Φωτεινή Λαμπρίδη
«Η πολιτική καταστολής και φυλάκισης παιδιών που παραβατούν ή των γονέων τους, μόνο χειρότερα θα κάνει τα πράγματα. Με τέτοια πολιτική διαχείριση φτιάχνουμε μια γενιά που θα στελεχώσει το ποινικό έγκλημα τις επόμενες δεκαετίες. Δεν μας απασχολεί αυτό;», διερωτάται μιλώντας στο tvxs ο παιδοψυχίατρος Γιώργος Νικολαΐδης.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί με αφορμή στην εκφρασμένη
πρόθεση της κυβέρνησης για περισσότερη καταστολή του φαινομένου της
παραβατικότητας και της βίας των ανηλίκων αντί για θεραπεία των αιτιών που την
γεννούν, ο κ. Νικολαϊδης υπογραμμίζει μεταξύ άλλων πως αντί να επιλέγουμε πολιτικές που έχουν αποδεδειγμένα
αποτελέσματα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως τα συμπεριληπτικά σχολεία,
υιοθετούμε μοντέλα που θα αυξήσουν κατακόρυφα τη βία.
«Έχουν δοκιμαστεί σε άλλες χώρες αυτές οι πρακτικές
καταστολής κι έχει αποδειχθεί ότι όχι απλά είναι αναποτελεσματικές, αλλά σε
πολλές περιπτώσεις κάνουν χειρότερα τα πράγματα. Το χειρότερο παράδειγμα είναι
οι ΗΠΑ, οι οποίες από δεκαετίες έχουν επιλέξει ατυχώς να επενδύσουν στις
τεχνολογίες επιτήρησης για να ελέγξουν την καταστολή και την ανήλικη
παραβατικότητα. Αυτό έχει οδηγήσει στο να μπαίνεις σήμερα στα αμερικάνικα
σχολεία περνώντας ανιχνευτή μετάλλου, να υπάρχουν κάμερες παντού, υπηρεσίες
ασφάλειες στα σχολικά κάμπους. Όχι μόνο δεν μπόρεσαν να ελέγξουν τον αριθμό των
θυμάτων, αλλά να φιγουράρουν πρώτες, με μεγάλη διαφορά από άλλες αναπτυγμένες
χώρες τις τελευταίες δεκαετίες, στη λίστα που αφορά κρούσματα ανήλικης
παραβατικότητας και ποσοτικά και ποιοτικά.
Έχει γίνει χειρότερη η κατάσταση, γιατί έχει καλλιεργήσει
η πολιτική αυτή έναν γενικευμένο φόβο, που αντιλαμβάνομαι ότι πάει να
επικρατήσει και στα καθημάς και τρέμω στη σκέψη να γίνει. Γιατί αλίμονο μας αν
αρχίσουμε να φοβόμαστε τα παιδιά μας. Αλίμονο μας αν βάλουμε το παιδί μας να
φοβάται το διπλανό παιδί. Αν φοβόμαστε το παιδί του διπλανού, γιατί τότε
χαθήκαμε»
Όσοι προτείνουν αυτά τα μέτρα γνωρίζουν τα στοιχεία που
δείχνουν την αποτελεσματικότητα τους όμως, γιατί το κάνουν;
Εσείς να μου πείτε. Προφανώς υπάρχουν άλλοι λόγοι. Κάνω έκκληση και σε αυτούς που υποστηρίζουν
τέτοια μέτρα, να σκεφτούν ένα παιδί 14 ετών ή ακόμα χειρότερα 10 ή 11 χρόνων.
Πείτε ότι κάνει κάτι κατακτριτέο. Αν το βάλουμε φυλακή δεν θα ξανά παραβατήσει
επειδή υπάρχει το αναμορφωτήριο; Ή αν βάλουμε τους γονείς του φυλακή, δεν θα
μπλέξει με την παρανομία και το έγκλημα;
Πάρα πολλά από αυτά τα ιδρύματα, είναι πανεπιστήμιο
εγκλήματος και βάζοντας τα παιδιά αυτά σε τέτοιους χώρους, αυτό που κάνουμε
είναι να κλειδώνουμε την τροχιά της ζωής τους για πάντα, εντός του ποινικού
εγκλήματος και αυτού του στρώματος της κοινωνίας που μπαινοβγαίνει μια ζωή στο
ποινικό έγκλημα. Δεν μας απασχολεί αυτό; Ότι με μια πολιτική διαχείριση τέτοια,
φτιάχνουμε μια γενιά που θα στελεχώσει το ποινικό έγκλημα τις επόμενες
δεκαετίες; Μας ενδιαφέρει να παρουσιάσουμε τα παιδιά πολύ επικίνδυνα και να
δείξουμε πυγμή απέναντι σε αυτά τα «μικρά τέρατα».
Σε παλαιότερη συνέντευξη μας είχατε τονίσει ότι τα
στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπάρχει αύξηση στην παιδική παραβατικότητα και πως τα
δελτία ειδήσεων προβάλλουν μια παραμορφωμένη εικόνα. Ισχύει ακόμα;
Αν δείτε τα επίσημα στοιχεία Eurostat για την εξέλιξη της
παιδικής εγκληματικότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη, θα διαπιστώσετε ότι η
Ελλάδα έχει τις χαμηλότερες θέσεις στους δείκτες. Η όποια αύξηση σε κρούσματα,
έχει συντελεστεί στα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Αμέσως μετά υπάρχει
σταθεροποίηση την οποία ακολούθησε μια πτώση στην περίοδο της καραντίνας που τα
εγκλήματα μηδενίστηκαν. Και αμέσως μετά υπάρχει μια διόρθωση στους αριθμούς προ
της πανδημίας.
