Στέφανος Ληναίος
Κάλλιο αργά παρά ποτέ.. Θέλουμε να θυμίσουμε κάποιες μικρές, άγνωστες θεατρικές αντιστάσεις, στα δύσκολα χρόνια της επτάχρονης δικτατορίας.
Όχι μόνον επειδή ήταν απαγορευμένα για όλα τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα ή σε κάποιο έντυπο ΜΜΕ. Ίσως γιατί έπειτα από τόσα χρόνια και να μην τα θυμάται κανένας πια. Άλλωστε μεσολάβησαν τόσα άλλα, σοβαρότερα γεγονότα.
-Ο Τζαβαλάς Καρούσος, ήταν ο πρώτος και μόνος ηθοποιός που πιάστηκε στις πρώτες ώρες της δικτατορίας. Ταλαιπωρήθηκε τόσο πολύ στη Γιάρο ώστε όταν, μετά από καιρό, τον άφησαν ελεύθερο για ανήκεστο βλάβη, πέθανε το 1968, αυτοεξόριστος στο Παρίσι.
-Στο λεξικό των ανθρώπων του θεάτρου, στο ετήσιο περιοδικό θέατρο του Θόδωρου Κρίτα ,έκδοση 1967, αναφέρονται όλοι οι Έλληνες ηθοποιοί, συγγραφείς, μουσικοί, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, μεταφραστές.. Όλοι ανεξαίρετα. Εκτός από επτά ονόματα που απαγόρεψε την αναφορά τους στο λεξικό, η χούντα: Θεοδωράκης, Μερκούρη, Ειρήνη Παππά, Μεσολογγίτης, Ληναίος, Αρσένη, Κοροβέσης.
-Τουλάχιστον δέκα άνθρωποι του θεάτρου, πιάστηκαν στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου: Παπαναστασίου Λιονάκης, Κοπελούσης, Αρμάος..Αυτά τα ονόματα θυμάμαι που, τότε, στο Λονδίνο, όλοι εμείς οι αυτοεξόριστοι, μαζεύαμε υπογραφές από τους Άγγλους ηθοποιούς για την αποφυλάκιση τους. Την ίδια ακριβώς εποχή που μερικοί εκλεκτοί συνάδελφοι τους, στην Αθήνα, γονάτιζαν στο στάδιο, συμμετέχοντας στις γιορτές της χούντας.
– Όχι μόνο το Καληνύχτα Μαργαρίτα που απαγορεύτηκε αμέσως αλλά και το περίφημο Τσίρκο, με Καρέζη, Καζάκο και Ξυλούρη, τα νούμερα επιθεωρήσεων, το Επικίνδυνο Φορτίο του Κώστα Μουρσελά ( με την αποτρόπαιη πρώτη σελίδα εφημερίδας: « Πιάστε τους, είναι εχθροί του έθνους»!! . Καθώς και το « Ώ τι κόσμος μπαμπά», του Κώστα Μουρσελά, αλλά και τα δύο άλλα « Ο λάκος και η φάβα» του Ποντίκα στη Στοά και « Το άσμα της Λουζιτάνια», « Οι κλειδοκράτορες» και « Οι Ρόζεμπεργκ», γνώρισαν καλά το «απαγορεύομεν και διατάσσομεν».
-Το πιο κωμικοτραγικό σταμάτημα έργου, ήταν η «Αυτοψία» του Γιώργου Μιχαηλίδη στο θέατρο ΟΡΒΟ. Τέσσερις παραστάσεις μόνον δόθηκαν. Την πέμπτη τη σταμάτησε η αστυνομία. Ίσως γιατί το κείμενο, ξεσήκωνε τόσο πολύ τους θεατές που φώναζαν στο τέλος : « Δώστε μας όπλα».
Δύο λόγια για το θέμα του έργου: Δέκα ηθοποιοί μέσα σε μία κλούβα, πάνω στη σκηνή, ντυμένοι με γάζες, σαν να ήταν στο γύψο του …Παπαδόπουλου….Αργά-αργά, έσκιζαν τις γάζες, στο τέλος τις έσκιζαν όλες και, όρθιοι, ούρλιαζαν: « Α..α..α.». Τίποτε άλλο.. Και όλα αυτά το Δεκέμβρη του 1970, στην Αθήνα της χούντας, στο θέατρο ΟΡΒΟ, της οδού Βουκουρεστίου, με το θίασο Ληναίου-Φωτίου, σε ιδέα και σκηνοθεσία του Γ. Μιχαηλίδη.. Την άλλη μέρα, μετά από μια ψυχοσωματική ανάκριση από τον περιβόητο Μάλλιο, γλυτώσαμε τα χειρότερα.
