Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1968 στο Μεξικό έμειναν στην ιστορία ως οι αγώνες με τα ρεκόρ που έγραψαν ιστορία, αλλά μια πραγματικά μαύρη σελίδα της ιστορίας πίσω από αυτούς, έμεινε για πολλά χρόνια ξεχασμένη στο σκοτάδι. Η σφαγή του Τλατελόλκο, στις 2 Οκτωβρίου του 1968, υπό το γνωστό πρόσχημα της ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων, είχε θύματα περισσότερους από 350 φοιτητές και καταδικάστηκε για πάντα σε σιωπή, προσφέροντας θυσία την ανθρώπινη ζωή στο βωμό του θεάματος των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Μάης του 1968 είχε ξεσηκώσει ένα παγκόσμιο κίνημα
διαμαρτυρίας και απαίτησης ενός καλύτερου κόσμου. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν για
το μεξικανικό φοιτητικό κίνημα, η χρυσή χρονική συγκυρία, όταν όλα τα βλέμματα
θα ήταν στραμμένα στο Μεξικό, για να μπορέσουν να διεκδικήσουν μια υγιή
δημοκρατία, όπου τα πολιτικά τους δικαιώματα δεν θα βρίσκονταν υπό καθεστώς
καταστολής. Η δυσαρέσκεια ήταν διάχυτη καθώς το Επαναστατικό Θεσμικό Κόμμα (ΡRΙ),
του προέδρου Γκουστάβο Ντίας Ορντάς, βρισκόταν σχεδόν 40 χρόνια στην εξουσία
εφαρμόζοντας αντι-δημοκρατικές πρακτικές.
Η ένταση στην ατμόσφαιρα ήταν διάχυτη, κανένας όμως δεν
μπορούσε να φανταστεί το μέγεθος της τραγωδίας που θα επακολουθούσε, όταν τον
Ιούλιο του 1968 ο στρατός εισέβαλε και κατέλαβε την πανεπιστημιούπολη της Πόλης
του Μεξικό, όπου και θα γινόταν η επίσημη τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το κράτος καταστολής έδειξε τότε για πρώτη φορά «τα δόντια του», σκοτώνοντας
δεκάδες φοιτητές, εγείροντας πλήθος αντιδράσεων. Ακολούθησαν σφοδρές μάχες που
κατέληξαν σε οδομαχίες και τη σύλληψη περισσότερων από 1.000 φοιτητές μέσα στο
καλοκαίρι, αλλά και στην αυταρχοποίηση του καθεστώτος καταστολής και την
παράλληλη κλιμάκωση της ριζοσπαστικοποίησης του κινήματος.
Παρόλο που το φοιτητικό κίνημα είχε εξαρχής δηλώσει ότι
δεν θα επηρέαζε την ομαλή διεξαγωγή των Αγώνων, στην επικοινωνία που οι
κρατικές αρχές είχαν με τη CIA χαρακτήριζαν το κίνημα ως «απειλή». Στις 13
Σεπτεμβρίου οι φοιτητές έδειξαν τις ειρηνικές τους διαθέσεις με μια σιωπηλή
πορεία 250.000 ανθρώπων που κρατούσαν πορτρέτα του Τσε, του Χο Τσι Μινχ, αλλά
και του Εμιλιάνο Ζαπάτα και του Πάντσο Βίγια, ηρώων της μεξικανικής
επανάστασης, κληρονόμος της οποίας υποτίθεται ότι ήταν το κόμμα που κατείχε την
εξουσία. Αυτό όμως δεν έπεισε τους ιθύνοντες.
Στις 2 Οκτωβρίου, δέκα μέρες πριν την τελετή έναρξης των
Ολυμπιακών Αγώνων οι φοιτητές ― που είχαν την αμέριστη συμπαράσταση των
πρυτανικών αρχών του πανεπιστημίου της Πόλης του Μεξικό ― κάλεσαν σε ειρηνική
πορεία στην πλατεία των « Tres Culturas» στη συνοικία του Τλατελόλκο, με αίτημα
την απόσυρση του στρατού από το πανεπιστήμιο.
Οι κρατικές δυνάμεις που συνεργάζονταν με τη CIA έδειξαν
από νωρίς τις διόλου ειρηνικές του διαθέσεις. Αστυνομία και στρατός κατέλαβε
τους δρόμους του κέντρου του Μεξικό, ελεύθεροι σκοπευτές είχαν από το μεσημέρι
ακροβολιστεί στις ταράτσες των εργατικών κατοικιών και στους τρούλους της
παρακείμενης εκκλησίας, ενώ μεξικανοί και αμερικανοί πράκτορες μπλέχτηκαν με
τους διαδηλωτές με σκοπό να στήσουν προβοκάτσιες.
