️Γράφει : Άνθιμος Γεωργιάδης
➡️Ένα από τα πιο σοβαρά θέματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι δήμοι όλης της χώρας το επόμενο διάστημα, είναι το νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ» που βρίσκεται ήδη στις επιτροπές της Βουλής, αφού έληξε και η δημόσια διαβούλευση.
Το νερό είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και
απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση. Παραμένει δημόσιο αγαθό μέχρι σήμερα
και η διαχείρισή του θα πρέπει να διατηρείται υπό δημόσιο έλεγχο για να
διασφαλίζεται η καθολική πρόσβαση, η διαφάνεια και η προστασία από ακατάλληλες
πρακτικές, όπως περιγράφεται στο νομοσχέδιο.
Πολλά άρθρα του νέου σχεδίου νόμου προκάλεσαν
δικαιολογημένα αντιδράσεις. Ουσιαστικά, φαίνεται να είναι η ταφόπλακα για τις
δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και σηματοδοτεί μια
ανησυχητική κατεύθυνση προς την ιδιωτικοποίηση του νερού τα επόμενα χρόνια.
Αυτή η προοπτική εγείρει συναγερμό σχετικά με τους κινδύνους που συνδέονται με
τη μεταφορά μιας βασικής ανάγκης όπως το νερό σε ιδιωτικά χέρια, όπου τα
κίνητρα κέρδους θα μπορούσαν να επισκιάσουν τη δημόσια ευημερία.
Τα 10 βασικότερα σημεία που χρήζουν αναφοράς και κριτικής
είναι τα παρακάτω:
1. Εθελοντική συγχώνευση και επιδότηση υφιστάμενων χρεών
που οφείλουν οι ΔΕΥΑ σε παρόχους ενέργειας.
Αυτή η επιδότηση παρουσιάζεται αριστοτεχνικά ως κίνητρο,
ωστόσο, θα μπορούσε να παρουσιαστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ως καταναγκαστικό
μέτρο.
Συγκεκριμένα, ο νόμος υπόσχεται επιδότηση 70% επί των
συνολικών οφειλών για όσες ΔΕΥΑ αποφασίσουν να συγχωνεύσουν ή να επεκτείνουν τη
δικαιοδοσία τους με άλλους δήμους. Αντίθετα, όσες επιλέξουν να μην συγχωνευτούν
θα λάβουν απλώς επιδότηση 30%, υπό την προϋπόθεση ότι θα καταφέρουν να αποκτήσουν την διαχειριστική επάρκεια έως τις 15 Ιανουαρίου 2026. Αυτές οι
απαιτήσεις δεν ισχύουν για τις συγχωνευόμενες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας,
δημιουργώντας τελικά μια ανισορροπία που θέτει σε μειονεκτική θέση όσους
προσπαθούν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία.
Οι ΔΕΥΑ που θα επιλέξουν να παραμείνουν αυτόνομες δεν θα
έχουν πρόσβαση σε οποιαδήποτε μορφή
οικονομικής υποστήριξης, κινδυνεύοντας μέσα σε λίγα χρόνια να βρεθούν σε
πτώχευση.
Με τα χρέη να συσσωρεύονται καθημερινά, από την ραγδαία
αύξηση της ενέργειας, η ανάγκη για δίκαιη στήριξη δεν ήταν ποτέ πιο επιτακτική.
Αντί να ενθαρρύνει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, αυτή η νομοθετική ρύθμιση φαίνεται να χρησιμεύει ως οδηγία με στόχο την
αποσταθεροποίηση και τελικά τη διάλυση των δημόσιων επιχειρήσεων ύδρευσης.
