Άννα Βίγκα
Όποιος έχει δει «Τα μυαλά που κουβαλάς 2» (Inside Out 2) έχει πάρει μια γεύση από τα προβλήματα άγχους και τις συνέπειες που αυτό μπορεί να έχει στο σώμα μας. Ίσως και να έχει ταυτιστεί με την έφηβη, πλέον, πρωταγωνίστρια, σε καταστάσεις όπως η άνοια, ή η απάθεια.
Υπάρχουν, όμως και άλλες καταστάσεις όπου εκφράζουμε τα
αρνητικά συναισθήματά μας με τον αντίθετο τρόπο. Δηλαδή αντιδρούμε με θυμό και
νεύρα. Για παράδειγμα, είναι εύκολο να ξεστομίσουμε κάτι ανάρμοστο σε συνάντηση
εργασίας που τραβά σε χρόνο, ενώ είναι ώρα φαγητού. Ή ποιος δεν γύρισε από το
σχολείο ή τη δουλειά πεινασμένος για να ξεσπάσει σε φωνές με το παραμικρό; Το να φωνάζουμε σε ανθρώπους που δεν έχουν
φταίξει σε τίποτα ή να μιλάμε άσχημα σε συνεργάτες για ασήμαντες αφορμές δεν
είναι ό,τι καλύτερο για τις σχέσεις μας. Γιατί συμβαίνει, όμως, αυτό;
Η Λίλια Καζάντσεβα, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Βιοϊατρικής
της Μάλαγα, μας εξηγεί σε άρθρο της στο The Conversation γιατί το σώμα μας παίζει αυτά τα παιχνίδια.
Το σώμα ζητάει γλυκόζη
Όταν πεινάμε, πολλές φορές νιώθουμε κόπωση, σύγχυση ή
ακόμη και θυμό. Η αιτία όλων αυτών είναι το σάκχαρο – συγκεκριμένα η γλυκόζη –
που κυκλοφορεί στο αίμα μας. Τη στιγμή που τα επίπεδά της πέφτουν, το σώμα μας
πυροδοτεί μια σειρά αντιδράσεων για να τα αποκαταστήσει.
Ποιος είναι όμως ακριβώς ο ρόλος της γλυκόζης και γιατί
είναι τόσο σημαντική; Αυτός ο τύπος σακχάρου είναι η κύρια πηγή ενέργειας για
όλα μας τα κύτταρα. Ο εγκέφαλος, για παράδειγμα, εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά
από αυτήν. Χωρίς αυτήν, τα 100 δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου δεν
θα μπορούσαν να επιτελέσουν το έργο τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Σε μοριακό επίπεδο, απελευθερώνονται διάφορες ορμόνες.
Μία από αυτές είναι η γκρελίνη, ή αλλιώς η «ορμόνη της πείνας», η οποία
παράγεται και απελευθερώνεται από τα κύτταρα του στομάχου. Αυτή η φυσική ένωση
διεγείρει την όρεξη, εξασφαλίζοντας ότι ο οργανισμός λαμβάνει ενέργεια μέσω της
πρόσληψης τροφής.
Μη γνωρίζοντας όμως τις συνθήκες για τις οποίες δεν
τρώμε, η γκρελίνη διεγείρει έμμεσα και την παραγωγή της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που σχετίζεται με το
στρες και παράγεται από τα επινεφρίδια.
Για να αυξήσει τα επίπεδα σακχάρου, η κορτιζόλη προωθεί
μια διαδικασία γνωστή ως γλυκονεογένεση. Αυτή βασίζεται στην παραγωγή γλυκόζης
από τη διάσπαση των λιπαρών οξέων και των πρωτεϊνών που είναι αποθηκευμένες στο
ήπαρ. Μια διαδικασία που δίνει γρήγορα ενέργεια στον οργανισμό μας.
Η παρουσία κορτιζόλης στο αίμα κατά τη διάρκεια της
πείνας επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου, μεταβάλλοντας τα επίπεδα
νευροδιαβιβαστών όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη, οι οποίοι σχετίζονται με τα
θετικά συναισθήματα και την αντίληψη του στρες. Η συνέπεια αυτών των
συνδυασμένων επιδράσεων είναι ότι νιώθουμε ευερέθιστοι ή θυμωμένοι περισσότερο
από το συνηθισμένο όταν πεινάμε.
Οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που το βιώνουν αυτό. Σε
μια μελέτη συμπεριφοράς σε ψάρια ζέβρα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα ζώα
αυτά γίνονται επίσης επιθετικά όταν πεινάνε.
Εξέλιξη και συμπεριφορά
Όπως είδαμε, η διάθεσή μας είναι το αποτέλεσμα πολλών
βιοχημικών αλληλεπιδράσεων. Υπάρχει,
όμως, και μια ορμόνη για την οποία δεν έχουμε μιλήσει ακόμη. Σίγουρα θα έχετε
ακούσει γι’ αυτή κάποια στιγμή στη ζωή σας, ειδικά αν ασχοληθήκατε ποτέ με τα
extreme sports. Το μαντέψατε, είναι η αδρεναλίνη.
Όπως και η κορτιζόλη, παράγεται από τα επινεφρίδια και
σχετίζεται με στρεσογόνες καταστάσεις. Είναι γνωστή για το ρόλο της στην
αντίδραση «μάχης ή φυγής» του οργανισμού, μια φυσιολογική αντίδραση στην
απειλή. Κατά τη διάρκεια καταστάσεων πείνας, τόσο η αδρεναλίνη όσο και η
κορτιζόλη μαζί επηρεάζουν τη διάθεσή μας, κάνοντάς μας πιο θυμωμένους ή
ευερέθιστους.
Πιστεύεται ότι υπάρχει μια εξήγηση, που σχετίζεται με την
εξέλιξη του ανθρώπου: προκειμένου να επιβιώσουν – και συνεπώς να ανταγωνιστούν
με τους αντιπάλους στην εξεύρεση τροφής – η επιθετικότητα ήταν πλεονέκτημα όταν
οι άνθρωποι ήταν κυνηγοί-συλλέκτες.
Σήμερα, αν και δεν ανταγωνιζόμαστε πλέον για την τροφή με
τον ίδιο τρόπο, η γνώση του τρόπου με τον οποίο το σώμα αντιδρά στην πείνα
μπορεί να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας. Αν εντοπίσετε ότι
αρχίζετε να αισθάνεστε θυμωμένοι ή ευερέθιστοι, να θυμάστε ότι αυτά μπορεί να
είναι τα αποτελέσματα της νηστείας.
Το να έχετε μαζί σας ένα υγιεινό σνακ δεν θα σας κρατήσει
μόνο ενεργητικούς, αλλά θα σας βοηθήσει επίσης να διατηρήσετε μια πιο
ισορροπημένη διάθεση. Τι θα λέγατε αν φροντίζατε έχετε ένα ελαφρύ σνακ για να
φάτε πριν η πείνα σας θολώσει το μυαλό
σήμερα;