Η υπερπροβολή περιστατικών ανήλικης βίας, έχει
δημιουργήσει και στην κοινωνία αναστάτωση. Ιδιαίτερα περιστατικά όπως αυτό των
5χρονων παιδιών. Ποια είναι η γραμμή άμυνας ενός πολίτη που θέλει να ενημερωθεί
σωστά;
Καταρχήν πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ενώ υπάρχουν τα
στοιχεία, παρουσιάζουν άλλη στρεβλή εικόνα. Σε σχέση με τα ίδια τα περιστατικά.
Μήπως πρέπει να φυλακίζουμε και 5χρονα; Από το περιστατικό αυτό θα έχουμε να
μάθουμε και να δούμε πολλά, για το πως αποκαλύφθηκε, πως υπερπροβλήθηκε,
υπάρχουν πολλά φάουλ. Από τη δημοσιοποίηση προσωπικών χαρακτηριστικών των
παιδιών και πάει λέγοντας.
Αν δείτε τα στατιστικά που δημοσιεύει το υπουργείο
Δικαιοσύνης στις ΗΠΑ θα δείτε ότι στα εγκλήματα τα σεξουαλικά κατά ανηλίκων,
περίπου ένα πέμπτο δραστών είναι ανήλικα παιδιά. Δεν είναι σπάνιο. Λυπηρό αλλά
συμβαίνει. Και σε μεγαλύτερες και σπάνια σε μικρότερες ηλικίες παιδιών.
Πως τα αντιμετωπίζουμε; Οι δράστες πρέπει να υφίστανται
επιπτώσεις, δεν είμαι υπέρ της ατιμωρισίας, για λόγους ψυχικής ισορροπίας των
παιδιών δραστών. Αυτό, δεν μπορεί όμως να μη δίνει ευκαιρία στο παιδί να
ξαναμπεί στη ζωή. Το παιδί που παραβατεί σεξουαλικά στα 5 ή στα 15, είναι ένα παιδί που θυματοποιήθηκε
γιατί δεν το προσέξαμε αρκετά πριν παραβατήσει.
Και στην Ελλάδα συμβαίνουν αυτά. Μπορεί να μη γίνονταν
τόσο γνωστά, γιατί οι οικογένειες δεν
θέλουν κατ’ανάγκη να καταγγείλουν τα 5χρονα. Εδώ το ερώτημα είναι αυτό που
θέσαμε στην αρχή. Γιατί πήρε τόση δημοσιότητα το συγκεκριμένο περιστατικό;
Από τον δημόσιο διάλογο απουσιάζουν τα πραγματικά αίτια.
Είναι μόνο οι κρίσεις στην περίπτωση της Ελλάδας;
Εδώ αναπαράγεται μια μαγική εικόνα ότι έχουμε έκρηξη
κρουσμάτων και είναι εμφανές ότι κάποιος το σπρώχνει, πως θα μιλήσουν για τα
αίτια; Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Για την ελληνική περίπτωση
δεν στοιχειοθετείται πάντως κάτι τέτοιο. Υπάρχουν κρούσματα χρειάζεται να τα
αντιμετωπίσουμε όχι να τα κάνουμε χειρότερα.
Τα παιδιά που είναι έφηβοι σήμερα, το υποκειμενικό τους
βίωμα έχει μόνο κρίση. Οικονομική, υγειονομική κλπ. Μας θυμούνται να τους λέμε:
κοιτά την πάρτη τους κι οι άλλοι να κόψουν το λαιμό τους. Ή στην πανδημία να
τους λέμε ότι ο άλλος άνθρωπος είναι δυνητικά πηγή θανάσιμου κινδύνου. Τώρα
στήνεται μια νέα πανδημία χωρίς ιό. Ο άλλος είναι κίνδυνος για σένα. Θα είναι
χειρότερα τα πράγματα αν επικρατήσει αυτός ο φόβος. Θα φέρει περισσότερη βία.
Ποια είναι η λύση;
Η λύση είναι στον αντίποδα. Αντί να επενδύουμε στον φόβο
και την καταστολή θα έπρεπε να επενδύουμε στην ενίσχυση της αλληλεγγύης των
παιδιών. Να τα κάνουμε περισσότερο κοινότητα, συλλογικότητα. Αυτό που προτείνω
και που δουλεύει σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες που εφαρμόστηκε, είναι να
κάνουμε προγράμματα που να ενισχύουν τις συλλογικότητες των παιδιών. Που να τα
μαθαίνουμε δικαιώματα. Δημοκρατικά και συμπεριληπτικά σχολεία, στα οποία να
μαθαίνουν πως υπερασπίζονται τα δικαιώματα τους αλλά και του διπλανού τους,
όταν πάνε να παραβιαστούν. Αυτού του είδους τα προγράμματα αποδίδουν και η
αποτελεσματικότητα τους έχει μετρηθεί.
Τα υπόλοιπα θα τα κάνουν χειρότερα. Θα πηγαίνουμε σε ένα αρνητικό σπιράλ
που δεν θα βγάλει πουθενά.