σημαντικό
πρόβλημα ψυχικής υγείας. Όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ ΜΠΕ η Αιμιλία Αξιωτίδου,
οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια – ψυχοπαιδαγωγό και επιστημονική συνεργάτιδα της
Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ η αυτοκτονικότητα αποτελεί μια ψυχιατρική κατάσταση που
οδηγεί σε περίπου 500 θανάτους ετησίως στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα περιστατικά
που έχουν καταγραφεί, ενώ πιστεύεται πως ο αριθμός των ανθρώπων που αυτοκτονούν
είναι αρκετά μεγαλύτερος.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, το ποσοστό αυτοκτονιών στη
χώρα μας το 2021 ήταν περίπου 5 ανά 100.000 κατοίκους, με τους άνδρες να
αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών. Παρότι τα ποσοστά αυτά δεν
πλησιάζουν τις δραματικές τιμές άλλων χωρών, η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει
την αυτοκτονία συχνά με στίγμα και σιωπή, γεγονός που δυσχεραίνει την πρόληψη
και την υποστήριξη των ανθρώπων σε κίνδυνο. Τα τελευταία χρόνια, η οικονομική
κρίση και η πανδημία του COVID-19 έχουν επιδεινώσει την ψυχική υγεία πολλών
Ελλήνων, με αποτέλεσμα την αύξηση των κλήσεων σε γραμμές βοήθειας και την
ανάγκη για ενίσχυση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με την Αξιωτίδου, το 1018, η γραμμή παρέμβασης
για την αυτοκτονία, που λειτουργεί σε 24ωρη βάση, δέχτηκε το 2023 περισσότερες
από 20.750 κλήσεις. Τουλάχιστον 1500 άτομα έχουν αυτοκτονήσει από το 2022 μέχρι
σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών. Το ίδιο διάστημα
πραγματοποιήθηκαν 57 αυτοκτονίες σε μέσα μαζικής μεταφοράς και 163 αυτοκτονίες
σε σημεία γνωστά ως Hotspots»
Ανάγκη για Δράση και Υποστήριξη
Η ανισότητα στα ποσοστά αυτοκτονιών καταδεικνύει την
επιτακτική ανάγκη για βελτίωση των συστημάτων ψυχικής υγείας, ειδικά σε χώρες
χαμηλού εισοδήματος, όπου οι πόροι συχνά είναι ελλιπείς. Αλλάζοντας τον τρόπο
που βλέπουμε την αυτοκτονία, μπορούμε να συμβάλουμε στην άρση του στίγματος
γύρω από την ψυχική υγεία και να προωθήσουμε την ανοιχτή συζήτηση και την
έγκαιρη παρέμβαση.
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τα σημάδια και να βοηθήσουμε
κάποιον;
Μπορούμε να αναγνωρίζουμε κάποια σημάδια αν:
Το άτομο μιλάει
μαζί μας και μας εκφράζει τις σκέψεις του ή κρατάει σημειώσεις, όπου αναφέρεται
στον θάνατο και στην αυτοκτονία.
Είναι συχνά
οργισμένο, απελπισμένο, θυμωμένο και έχει μια στάση έντονης εκδικητικότητας.
Νιώθει
παγιδευμένο σε αδιέξοδες καταστάσεις.
Έχει
παρορμητικές, απερίσκεπτες συμπεριφορές, που δεν τις συνήθιζε προηγουμένως.
Έχει διαταραχές
στην όρεξη και στον ύπνο.
Κάνει κατάχρηση
αλκοόλ και ουσιών.
Κάνει αρνητικά
σχόλια για τον εαυτό του και έχει έντονα ενοχικά συναισθήματα.
Έχει
ανεξέλεγκτο άγχος ή ξαφνική αλλαγή της διάθεσης από έντονη θλίψη και άγχος σε
χαρά και ανακούφιση.
Απειλεί πως θα
κάνει κακό στον εαυτό του.
Δεν έχει
στόχους και κίνητρα και δεν έχει όνειρα για το μέλλον.
Φυσικά και όλα όσα αναφέραμε μπορούν να εμφανιστούν όταν
κάποιος αισθάνεται ψυχολογική ή σωματική κόπωση και ακόμη κι αν νιώθει έντονο
άγχος δεν έχει σκεφτεί την περίπτωση να βάλει τέλος στη ζωή του.
Δεν πρέπει λοιπόν να διαφεύγει από την προσοχή μας, αν κάποιος
προσπαθεί να μας επικοινωνήσει την πρόθεσή του να αυτοκτονήσει καθώς οι μισοί
από εκείνους που διαπράττουν την απόπειρα έχουν ήδη μιλήσει γι’ αυτό σε κάποιο
οικείο πρόσωπο» καταλήγει η Αιμιλία Αξιωτίδου .