2. Επιβολή πρόσθετου ειδικού τέλους για έργα υποδομών
Το νομοσχέδιο
προβλέπει την επιβολή πρόσθετου
ειδικού τέλους, το οποίο μπορεί να φτάσει έως και το ογδόντα τοις εκατό (80%)
της αξίας του νερού που καταναλώνεται. Αυτό το τέλος προορίζεται για τη
χρηματοδότηση του σχεδιασμού, της κατασκευής ή της επέκτασης έργων ύδρευσης και
αποχέτευσης. Μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση που αναπόφευκτα θα μετακυλήσει
στους πολίτες μέσω των αυξημένων λογαριασμών νερού αυξάνοντας κατά πολύ τα
πάγια έξοδα των νοικοκυριών.
3. Υποστελέχωση των υπηρεσιών και ενεργειακό κόστος
Επιπλέον, το σχέδιο αποτυγχάνει πλήρως να αντιμετωπίσει
τα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης
(Δ.Ε.Υ.Α.), όπως η σοβαρή υποστελέχωση των υπηρεσιών τους, η διαχείριση του
ενεργειακού κόστους και η ενεργειακή τους αυτάρκεια. Για να αντιμετωπιστούν
πραγματικά αυτές οι πιεστικές προκλήσεις, θα έπρεπε να συμπεριληφθεί μια σαφής
διάταξη στη νομοθεσία που να επιτρέπει στις Δ.Ε.Υ.Α. τη μετάβαση προς μια
«πράσινη» οικονομία. Αυτό θα συνεπαγόταν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
και σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων για την επίτευξη της τόσο αναγκαίας
ενεργειακής ανεξαρτησίας.
4. Χρήση νερού άρδευσης
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αγνοεί παντελώς το νερό άρδευσης, μια χρήση
που αντιπροσωπεύει περίπου το 85% της συνολικής κατανάλωσης, που συμβάλλει πρωτίστως στην εξάντληση αυτού
του ανεκτίμητου φυσικού πόρου. Η μη πρόβλεψη των αναγκών άρδευσης
αντικατοπτρίζει ένα σημαντικό κενό στην προσέγγισή του νομοθέτη, δείχνοντας την
προχειρότητα του σχεδίου.
5. Κρατικές χρηματοδοτήσεις των ΔΕΥΑ
Ένα άλλο ανησυχητικό στοιχείο είναι ο περιορισμός της
κρατικής χρηματοδότησης των Δ.Ε.Υ.Α. από κρατικούς φορείς ή προγράμματα
δημοσίων επενδύσεων, περιορίζοντας το στο 50% των εσόδων τους.
Επίσης δείχνει ένα
τιμωρητικό χαρακτήρα, καθώς στερεί από όσες ΔΕΥΑ δεν εξοφλούν τους
λογαριασμούς ρεύματος την ένταξή τους σε Προγράμματα και Χρηματοδοτήσεις, είτε
επισύροντας ποινές (βλ. απολύσεις) των Γενικών Διευθυντών των ΔΕΥΑ στις
περιπτώσεις μη εξόφλησης τριών συνεχόμενων λογαριασμών ρεύματος.
Αυτός ο περιορισμός μειώνει αρκετά τις επενδυτικές τους
δυνατότητες, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής, την οικονομική ανάπτυξη
και τις ευκαιρίες απασχόλησης στις τοπικές κοινωνίες.
6. Διαχειριστική επάρκεια των ΔΕΥΑ
Επιπλέον, το νομοσχέδιο περιγράφει τέσσερις τύπους
αξιολογήσεων διαχειριστικής επάρκειας από τη ΡΑΕΑΥ για παρόχους υπηρεσιών,
συμπεριλαμβανομένων των Δ.Ε.Υ.Α.
