Τα λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες, το σκουμπρί φαίνεται να είναι απαραίτητοι σύμμαχοι στον αγώνα για την πρόληψη και θεραπεία ορισμένων μορφών καρκίνου, χάρη στα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και άλλα θαλάσσια λιπίδια που περιέχουν.
Στο θαλάσσιο περιβάλλον υπάρχει μια τεράστια ποικιλία
χλωρίδας και πανίδας που παραμένει ανεκμετάλλευτη και η οποία σύμφωνα με τους
επιστήμονες μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους στη θεραπεία του καρκίνου, σύμφωνα
με άρθρο στο The Conversation μιας κοινής ερευνητικής ομάδας από την Γαλλία.
Ισχυρές αντικαρκινικές ιδιότητες έχει για παράδειγμα η
κυταραβίνη, μια ουσία που προέρχεται από ένα σφουγγάρι της Καραϊβικής
(Cryptotethya crypta) και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ορισμένων μορφών
λευχαιμίας, αλλά και η μιλτεφοσίνη, ένα θαλάσσιο λιπίδιο που χρησιμοποιείται
για τη θεραπεία δερματικών μεταστάσεων του καρκίνου του μαστού.
Τα λιπαρά των ψαριών και των θαλασσινών είναι γνωστά για
την ανασταλτική δράση τους στην ανάπτυξη των όγκων και μπορούν να χρησιμοποιηθούν
με δύο τρόπους που αλληλοσυμπληρώνονται. Η πρώτη προσέγγιση είναι διατροφική,
δηλαδή η πρόσληψή τους μέσω της τροφής. Η δεύτερη βασίζεται στην ανάπτυξη
αντικαρκινικών παραγόντων από λιπίδια των οποίων οι μοριακές δομές προέρχονται
από το θαλάσσιο περιβάλλον ή βασίζονται σε αυτά.
Στόχος τα καρκινικά κύτταρα ή το περιβάλλον του όγκου
Αυτά τα θαλάσσια λιπίδια δρουν σε συγκεκριμένους στόχους
στα καρκινικά κύτταρα ή στο μικροπεριβάλλον του όγκου. Στόχος είναι η συνολική
τους δράση στο σώμα του ασθενούς, αλλά και στον ίδιο τον όγκο, προκειμένου να
αποτρέψουν ή να αναστείλουν την ανάπτυξη του, να ευαισθητοποιήσουν τα καρκινικά
κύτταρα σε αντικαρκινικές θεραπείες (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και
ανοσοθεραπεία) και να επιβραδύνουν τον υποσιτισμό που σχετίζεται με τον
καρκίνο.
Η διατροφή επηρεάζει ορισμένα στάδια της ανάπτυξης και
εξέλιξης των όγκων, διεγείρει ή αναστέλλει το σχηματισμό τους. Έτσι, η εμφάνιση
των διαφόρων τύπων καρκίνου θα μπορούσε να καθυστερήσει εάν περιοριζόταν η
διαιτητική πρόσληψη συστατικών που διεγείρουν την ανάπτυξη του όγκου ή,
αντίθετα, εάν προστίθεντο παράγοντες με ανασταλτική δράση.
Σαρδέλες, σκουμπριά και άλλα λιπαρά ψάρια, θαλάσσιες
πηγές ωμέγα-3
Τα λιπίδια θαλάσσιας προέλευσης περιλαμβάνουν :
Τα ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα που παρέχονται από τη
διατροφή. Αυτά βρίσκονται σε λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες, το σκουμπρί και η
ρέγγα.
Τα αιθερικά λιπίδια, που βρίσκονται, για παράδειγμα, στο
συκώτι καρχαρία και στα χτένια.
Αυτοί οι διαφορετικοί τύποι λιπιδίων (πολυακόρεστα λιπαρά
οξέα, φωσφολιπίδια και αιθερολιπίδια) αποτελούν συστατικά των κυτταρικών
μεμβρανών, ιδίως των καρκινικών κυττάρων. Στα καρκινικά κύτταρα, αυτά τα
λιπίδια και τα παράγωγά τους μπορούν, επίσης, να δράσουν στη μετάδοση σημάτων
που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του όγκου.
