Προδότες λόγω φιλοδοξίας, φιλοχρηματίας, εκδικητικότητας αλλά και …λόγω βλακείας παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου του Ηλία Τσιαμήτρου με τίτλο: «Προδοσία & Δόλος. Σύντομη ιστορία της ατιμίας στην Ελλάδα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική.
Ένα…ανίερο συναξάρι που μας ταξιδεύει από τον ελληνικό
μύθο με την προδοσία της Κύπρου.
Με ποια κριτήρια επιλέξατε τους δολερούς και προδότες
στους οποίους ρίξατε το φως της έρευνάς σας;
Η Ιστορία μας είναι γεμάτη ηρωισμούς και προδοσίες
ταυτόχρονα. Όταν έχει κανείς να επιλέξει ανάμεσα σε τόσο πολλές ατιμίες, τα κριτήρια
εκ των πραγμάτων θα είναι υποκειμενικά. Φυσικά, δεν ήταν δυνατόν να λείπουν οι
εμβληματικοί προδότες που όλοι μας λίγο έως πολύ γνωρίζουμε, όπως ο Εφιάλτης ή
ο Πήλιος Γούσης (αν ήταν τελικά προδότης ο τελευταίος, ο ίδιος στο βιβλίο μου
το αμφισβητεί εντόνως!). Οι ιστορίες που διάλεξα τελικά να διηγηθώ, είναι αυτές
που παρουσίασαν στα μάτια μου το μεγαλύτερο αφηγηματικό ενδιαφέρον, με τελικό
στόχο την πολύπλευρη απόλαυση του αναγνώστη.
Τί μετατρέπει έναν ήρωα σε προδότη; Αρκετά από τα πρόσωπα
του βιβλίου σας ευεργέτησαν την κοινωνία τους πριν την αποκαθήλωσή τους λόγω
των πράξεων τους…
Ομολογώ πως δεν γνωρίζω την απάντηση. Η αλήθεια είναι πως
πολλοί απ’ τους προδότες των ιστοριών μου γι’ αλλού ξεκίνησαν κι αλλού τους
πήγε η ζωή. Ο Δημάρατος ήταν βασιλιάς της Σπάρτης πριν αυτομολήσει στον Πέρση
βασιλιά Δαρείο· ο Αλκιβιάδης στρατηγός και πολιτικός αρχηγός της Αθήνας προτού
πάει με τους Σπαρτιάτες και κατόπιν με τους Πέρσες· ο Νενέκος αρχικά ήταν
οπλαρχηγός της Επανάστασης πριν γίνει τσιράκι του Ιμπραήμ· ο Τσολάκογλου ήταν
ήρωας του Ελληνοϊταλικού πολέμου πριν αναλάβει πρωθυπουργός των Ναζί· ο Σαμψών
αγωνιστής της ΕΟΚΑ πριν στραφεί κατά του Μακαρίου. Εκείνο που γνωρίζω είναι
πως, οι λόγοι για τους οποίους πρόδωσαν ποικίλουν: διαφορετικό το ιστορικό πλαίσιο
κάθε προδοσίας και ο χαρακτήρας κάθε προδότη ξεχωριστά.
Ενέχει κάποιο «γοητευτικό» στοιχείο η προσωπικότητά τους;
Πολλοί απ’ αυτούς υπήρξαν αυτό που θα λέγαμε
«ενδιαφέρουσες» προσωπικότητες, κυρίως αυτοί που έκαναν την προδοσία
«επάγγελμα». Άλλοι πάλι, όπως ο Εφιάλτης, βρέθηκαν άπαξ, μάλλον τυχαία σε θέση
να προδώσουν, κι έσπευσαν ν’ αρπάξουν την «ευκαιρία». Γοητευτικότερος όλων
υπήρξε αναμφίβολα ο Αλκιβιάδης, μια χαρισματική προσωπικότητα, που είχε στο
αίμα του την προδοσία. Έχοντας όλες τις προδιαγραφές για να μεγαλουργήσει, στο
τέλος κατάφερε να τελευτήσει τον πολυτάραχο βίο του σαν ένας ασήμαντος
μικροαπατεώνας της συμφοράς.
