Μόνικα Αρτινού
Για δεκαετίες, η μέση διάρκεια ζωής αυξανόταν σταθερά, χάρη στις ιατρικές προόδους και τις τεχνολογικές εξελίξεις. Ωστόσο, μια νέα μελέτη στο περιοδικό Nature Aging υποδηλώνει ότι η αύξηση αυτή επιβραδύνεται, προσεγγίζοντας πιθανώς τα όρια του ανθρώπινου βιολογικού ορίου.
Η μελέτη, με επικεφαλής τον καθηγητή S. Jay Olshansky του
Πανεπιστημίου του Ιλινόις, Σικάγο, ανέλυσε δεδομένα από χώρες με μεγάλη
διάρκεια ζωής, όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Χονγκ Κονγκ, η Ιαπωνία,
η Νότια Κορέα, η Ισπανία, η Σουηδία και η Ελβετία, καθώς και από τις ΗΠΑ.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι ενώ η μέση διάρκεια ζωής
αυξήθηκε σε όλες τις χώρες από το 1990 έως το 2019, ο ρυθμός αύξησης
επιβραδύνθηκε σημαντικά, με εξαίρεση το Χονγκ Κονγκ.
Ο Olshansky προβλέπει ότι η μέγιστη διάρκεια ζωής θα
κυμαίνεται περίπου στα 87 χρόνια – 84 για τους άνδρες και 90 για τις γυναίκες,
μια ηλικία που αρκετές χώρες ήδη προσεγγίζουν. Αυτό όμως αντιτίθεται στις
προβλέψεις ορισμένων επιστημόνων, όπως του James Vaupel, που πίστευαν ότι τα
περισσότερα παιδιά του 21ου αιώνα θα έφταναν τα 100.
Η μελέτη δείχνει ότι αντί να αυξάνεται το ποσοστό των
ανθρώπων που φτάνουν τα 100, παρατηρείται συμπίεση των ηλικιών θανάτου σε ένα
στενότερο χρονικό διάστημα.
Η μελέτη υποστηρίζει την παλιότερη θέση του Olshansky,
που είχε διατυπωθεί ήδη από το 1990, ότι η ανθρώπινη διάρκεια ζωής πλησιάζει τα
όριά της. Ακόμα και σκεπτικιστές, όπως ο Steven Austad, καθηγητής βιολογίας στο
Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, που είχε στοιχηματίσει με τον Olshansky ότι ένας
άνθρωπος σήμερα θα μπορούσε να φτάσει τα 150, αναγνώρισε την αξία της μελέτης.
Ομοίως, ο Jan Vijg, καθηγητής γενετικής, συμφωνεί ότι η μελέτη είναι καλά
εκτελεσμένη και ρεαλιστική.
Η μελέτη υπολογίζει ότι ακόμα και με την εξάλειψη όλων
των θανάτων πριν από τα 50, η μέση διάρκεια ζωής θα αυξανόταν μόνο κατά ένα
χρόνο για τις γυναίκες και 1,5 για τους άνδρες. Αυτό υπογραμμίζει ότι η γήρανση
ως βιολογική διαδικασία παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο Παρόλο που η πρόληψη ασθενειών και οι
υγιεινές συνήθειες μπορούν να βοηθήσουν, η ουσιαστική αύξηση της διάρκειας ζωής
απαιτεί παρεμβάσεις που να επιβραδύνουν τη διαδικασία της γήρανσης.
Yπάρχουν όμως και διαφωνίες. Ο Luigi Ferrucci,
επιστημονικός διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Γήρανσης, συμφωνεί ότι χωρίς
σημαντικές αλλαγές, η αύξηση της διάρκειας ζωής θα είναι περιορισμένη, αλλά
πιστεύει ότι η επένδυση στην πρόληψη θα μπορούσε να το αλλάξει. Η Nadine
Ouellette, καθηγήτρια που ασχολείται με το δημογραφικό, προτείνει να εξεταστεί
η ηλικία στην οποία πεθαίνει η πλειοψηφία των ανθρώπων, αντί της μέσης
διάρκειας ζωής, η οποία μπορεί να παραπλανά.
Ωστόσο, αυτή η εικόνα είναι ατελής αν δεν λάβουμε υπόψη
τις βαθιές κοινωνικοοικονομικές ανισότητες που επηρεάζουν δραματικά τη διάρκεια
ζωής. Η μελέτη, ενώ αναλύει δεδομένα από χώρες με υψηλή διάρκεια ζωής, αγνοεί
σε μεγάλο βαθμό την κρίσιμη διάσταση των ανισοτήτων.
Η πραγματικότητα είναι ότι η πρόσβαση σε ποιοτική
υγειονομική περίθαλψη, υγιεινά τρόφιμα και ασφαλή περιβάλλοντα δεν είναι
ομοιόμορφα κατανεμημένη. Οι πλούσιοι, τόσο εντός των ανεπτυγμένων όσο και των
αναπτυσσόμενων χωρών, έχουν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να ζήσουν
περισσότερο. Η μελέτη αναφέρει ότι η εξάλειψη των θανάτων πριν από την ηλικία
των 50 ετών θα αύξανε ελάχιστα τη μέση διάρκεια ζωής, αλλά αυτό αγνοεί την
τεράστια διαφορά στην παιδική θνησιμότητα και τη θνησιμότητα σε νεαρή ηλικία
μεταξύ πλούσιων και φτωχών.
Σε πολλές λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, οι υποδομές υγείας
είναι ελλιπείς, η πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή τροφή είναι περιορισμένη,
ενώ τα επίπεδα φτώχειας και κοινωνικής αδικίας οδηγούν σε αυξημένη θνησιμότητα
σε νεαρή ηλικία. Αυτές οι ανισότητες δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη στην
ερμηνεία της μελέτης.
Επιπλέον, η μελέτη δεν εξετάζει επαρκώς τις κοινωνικές
συνθήκες που επηρεάζουν τη διάρκεια ζωής εντός των ανεπτυγμένων χωρών. Η
φτώχεια, η ανεργία, η έλλειψη στέγασης και η έλλειψη πρόσβασης σε ποιοτική
υγειονομική περίθαλψη οδηγούν σε αυξημένη θνησιμότητα και μειωμένη διάρκεια
ζωής στις φτωχότερες κοινωνικές ομάδες. Η μελέτη είναι ενδιαφέρουσα, αλλά
εστιάζοντας σε εθνικούς μέσους όρους, μας δίνει μια εικόνα που σβήνει τις
δραματικές διαφορές και δεν καταγράφει την πραγματικότητα στο σύνολο της.