Οι μοριακοί και κυτταρικοί μηχανισμοί με τους οποίους
αυτά τα λιπίδια επηρεάζουν την ανάπτυξη του όγκου, την ανάπτυξη, τη
μετανάστευση και την εισβολή των καρκινικών κυττάρων, καθώς και την ανταπόκριση
στη θεραπεία, διερευνώνται από την κοινή ερευνητική μονάδα του Inserm και του
Πανεπιστημίου της Τουρ, UMR 1069 «Niche, Nutrition, Cancer and Oxidative
Metabolism (N2COx)».
Καρκίνος του μαστού, καρκίνος του προστάτη, λευχαιμία:
αντικαρκινικά λιπαρά οξέα
Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει αρκετά
λιπίδια ή κατηγορίες λιπιδίων θαλάσσιας προέλευσης που έχουν αντιογκολογική
δράση, αλλά και το αντίθετο. Τα λιπίδια αυτά δρουν στο καρκινικό κύτταρο με την
ενσωμάτωσή τους στις μεμβράνες όπου βρίσκονται οι πρωτεΐνες-στόχοι αυτών των λιπιδίων
(ιδίως οι δίαυλοι ιόντων).
Η παρουσία ωμέγα-3 (όπως το EPA ή το εικοσαπεντανοϊκό
οξύ) συνδέεται με λιγότερο επιθετικό καρκίνο του προστάτη.
Στα καρκινικά κύτταρα, το ωμέγα-3 EPA μπλοκάρει μια
σύνθετη διαδικασία που περιλαμβάνει ένα κανάλι γνωστό ως κανάλι SK3. Μεταξύ
άλλων, το κανάλι SK3 προάγει τη μετανάστευση των καρκινικών κυττάρων, η οποία
είναι υπεύθυνη για την επιθετικότητά τους και την ανάπτυξη μεταστάσεων.
Ομοίως, στον καρκίνο του μαστού, οι χαμηλές συγκεντρώσεις
αυτού του ωμέγα-3 EPA, αλλά και ενός άλλου ωμέγα-3, το DHA (δοκοσαεξανοϊκό οξύ)
σχετίζονται με πιο επιθετικές κλινικές καταστάσεις όπως ο πολυεστιακός καρκίνος
του μαστού (που αντιστοιχεί στην παρουσία πολλών όγκων στον ίδιο μαστό), ο
φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού ή ο καρκίνος του μαστού με οστικές μεταστάσεις
σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Στην περίπτωση της λευχαιμίας, η έρευνα έχει επίσης
αποδείξει ότι τα ωμέγα-3 DHA και EPA έχουν αντιλευχαιμική δράση. Αυτό οδήγησε
σε ένα κλινικό πρωτόκολλο σε διάφορα ερευνητικά κέντρα που δείχνει ότι τα
λιπαρά αυτά οξέα μπορούν να χορηγηθούν με ασφάλεια σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς
με λευχαιμία υψηλού κινδύνου, χωρίς να διακυβεύεται η χημειοθεραπεία.
Επιπλέον, έρευνες σε ζώα, οι οποίες πρέπει να
επιβεβαιωθούν και στον άνθρωπο, δείχνουν ότι τα ωμέγα-3 μπορούν επίσης να
καθυστερήσουν τον υποσιτισμό που προκαλείται από τον καρκίνο.
Στους τρεις τύπους καρκίνου που αναφέρθηκαν, η παρουσία
ωμέγα-3 EPA και DHA σχετίζεται με λιγότερο επιθετικούς καρκίνους, επειδή τα
λιπίδια αυτά θεωρείται ότι έχουν αντικαρκινική δράση.