Οι τελευταίοι αποτελούσαν το Τάγμα Ολύμπικο και φορούσαν
ένα λευκό μαντίλι ή ένα λευκό γάντι στο δεξί χέρι, για να αναγνωρίζονται μεταξύ
τους. Όταν το ρολόι έδειξε 18:10, ένα
ελικόπτερο εμφανίστηκε ξαφνικά πάνω από την πλατεία και τρεις πράσινες
φωτοβολίδες φώτισαν τον ουρανό. Ήταν το συνθηματικό για να ανοίξει το πυρ
εναντίον του άοπλου πλήθους.
Η πλατεία Τλατελόλκο είναι μία εξαιρετικά κλειστή
πλατεία, απ’ όπου ένα πλήθος 15.000 ανθρώπων ήταν δύσκολο να ξεφύγει. Με το
άκουσμα των πυροβολισμών ο κόσμος άρχισε πανικοβλημένος να τρέχει για να σωθεί.
Οι προβοκάτορες προσπαθούσαν να διαστρεβλώσουν την
πραγματικότητα φωνάζοντας πως τα πυρά ήταν άσφαιρα. Ήταν ψέματα! Αστυνομικοί,
στρατιώτες και πράκτορες πυροβολούσαν τους φοιτητές πισώπλατα ή τους λόγχιζαν
με τις ξιφολόγχες τους. Συνέλαβαν αμέτρητους. Τους έστηναν στον τοίχο, μέσα στη
βροχή με τα χέρια ψηλά και τα παντελόνια κατεβασμένα. Όποιος προσπαθούσε να
ξεφύγει, εκτελείτο. Πάνω από 350 άνθρωποι σκοτώθηκαν, πάνω από 1.000
τραυματίστηκαν σοβαρά και πάνω από 2.000 συνελήφθησαν.
Και μετά σιωπή…
Τη σφαγή του Τλατελόλκο ακολούθησε κλίμα τρομοκρατίας. Τα
θύματα του μακελειού εξαφανίστηκαν όχι μόνο από τις σελίδες του εγχώριου και
διεθνούς Τύπου αλλά και από την πλατεία, καθώς ο στρατός φόρτωσε τα κουφάρια
των νεκρών νέων σε αεροπλάνα και τα πέταξε στον Κόλπο του Μεξικό. Άλλοι
αποτεφρώθηκαν για να σβήσουν κάθε σημάδι. Η επίσημη κυβερνητική γραμμή έκανε
λόγο για 25 νεκρούς, καταλογίζοντας μάλιστα την ευθύνη στο επίσημο πόρισμά της
πέντε μέρες μετά, στο υποτιθέμενο ένοπλο σκέλος της Εθνικής Απεργιακής
Επιτροπής (CΝΗ), που είχε καλέσει στην πορεία.
H κυβέρνηση κατέστησε σαφές εξαρχής, ότι όποιος έγραφε
για το συμβάν θα θεωρείτο σαμποτέρ των Ολυμπιακών Αγώνων και θα είχε ανάλογες
συνέπειες. Ελάχιστα ήταν τα ΜΜΕ που έκαναν αναφορά στο γεγονός, με
χαρακτηριστικό το παράδειγμα του τρόπου που καλύφθηκε η θυσία των φοιτητών στο
βωμό των Ολυμπιακών, να αποτελεί το ρεπορτάζ του BBC την επόμενη μέρα, με τίτλο
«Φοιτητές ταραχοποιοί απειλούν τους Ολυμπιακούς Αγώνες». Τα οικονομικά
συμφέροντα που διακυβεύονταν πίσω από την αγορά των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν πολύ
πιο ακριβά, από τη ζωή των νέων ανθρώπων που διεκδικούσαν ένα καλύτερο μέλλον
άλλωστε.
Για να εξασφαλίσούν τη σιωπή των μαρτύρων, οι Αρχές
συνέλεξαν από τα νοσοκομεία τους επιζώντες και τους εξαφάνισαν. Οι γονείς δεν
γνώριζαν για πολλά χρόνια αργότερα, πού κατέληξαν τα παιδιά τους. Όσοι επέμεναν
να μάθουν περισσότερο από όσο ήταν επιτρεπτό, εξαφανίστηκαν επίσης. Για πολλά
χρόνια στο Μεξικό δεν έγιναν ξανά διαδηλώσεις. Ο φόβος είχε κυριεύσει το λαό…
Η σφαγή του Τλατελόλκο ήταν η αρχή μιας χωρίς προηγούμενο
αποστασιοποίησης μεγάλου μέρους των διανοουμένων, από το καθεστώς. Ο μετέπειτα
νομπελίστας της Λογοτεχνίας, Οκτάβιο Πας, παραιτήθηκε από τη θέση του πρεσβευτή
στην Ινδία που είχε από το 1962 και διαμαρτυρήθηκε δημόσια. Στις 3 Οκτωβρίου
1968, αντέδρασε στη σφαγή στο Τλατελόλκο με το ποίημα, «Η Διαύγεια». Τον Πας
ακολούθησε ο Ζαν-Πολ Σαρτρ και ο Μπέρναρντ Ράσελ που ζήτησαν το μποϊκοτάρισμα
των Ολυμπιακών.