Όταν ακούμε τη λέξη «κλιμακτήριος», σχεδόν όλοι τη συνδέουμε με τις γυναίκες. Κι όμως, η φύση δεν κάνει διακρίσεις. Οι άνδρες, καθώς μεγαλώνουν, περνούν επίσης από μια φυσιολογική ορμονική αλλαγή, γνωστή ως ανδρική κλιμακτήριος ή ανδρόπαυση. Αν και λιγότερο απότομη και θορυβώδης από την εμμηνόπαυση, έχει υπαρκτές επιπτώσεις στο σώμα, τη διάθεση και τη σεξουαλικότητα των αντρών.
Ας δούμε τι είναι, πώς εντοπίστηκε ιατρικά και – κυρίως –
τι μπορεί να κάνει ένας άντρας για να την αντιμετωπίσει.
Τι είναι η ανδρική κλιμακτήριος;
Η ανδρική κλιμακτήριος είναι μια φάση στη ζωή ενός άντρα,
συνήθως μετά τα 45-50 έτη, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της
τεστοστερόνης, της κύριας ανδρικής ορμόνης. Η μείωση αυτή είναι φυσιολογική: η
τεστοστερόνη αρχίζει να πέφτει περίπου 1% τον χρόνο μετά τα 30. Ωστόσο, σε
κάποιους άντρες, η πτώση είναι πιο έντονη ή εμφανίζεται νωρίτερα, με εμφανή
σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα.
Η ανδρόπαυση δεν είναι απότομη – όπως συμβαίνει στις
γυναίκες με την εμμηνόπαυση – αλλά εξελίσσεται σιωπηλά και προοδευτικά.
Πότε και πώς εντοπίστηκε ιατρικά;
Ο όρος “ανδρόπαυση” εμφανίστηκε στην ιατρική βιβλιογραφία
τη δεκαετία του 1940, αλλά για δεκαετίες θεωρούνταν αμφιλεγόμενος. Ορισμένοι
γιατροί πίστευαν πως τα συμπτώματα στους άντρες οφείλονταν αποκλειστικά στην
ηλικία ή στον τρόπο ζωής. Ωστόσο, με την πρόοδο της ενδοκρινολογίας,
επιβεβαιώθηκε πως η μειωμένη τεστοστερόνη σχετίζεται άμεσα με συγκεκριμένα
συμπτώματα, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά.
Το 2001, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε τον
όρο Late-OnsetHypogonadism (Υπογοναδισμός Όψιμης Έναρξης) – μια ιατρική
κατάσταση που περιγράφει την πτώση των ανδρικών ορμονών με την ηλικία.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η ανδρική κλιμακτήριος δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο
σε όλους. Κάποιοι άντρες δεν παρατηρούν σχεδόν τίποτα, ενώ άλλοι βιώνουν έντονη
σωματική και ψυχολογική μετάβαση. Τα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
• Μείωση της λίμπιντο και της σεξουαλικής απόδοσης
• Κόπωση και χαμηλά επίπεδα ενέργειας
• Αλλαγές στη διάθεση, ευερεθιστότητα ή και καταθλιπτικά
επεισόδια
• Απώλεια μυϊκής μάζας και αύξηση του κοιλιακού λίπους
• Μειωμένη πνευματική διαύγεια και συγκέντρωση
• Διαταραχές ύπνου
• Μειωμένη αυτοπεποίθηση ή αισθήματα «ματαιότητας»
Σύμφωνα με μελέτη του European MaleAgingStudy (EMAS),
περίπου 1 στους 10 άντρες ηλικίας 50-59 εμφανίζει συμπτώματα ανδρόπαυσης που
σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης.
Τι την προκαλεί;
Η κύρια αιτία είναι η φυσιολογική πτώση της τεστοστερόνης
με την ηλικία. Ωστόσο, διάφοροι παράγοντες μπορεί να επιταχύνουν ή να εντείνουν
τη διαδικασία:
• Παχυσαρκία και κακή διατροφή
• Χρόνιο στρες και έλλειψη ύπνου
• Καθιστική ζωή
• Χρόνιες παθήσεις όπως ο διαβήτης ή το μεταβολικό
σύνδρομο
• Κατανάλωση αλκοόλ ή ουσιών
• Ορισμένα φάρμακα
Η τεστοστερόνη δεν είναι μόνο «σεξουαλική» ορμόνη.
Επηρεάζει τον μεταβολισμό, το ανοσοποιητικό, τη διάθεση και την εγκεφαλική
λειτουργία.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση της ανδρικής κλιμακτηρίου γίνεται με συνδυασμό
συμπτωμάτων και αιματολογικών εξετάσεων. Η μέτρηση της τεστοστερόνης στο αίμα
(πρωινές ώρες) δίνει μια πρώτη εικόνα. Αν τα επίπεδα είναι κάτω από 300 ng/dL
(νανογραμμάρια ανά δεκαλίτρο), και υπάρχουν σχετικά συμπτώματα, μπορεί να τεθεί
διάγνωση υπογοναδισμού.
Σημαντικό: τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης δεν αρκούν
μόνα τους για διάγνωση. Πρέπει να συνοδεύονται από σχετικά συμπτώματα.
Τι μπορεί να κάνει ένας άνδρας;
Η ανδρική κλιμακτήριος δεν είναι ασθένεια, αλλά
φυσιολογική μετάβαση. Ωστόσο, όταν προκαλεί έντονα συμπτώματα, χρειάζεται
αντιμετώπιση. Οι λύσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
1. Φυσικές – Τρόπος ζωής
• Απώλεια βάρους: Η κοιλιακή παχυσαρκία μειώνει την
τεστοστερόνη.
• Άσκηση: Η αερόβια και η μυϊκή ενδυνάμωση αυξάνουν
φυσικά τα επίπεδα τεστοστερόνης.
• Ποιοτικός ύπνος: Η τεστοστερόνη παράγεται κυρίως στη
φάση του βαθύ ύπνου.
• Διατροφή πλούσια σε ψευδάργυρο, μαγνήσιο και υγιή
λιπαρά (π.χ. ξηροί καρποί, αβοκάντο, ελαιόλαδο).
• Αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και καπνίσματος.
2. Ιατρικές παρεμβάσεις
• Ορμονική θεραπεία υποκατάστασης: Σε επιλεγμένες περιπτώσεις,
και μόνο μετά από ενδελεχή έλεγχο, μπορεί να χορηγηθεί τεστοστερόνη μέσω
ενέσεων, gel ή επιθεμάτων.
• Συμβουλευτική / Ψυχολογική υποστήριξη: Αν η διάθεση
επηρεάζεται σημαντικά, η ψυχολογική υποστήριξη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη.
Ένα φυσικό στάδιο, όχι ταμπού
Η ανδρική κλιμακτήριος είναι πραγματική, μετρήσιμη και
αντιμετωπίσιμη. Δεν αποτελεί λόγο ντροπής, αλλά ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό
της υγείας και της ζωής. Η ενημέρωση, ο προληπτικός έλεγχος και οι υγιεινές
συνήθειες μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Για τους άντρες που αισθάνονται “κάπως διαφορετικά” μετά
τα 45, το μήνυμα είναι απλό: δεν είστε μόνοι και δεν είναι “στο μυαλό σας”.
Μιλήστε με τον γιατρό σας, κάντε εξετάσεις και – κυρίως – φροντίστε τον εαυτό
σας. Η μέση ηλικία δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή ενός νέου κεφαλαίου.