α. οικονομική βιωσιμότητα, καθημερινή διαχείριση του
δικτύου, υλοποίηση έργων συντήρησης των υποδομών και επιδιόρθωσης βλαβών με
ίδιους πόρους,
β. είσπραξη των τρεχουσών και ληξιπρόθεσμων οφειλών,
γ. μελέτη και κατασκευή των συγχρηματοδούμενων υποδομών
της περιοχής αρμοδιότητας του παρόχου υπηρεσιών ύδατος,
δ. παροχή υπηρεσιών και λειτουργία ύδρευσης, αποχέτευσης
και όμβριων υδάτων άλλων παρόχων υπηρεσιών ύδατος, συμπεριλαμβανομένης της
μελέτης και κατασκευής των απαιτούμενων υποδομών.
Ολοι οι πάροχοι ύδρευσης είναι υποχρεωμένοι εντός του
2025 να συντάξουν σχέδιο ασφάλειας τροφοδοσίας νερού καθώς αποτελεί προαπαιτούμενο
προκειμένου να λάβουν τη διαχειριστική επάρκεια. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι
δήμοι και ΔΕΥΑ ανά την Ελλάδα που έχουν διαχειριστική επάρκεια μετριόνται στα
δάχτυλα ενός χεριού.
Αυτή η υποχρέωση φαίνεται να στοχεύει στρατηγικά στην
οδήγηση μικρότερων, ασθενέστερων Δ.Ε.Υ.Α. σε συγχωνεύσεις αργότερα, καθώς θα
δυσκολευτούν να λειτουργήσουν χωρίς αυτήν.
7. Εργατικό προσωπικό
Οι εργαζόμενοι αντιπροσωπεύουν την καρδιά ενός οργανισμού
που χτυπά. Είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπίζονται με υπευθυνότητα και
ευαισθησία. Το σχέδιο νόμου πρέπει να περιλαμβάνει σαφείς ρυθμίσεις και
εγγυήσεις σχετικά με θεσμικά, εργασιακά και μισθολογικά ζητήματα για να
διασφαλιστεί ότι το μέλλον των εργαζομένων είναι ασφαλές.
Επιπλέον, η παρέμβαση τρίτων, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικών
φορέων και του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης σε θέματα προσωπικού
έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι
αποφάσεις που αφορούν τη στελέχωση θα πρέπει να εμπίπτουν αποκλειστικά στην
αρμοδιότητα του Διοικητικού Συμβουλίου των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης
Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ).
8. Κοινωνικά τιμολόγια
Επίσης το σχέδιο
παραλείπει να αναφέρει τα κοινωνικά τιμολόγια, τα οποία συνάδουν με τη
νομική φύση και χαρακτήρα της ΔΕΥΑ ως δημοτικών φορέων που εξυπηρετούν δημόσιο
αγαθό. Αυτή η παράλειψη αντανακλά μια θεμελιώδη παρανόηση του ρόλου που
διαδραματίζουν αυτές οι οντότητες στην κοινωνία και εντείνει περαιτέρω τις
ανησυχίες σχετικά με τον συνολικό αντίκτυπο της προτεινόμενης νομοθεσίας στην
κοινωνία.
9. Αντιμετώπιση του προβλήματος της λειψυδρίας
Μια ακόμη διάταξη που εγείρει σημαντικές ανησυχίες είναι
η αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών λειψυδρίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις
εξουσιοδοτούν αποκλειστικά και μόνο την Ελληνική Εταιρεία Ύδρευσης Αποχέτευσης
(ΕΥΔΑΠ) και την Ελληνική Εταιρεία Ύδρευσης Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) στο
να έχουν δικαίωμα επεμβάσεων.
Ωστόσο, αυτή η αποκλειστική εστίαση ενθαρρύνει ένα
περιβάλλον μονοπωλιακών πρακτικών που μπορούν να καταπνίξουν τον ανταγωνισμό
και την καινοτομία στον τομέα της διαχείρισης των υδάτων υπονομεύοντας τον ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν
οι τοπικοί φορείς και οι μικρότεροι πάροχοι στην αποτελεσματική διαχείριση της
υδατικής κρίσης.
