Στέλιος Κούλογλου
Λένε ότι όταν κρυώσει το Βερολίνο, φταρνίζεται η Ευρώπη. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη Volkswagen: όταν κρυολογήσει ο γερμανικός μύθος, αρρωσταίνει όλη η Γερμανία. Η ειρωνεία εδώ είναι ότι ο ιός, που είναι υπεύθυνος για τα δύο περιστατικά, είναι ένας: ο κινεζικός.
Στα τέλη του Οκτωβρίου 2024, η διοίκηση της Volkswagen ανακοίνωσε ότι σχεδίαζε να κλείσει τρία εργοστάσια στη Γερμανία, γεγονός που σημαίνει την απώλεια 60 χιλιάδων θέσεων εργασίας. Η εταιρεία είναι η πιο δανεισμένη στον κόσμο με χρέος 200 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι πωλήσεις της έχουν μειωθεί ενώ τα έξοδά της έχουν εκτοξευθεί.
Η άνοδος του γκρουπ Volkswagen είναι παράλληλη με αυτήν της Γερμανίας. Η εταιρεία απέκτησε την ισπανική Seat το 1988 και μετά τη πτώση του τείχους και την επανένωση της Γερμανίας αγόρασε ότι είχε ρόδες: την τσεχική Škoda το 1991, την αγγλική Bentley και την ιταλική Lamborghini το 1998, τα φορτηγά MAN και Scania, τις μοτοσικλέτες Ducati και τη Bugatti.
To λάθος της αυτοκρατορίας
Το μερίδιό της στην ευρωπαϊκή αγορά, αυξήθηκε από 12% το 1980 σε 25% το 2020. Ο όμιλος ξεπέρασε για πρώτη φορά την Toyota ως ο κορυφαίος κατασκευαστής το 2017: ήταν τα χρόνια που η Μέρκελ και το Βερολίνο μεσουρανούσαν στην Ευρώπη.
Η ιστορία του γκρουπ Volkswagen έχει τις ιδιαιτερότητες της και έχει επηρεαστεί από τις περιπέτειες του ιδρυτή της, Φερντινάντο Πόρσε, και της οικογένειας του, που το διοικεί μεταπολεμικά. Όπως συμβαίνει και με τις αυτοκρατορίες, το κορυφαίο λάθος σημειώθηκε, από την ηγεσία, την εποχή της δόξας: τοποθέτησε ένα λογισμικό-μαϊμού σε έναν πετρελαιοκινητήρα Volkswagen που έδειχνε ότι εξέπεμπε λιγότερα καυσαέρια από την πραγματικότητα.
Το ανακάλυψαν οι τεχνικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, κι άλλο που δεν ήθελαν για να τιμωρήσουν τους Γερμανούς που τους είχαν πάρει τη δουλειά στα αυτοκίνητα. Η τιμή της μετοχής της Volkswagen έπεσε κατά 40 % στο χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης, ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου αναγκάστηκε να παραιτηθεί και το σκάνδαλο έχει κοστίσει μέχρι τώρα στη Volkswagen περισσότερα από 32 δισεκατομμύρια ευρώ. Ούτε το μετρό της Θεσσαλονίκης νάτανε, που λέει ο λόγος.
Έρχονται οι Κινέζοι
Η εταιρεία θα μπορούσε να ανακάμψει, αν δεν έρχονταν οι Κινέζοι. Ο Όμιλος Volkswagen ήταν ένας από τους πρώτους δυτικούς κατασκευαστές που επένδυσαν στην Κίνα τη δεκαετία του 1970 και μεσουρανούσε εκεί με τις μάρκες του για περισσότερα από 25 χρόνια.
Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, σχεδόν κάθε ταξί στη Σαγκάη ήταν Volkswagen και κάθε αξιωματούχος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος που σεβόταν τον εαυτό του έπρεπε να οδηγεί ένα μαύρο Audi (μέρος του στόλου της εταιρείας) με φιμέ τζάμια.
Κάτι φίλοι δημοσιογράφοι που είχαν εγκατασταθεί στο Πεκίνο, μου έλεγαν ότι και οι Δυτικοί αγόραζαν επίσης μαύρα Audi A6 με φιμέ τζάμια: κανένας φουκαράς αστυνομικός δεν θα διακινδύνευε να σταματήσει αξιωματούχο του κόμματος.
Αλλά τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε η κινεζική αυτοκινητοβιομηχανία και οι κρατικοί αξιωματούχοι άρχισαν να χρησιμοποιούν εγχώρια προϊόντα. Ο όμιλος έχασε το μερίδιο του στην τοπική αγορά, ενώ τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα made in China είναι τουλάχιστον εφάμιλλα και φθηνότερα των γερμανικών. Οι μαζικές γερμανικές επενδύσεις στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν απέδωσαν.