Συμπληρώματα ωμέγα-3 στις θεραπείες;
Ο αντίκτυπος αυτών των ωμέγα-3 μένει να διερευνηθεί σε
μοριακό επίπεδο. Τα ευρήματα, μέχρι τώρα, δείχνουν την αξία των συμπληρωμάτων
διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου. Σε αυτό το πλαίσιο, η ερευνητική ομάδα του
Inserm και του Πανεπιστημίου της Τουρ έδειξε ότι η συμπληρωματική διατροφή με
ωμέγα-3 DHA κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας αυξάνει τις πιθανότητες
επιβίωσης των ατόμων με μεταστατικό καρκίνο του μαστού.
Επίσης, έχουν εντοπιστεί κατηγορίες λιπιδίων που
παράγονται από τον οργανισμό (αλκυλοαιθερικά λιπίδια και αλκενυλικά λιπίδια ή
πλασμαλογενή) για τα οποία είναι γενικά αποδεκτό ότι βρίσκονται σε μεγαλύτερες
ποσότητες στους όγκους απ’ ό,τι στους μη καρκινικούς ιστούς. Τα λιπίδια αυτά
περιέχονται στις κυτταρικές μεμβράνες, μαζί με το κανάλι SK3, που ήδη
αναφέρθηκε, το οποίο παίζει ρόλο στη μετανάστευση των καρκινικών κυττάρων.
Ποιος είναι, όμως, ο ρόλος αυτών των δύο κατηγοριών
ενδογενών λιπιδίων. Τα αλκενυλικά λιπίδια περιορίζουν την επιθετικότητα των
καρκινικών κυττάρων (μπλοκάροντας τη δραστηριότητα του διαύλου SK3), ενώ τα
αλκυλικά λιπίδια ασκούν την αντίθετη δράση (ενεργοποιώντας τον δίαυλο SK3).
Η έρευνα αυτή παρέχει, επομένως, ενδείξεις για το πώς
μπορεί να καταπολεμηθεί η εξέλιξη των καρκινικών κυττάρων, τα οποία περιέχουν
αυτές τις δύο κατηγορίες ενδογενών λιπιδίων σε μεγαλύτερες ποσότητες από ό,τι
στους υγιείς ιστούς.
Στόχος είναι η προώθηση των λιπιδίων (αλκενυλικά λιπίδια)
που περιορίζουν την επιθετικότητα των καρκινικών κυττάρων. Αυτά τα λιπίδια, που
βρίσκονται σε προϊόντα θαλασσινών, θα μπορούσαν τελικά να παραχθούν συνθετικά
και να χρησιμοποιηθούν στη σύνθεση θεραπευτικών φαρμάκων.
Τα συνθετικά αιθερικά λιπίδια, όπως το Ohmline, έχουν
επίσης αποδείξει τη θεραπευτική τους αξία. Οι τρόποι δράσης αυτού του λιπιδίου,
το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στην αγορά από τη Lifesome Therapeutics, μειώνουν
την ανάπτυξη μεταστάσεων και τροποποιούν την ανταπόκριση στα θεραπευτικά
αντισώματα (γνωστά και ως μονοκλωνικά αντισώματα). Αυτό το συνθετικό λιπίδιο
μειώνει τη δραστηριότητα του διαύλου SK3 που εμπλέκεται στη μετανάστευση των
καρκινικών κυττάρων.
Για τον λόγο αυτό, οι επιστήμονες έχουν προτείνει το
συγκεκριμένο λιπίδιο ως βοηθητικό της χημειοθεραπείας για την πρόληψη της
νευροπάθειας που προκαλείται από ορισμένες χημειοθεραπείες.
Τα νέα δεδομένα είναι ενθαρρυντικά για την πρόληψη του
καρκίνου με τη χρήση των δι λιπιδίων θαλάσσιας ή συνθετικής προέλευσης που
μπορούν να προταθούν ως παράγοντες ευαισθητοποίησης για τη χημειοθεραπεία, την
ακτινοθεραπεία και τα θεραπευτικά αντισώματα.