Επιπλέον, το άρθρο περιγράφει τα συμφέροντα μέτρα που
έχουν σχεδιαστεί για την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ κατά τη σύναψη τέτοιων συμφωνιών,
συμπεριλαμβανομένης της ταξινόμησης των σχετικών έργων ως Στρατηγικών
Επενδύσεων και της δυνατότητας πρόσληψης εξειδικευμένων εμπειρογνωμόνων. Σε
έντονη αντίθεση, οι Δ.Ε.Υ.Α. στερούνται της πρόσβασης σε αυτές τις ευεργετικές
διατάξεις, περιχαρακώνοντας περαιτέρω το ανταγωνιστικό μειονέκτημα που
αντιμετωπίζουν οι τοπικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Αυτή η ανισορροπία
εγείρει ηθικές ανησυχίες σχετικά με την ισότητα στη διαχείριση των πόρων και το
δημόσιο συμφέρον.
10. Εφαρμογή του Νόμου
Για την εφαρμογή των διατάξεων του συγκεκριμένου Σχεδίου
Νόμου προβλέπεται μελλοντικά η έκδοση
ενός μεγάλου αριθμού ρυθμιστικών Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων, για θέματα που θα
μπορούσαν να έχουν ήδη προβλεφθεί από την αρχή. Αυτό το γεγονός που δημιουργεί
σοβαρές σκέψεις και υπόνοιες ότι δεν προηγήθηκε επαρκής μελέτη και έρευνα πριν
ολοκληρώσουν και καταθέσουν σε δημόσια διαβούλευση το παρόν σχέδιο.
Συμπερασματικά, το σχέδιο νόμου για τον εκσυγχρονισμό των
υπηρεσιών και των κανονισμών ύδρευσης εγείρει σοβαρές ανησυχίες. Η σύντομη
περίοδος διαβούλευσης που είχαν ανακοινώσει, υποδηλώνει έλλειψη πραγματικής
δέσμευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη ενώ δεν αντιμετωπίζει τα χρόνια προβλήματα
που υπάρχουν στις Δ.Ε.Υ.Α.
Είναι κρίσιμο να ακουστούν και να ληφθούν υπόψη οι φωνές
όλων των ενδιαφερόμενων πολιτών και δήμων, ενισχύοντας την αντίληψη ότι το νερό
είναι και πρέπει να παραμείνει προστατευόμενος δημόσιος πόρος.
Τέτοιες υπηρεσίες διασφαλίζουν ότι οι πολίτες έχουν
πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, ένα ουσιαστικό ανθρώπινο δικαίωμα που πρέπει
πάντα να υπερισχύει των εταιρικών συμφερόντων.
Κλείνοντας την ενημέρωση, θα πρέπει δούμε και να
ρωτήσουμε ποια είναι η θέση του δικού μας δήμου και της δημοτικής αρχής,
σχετικά με αυτό το φλέγον θέμα που επηρεάζει την καθημερινότητα των πολιτών
όλης της Ελλάδας αλλά και του Δήμου μας. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε δει κάποια
ανακοίνωση άποψη, γνώμη κατατεθειμένη δημόσια.
Ποια πολιτική θα ακολουθήσει η Δημοτική Αρχή με το που ψηφιστεί αυτό το νομοσχέδιο και
γίνει νόμος; Δεν θα έπρεπε ήδη να έχει συζητηθεί δημόσια και να υπάρχει πλήρης
ενημέρωση προς τους δημότες;;
Οι περισσότεροι δήμοι ανά την Ελλάδα έχουν ήδη
τοποθετηθεί μέσω των Δημοτικών Συμβουλίων τους σχετικά με το θέμα αυτό.
Εμείς δυστυχώς συνεχίζουμε να ασχολούμαστε με εκδηλώσεις, φιέστες και παρουσιάσεις άνευ
ουσίας για να κερδίσουμε την μάχη των εντυπώσεων αφήνοντας αυτά τα σοβαρά
θέματα να περνάνε και να μην μας αγγίζουν.