-Και ένα μικρό, θεατρικό ανέκδοτο-γεγονός. Ο Παπαδόπουλος κάλεσε ένα θίασο που είχε μεγάλη επιτυχία, να φάνε μαζί του ένα βράδυ της επόμενης εβδομάδας. Και ένας ηθοποιός, βρήκε μια…τρελή δικαιολογία, για να μην πάει. « Εμένα με συγχωρείτε δεν θα μπορέσω, την άλλη εβδομάδα, θα είμαι σε μια κηδεία…!!». Και δεν πήγε…
Όπως δεν πήγαν και ούτε δέχτηκαν πολλοί, να υπογράψουν την καταδίκη της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Και τους έκοψαν από όλα τα ΜΜΕ..
-Οι ωραιότερες μέρες μας, ήταν οι συζητήσεις με τους θεατές, μετά την παράσταση κάθε Παρασκευή. Με δικαιολογία την «αισθητική» ανάλυση του έργου, βγάζαμε όλα τα… απωθημένα μας.. Ώσπου και πάλι ο Μάλλιος, με τα ψυχρά, πράσινα, μάτια του, τις τερμάτισε.. Το Φλεβάρη του εβδομήντα δύο.
-Και μια άλλη μικρή θεατρική αντίσταση στο θέατρο Άλφα. Ούτε ξενοδοχείο, ούτε κινηματογράφος, ούτε άλλη αίθουσα, δέχονταν να στεγάσουν τις συγκεντρώσεις-ομιλίες, της σπουδαίας «Εταιρίας Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων» (ΕΜΕΠ). Ούτε βέβαια να γίνει η ομιλία-καταγγελία, του διάσημου Γερμανού συγγραφέα Γκίντερ Γκρας. Όλοι αρνιόντουσαν. Όλοι είχαν πάρει εντολή από τον περίφημο Σταματόπουλο της Γραμματείας Τύπου, να αρνηθούν. Και μόνο το Άλφα δέχθηκε. Ώσπου σταμάτησαν τις ομιλίες, έκλεισαν το θέατρο, διέλυσαν την ΕΜΕΠ και εξόρισαν τον Πεσμαζόγλου, την Τσουδερού, τον Πεπονή και πολλούς άλλους.
-Το Φεστιβάλ Ιθάκης, ήταν μια ακόμη ευτυχισμένη στιγμή, σε εκείνα τα χρόνια. Η πρώτη του χρονιά, αφιερωμένη στο νεοελληνικό έργο, είχε στο πρόγραμμά του όλα τα αντιστασιακά έργα της εποχής. Καληνύχτα Μαργαρίτα, Το τσίρκο, Αλή Ρεντζο, Κι εσύ χτενίζεσαι, Ο Αφορεσμένος… Τα απαγόρεψαν όλα. Και δεν έγινε το φεστιβάλ. Ο τότε Δήμαρχος Ιθάκης, Σπύρος Αρσένης, προτίμησε να μην πραγματοποιηθεί, παρά να αντικαταστήσει εκείνα τα έργα.
-Είναι κρίμα που ποτέ δεν μάθαμε όλους εκείνους που μας έστελναν καταπληκτικές ειδήσεις, με απίθανα κόλπα, σε μας τους τότε αυτοεξόριστους στο Λονδίνο. Με αποτέλεσμα να πληροφορείται υπεύθυνα, όλη η Ευρώπη για τη χούντα της πατρίδας μας. Σε αυτούς τους ανώνυμους αποστολείς οφείλεται η επιτυχία μας, να διαγραφεί και το χουντικό σωματείο των Ελλήνων ηθοποιών από την ομοσπονδία των θεατρικών σωματείων της Ευρώπης.
Την ίδια ακριβώς εποχή που το Προεδρείο του τότε χουντικού σωματείου μας, λιβάνιζε τη Δέσποινα και το Γιώργο της, ενώ άλλοι διάσημοι ηθοποιοί γλένταγαν στα ξενυχτάδικα του Πειραιά ή συμμετείχαν στις χουντικές γιορτές στο Στάδιο.