Την ίδια στιγμή η γενικότερη άνοδος της Κίνας στην παγκόσμιο σκηνή, έχει προκαλέσει τα σοβαρότερα προβλήματα στην ΕΕ και φυσικά στη Γερμανία, την οικονομική της δύναμη. Το μικρό οικονομικό imperium που πήγε να κτίσει το Βερολίνο, εκμεταλλευόμενο τη χρεοκοπία της Ελλάδας και την κρίση στην ευρωζώνη, δεν υπάρχει πια.
Ουκρανία – Ρωσία: Ο παράγοντας του πολέμου
Ένας από τους λόγους που τα γερμανικά αυτοκίνητα ακρίβυναν όπως και το κόστος ζωής, είναι το κόστος της ενέργειας, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Γερμανία πρωτοστάτησε στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και στη βοήθεια προς το Κιέβο.
Αντί να ακολουθήσει τη δική του πολιτική, το Βερολίνο ταυτίστηκε πλήρως με την Ουάσιγκτον. Ο αγωγός Nord Stream-2 που θα έφερνε φτηνό φυσικό αέριο από τη Ρωσία σταμάτησε (και ύστερα έπεσε θύμα σαμποτάζ) και η Γερμανία αγόραζε ακριβότερα φυσικό αέριο με επιπτώσεις και στις τιμές των αυτοκινήτων.
Η ακριβή ενέργεια είναι μία βασική αιτία της σχεδόν μηδαμινής οικονομικής ανάπτυξης στη Γερμανία και το κοινωνικό υπόβαθρο της πολιτικής κρίσης. Η οικονομική στασιμότητα, ιδίως στα ανατολικά κρατίδια -και η γερμανική πολιτική στο ουκρανικό- προκάλεσαν με τη σειρά τους την άνοδο της ακροδεξιάς που βρέθηκε στη δεύτερη θέση με ποσοστά 20%, παραγκωνίζοντας στην τρίτη το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.
Η καταστροφή έχει ονοματεπώνυμο
Περιορισμένων δυνατοτήτων σε μία εποχή σοβαρών ελλείψεων σε ηγέτες παγκοσμίως, ο καγκελάριος Σόλτς όχι μόνο δεν μπόρεσε να χειριστεί την κρίση, αλλά τη βάθυνε κιόλας. Σε εποχή μεγάλης κοινωνικής δυσφορίας, εξήγγειλε ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα εξοπλισμών ύφους 100 δις, πρωτοφανές για τη Γερμανία.
Ο εύθραυστος κυβερνητικός συνασπισμός του, με τους (νέο) Φιλελεύθερους και τους Πράσινους δεν ήταν δύσκολο να καταρρεύσει. Ο καγκελάριος Σόλτς δεν πήρε ψήφο εμπιστοσύνης και προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές τον Φεβρουάριο.
Οι τριγμοί στο γνωστό για τη σταθερότητα του γερμανικό πολιτικό σύστημα, η ανάδειξη νέων πολιτικών δυνάμεων, όπως το αριστερό-συντηρητικό κόμμα BSW που διεκδικεί είσοδο στη Βουλή μόλις ένα χρόνο μετά την ίδρυση του, αντανακλούν ακριβώς τη βαθύτερη κοινωνική αναστάτωση και δεν προδικάζουν πολιτική σταθερότητα.
Οι Χριστιανοδημοκράτες που πιθανότατα θα αποτελέσουν τον κύριο κορμό σε μία κυβέρνηση συνασπισμού με τους Πράσινους και τους Σοσιαλδημοκράτες, δεν πρόκειται να εφαρμόσουν διαφορετική πολιτική από τους τελευταίους. Ίσως μάλιστα κάνουν περικοπές στο κράτος πρόνοιας, προκαλώντας μεγαλύτερη κοινωνική αναστάτωση, που ήδη έχει ξεκινήσει με τις απεργίες στον όμιλο Volkswagen και στη βιομηχανία χάλυβα.
Φυσικά η Γερμανία παραμένει μία ισχυρότατη χώρα, με το μικρότερο χρέος στην ΕΕ. Θα χρειαστεί δανεισμό για να αναπτυχθεί, αλλά αυτό θίγει ένα σχεδόν υπαρξιακό θέμα για τη γερμανική κουλτούρα και θα απασχολήσει την προεκλογική αντιπαράθεση.
Το πρόβλημα είναι όμως ότι, την ίδια στιγμή, η δεύτερη ατμομηχανή της Ευρώπης, η Γαλλία, κλονίζεται επίσης από μια βαθιά πολιτική κρίση. Ο πρόεδρος της έχει χάσει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Για την ΕΕ, το ατύχημα είναι ότι Γερμανία και Volkswagen έπαθαν λάστιχο την πιο ακατάλληλη στιγμή.