Έχουν κοινά στοιχεία δολεροί και προδότες ανά εποχή; Τί
οδηγεί στην προδοσία;
Θεωρώ πως ανεξαρτήτως εποχής και ιστορικού πλαισίου,
υπάρχουν όντως κάποιες ομοιότητες μεταξύ αυτών των σκοτεινών υπάρξεων. Αρχικά,
ανεξαρτήτως του διακυβεύματος της προδοσίας τους, συνήθως τα κίνητρα της
προδοσίας ήταν και παραμένουν ακόμη και στις μέρες μας λίγο πολύ τα ίδια: το
χρήμα, η δόξα, η εξουσία, το μίσος, η εκδίκηση, ο έρωτας, οι ιδεολογικές
διαφορές, ακόμη και η βλακεία καμιά φορά. Έπειτα, τα επίχειρα της προδοσίας
τους στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ήταν
φρικτά. Λίγοι καταφέρνουν να γλιτώσουν την τιμωρία κι ακόμη λιγότεροι να
ωφεληθούν για πολύ απ’ την ανίερη πράξη τους.
Όπως λένε η ιστορία διδάσκει. Τί έρχεται να πει στην
εποχή μας το…ανίερο συναξάρι σας;
Η Ιστορία διδάσκει όποιον την γνωρίζει και κυρίως όποιον
θέλει και μπορεί να διδαχθεί απ’ αυτήν. Φυσικά, αν οι άνθρωποι μπορούσαμε και
θέλαμε να διδαχθούμε γενικώς απ’ την Ιστορία, τότε αυτή δεν θα επαναλαμβανόταν
τόσο συχνά, και τις περισσότερες φορές ως φάρσα! Δυστυχώς, ετούτο δεν είναι
καθόλου «άλλου παπά ευαγγέλιο». Ζούμε σε εποχές όπου ακούς γύρω σου πολύ συχνά
τον χαρακτηρισμό «προδότης». Τόσο συχνά που στην πραγματικότητα ευτελίζεται το
ίδιο το νόημα της λέξης. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλες λέξεις, προχείρως μου
έρχονται στο μυαλό οι λέξεις «φασίστας», «ρατσιστής» και άλλες. Διαβάζοντας
κάποιος το βιβλίο μου, ίσως να το σκεφτεί δύο φορές πριν αποκαλέσει «προδότη»
τον όποιο αντίπαλό του, πολιτικό ή άλλης φύσεως. Κι αυτό, πέρα απ’ την
ευχαρίστηση της ανάγνωσης, είναι θεωρώ μια παράπλευρη ωφέλεια!
Πώς αντιμετωπίζει σήμερα η κοινωνία την προδοσία; Υπάρχει
διάχυτη μία αίσθηση ατιμωρησίας στις μέρες μας…
Υπάρχουν πολλών ειδών προδοσίες όπως φαίνεται από τις
ιστορίες αυτού του βιβλίου. Η αλήθεια είναι πως δεν έτυχαν όλες οι προδοσίες
της ανάλογης τιμωρίας στην πιο πρόσφατη περίοδο της Ιστορίας μας, τρανό
παράδειγμα οι δωσίλογοι της Κατοχής. Από την άλλη πάλι, η λέξη «προδοσία» δεν
είναι μια εύκολη λέξη και θα έπρεπε θαρρώ να χρησιμοποιείται με φειδώ. Η
αίσθηση ατιμωρησίας που αναφέρετε υπάρχει όντως διάχυτη στην κοινωνία μας.
Ξεκίνησε να υφέρπει μετά τη Μεταπολίτευση, ενώ γιγαντώθηκε μετά την οικονομική
κρίση του 2009. Η γνώμη μου είναι, πως πρόκειται για μια αίσθηση που ίσως δεν
θα στοιχειοθετηθεί απ’ τον ιστορικό του μέλλοντος. Μια αίσθηση που φούντωσε απ’
τον λαϊκισμό και τη γενική δυσφορία λόγω της οικονομικής δυσπραγίας, και ΑΝ και
ΟΤΑΝ τα οικονομικά πράγματα εξομαλυνθούν θα ξεφουσκώσει.
Μπορείτε να φανταστείτε μία κοινωνία χωρίς προδότες;
Ο πειρασμός να σας απαντήσω μονολεκτικά με ένα «ΟΧΙ»
αντάξιο αυτού της 28ης Οκτωβρίου του 1940 είναι μεγάλος. Στην πραγματικότητα,
είναι σα να φαντάζεται κανείς μια κοινωνία χωρίς κλέφτες, απατεώνες,
δολοφόνους. Έχω την αίσθηση πως η προδοσία, μαζί με άλλα αρνητικά χαρακτηριστικά,
είναι αναπόσπαστα κομμάτια του παζλ που συνθέτει την ανθρώπινη ιδιότητα.