Μαργαρίτα Φράγκου
Όποιος ζει με μια μακροχρόνια ασθένεια, γνωρίζει την επώδυνη εμπειρία, του να περιμένει κανείς μία ίαση που δεν έρχεται.
Κι όμως, πέρα από το προσωπικό
βίωμα, υπάρχουν πάντα οι ασθένειες που η ιατρική σήμερα δεν μπορεί να
θεραπεύσει πλήρως. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ανακουφίσει τα
συμπτώματα και να επιβραδύνει την εξέλιξή τους.
Συνήθως σκεφτόμαστε τον καρκίνο
ή τις αυτοάνοσες νόσους –όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο λύκος ή ο διαβήτης
τύπου 1– ως παραδείγματα παθήσεων που αντιμετωπίζονται εξαιρετικά δύσκολα.
Παρά ταύτα, η επιστήμη έχει
προχωρήσει εντυπωσιακά την τελευταία δεκαετία. Οι ερευνητές έχουν αρχίσει να
κατανοούν πολύ καλύτερα τους βιολογικούς μηχανισμούς που βρίσκονται πίσω από
αυτές τις νόσους και να ανοίγουν νέους δρόμους για πιο αποτελεσματικές
θεραπείες, αναφέρει το The Conversation.
Καρκίνος: Ένας τρομερός
αντίπαλος που υποχωρεί
Αν και παραμένει μια από τις
πιο τρομακτικές ασθένειες, πολλές μορφές καρκίνου δεν είναι πια θανατηφόρες. Οι
επιστήμονες επισημαίνουν πως με έγκαιρη διάγνωση, η πλειονότητα των καρκίνων θα
μπορούσε να θεραπευτεί, πριν τα καρκινικά κύτταρα εξαπλωθούν και προσβάλουν
πολλαπλά όργανα.
Σήμερα τρεις μεγάλες κατηγορίες
θεραπειών οδηγούν σε ολοένα περισσότερες θεραπείες:
Ακτινοθεραπεία υψηλής ακρίβειας,
που κατευθύνει ενέργεια στον όγκο, προστατεύοντας τους υγιείς ιστούς.
Εξελιγμένη χημειοθεραπεία, με
φαρμακευτικούς συνδυασμούς σχεδιασμένους για τον κάθε τύπο καρκίνου.
Ανοσοθεραπεία, η οποία
«στρέφει» το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα κατά των καρκινικών κυττάρων.
Η μεγαλύτερη πρόοδος όμως
σημειώνεται στην πρόληψη: τα εμβόλια κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων
(HPV) έχουν μειώσει δραματικά τους καρκίνους του τραχήλου της μήτρας και
εξελίσσονται νέες «στοχευμένες» αντικαρκινικές ανοσοθεραπείες.
Στο προσκήνιο βρίσκονται επίσης
οι κυτταρικές θεραπείες CAR-T, που μετατρέπουν τα Τ-λεμφοκύτταρα σε
“υπερ-στρατιώτες” ενάντια σε λευχαιμίες και λεμφώματα, με εντυπωσιακά
αποτελέσματα και προοπτική επέκτασης και σε άλλους καρκίνους.
Αυτοάνοσα νοσήματα: Όταν το
σώμα στρέφεται εναντίον του εαυτού του
Από τις πιο σύνθετες παθήσεις
να θεραπευτούν είναι και τα αυτοάνοσα νοσήματα, όταν δηλαδή το ανοσοποιητικό
μπερδεύεται και επιτίθεται στους ίδιους τους ιστούς του σώματος. Ο λύκος και η
σκλήρυνση κατά πλάκας παραμένουν από τα πιο δύσκολα αινίγματα της έρευνας,
καθώς τα αίτια εμφάνισής τους δεν είναι πλήρως γνωστά.
Η επιστήμη έχει στραφεί σε
θεραπείες που επιχειρούν να «επαναφέρουν την ισορροπία» στο ανοσοποιητικό.
Αντισώματα που μπλοκάρουν επιθετικά κύτταρα, ή μόρια που ρυθμίζουν την άμυνα
του οργανισμού, έχουν αρχίσει να δείχνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Αν και
αυτά τα βήματα είναι ακόμη μικρά, το μέλλον φαίνεται πιο αισιόδοξο από ποτέ:
όσο καλύτερα κατανοούμε τον τρόπο που λειτουργεί το ανοσοποιητικό, τόσο πιο
κοντά βρισκόμαστε σε αποτελεσματικές θεραπείες.
Νευροεκφυλιστικές νόσοι: Το πιο
δύσκολο ιατρικό στοίχημα
Οι επιστήμονες συμφωνούν πως οι
πιο δύσκολες ασθένειες στην αντιμετώπιση είναι αυτές που προσβάλλουν το
κεντρικό νευρικό σύστημα –τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Από τις
αυτοάνοσες μορφές, όπως η πολλαπλή σκλήρυνση, μέχρι την αμυοτροφική πλευρική
σκλήρυνση (ALS) ή τις νόσους που διαταράσσουν την προσωπικότητα και τη μνήμη,
οι νευρολογικές παθήσεις έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: όταν τα συμπτώματα
εμφανιστούν, η βλάβη έχει ήδη γίνει.
Οι νόσοι που οφείλονται σε
γενετικά ή κυτταρικά σφάλματα, όπως οι μιτοχονδριακές παθήσεις ή η νόσος του
Huntington, παραμένουν ουσιαστικά αθεράπευτες, καθώς οι βλάβες εντοπίζονται
μέσα στο ίδιο το γενετικό υλικό. Η νόσος του Πάρκινσον, που καταστρέφει
νευρώνες υπεύθυνους για τον έλεγχο των κινήσεων, μπορεί να καθυστερηθεί με
φάρμακα ή ηλεκτρική διέγερση, αλλά όχι να ανασταλεί πλήρως.
Ακόμη πιο δύσκολα
αντιμετωπίζονται οι παθήσεις της μνήμης, όπως η άνοια και το Αλτσχάιμερ, καθώς
ο εγκέφαλος αποτελεί ένα άγνωστο ακόμα «σύμπαν» συνδέσεων και λειτουργιών.
Μόνη ελπίδα η έρευνα
Παρότι οι νευροεκφυλιστικές
νόσοι δεν θεραπεύονται σήμερα, η έρευνα προχωρά γρήγορα. Όσο περισσότερο
κατανοούμε τα αίτια που ενεργοποιούν τον εκφυλισμό των νευρώνων, τόσο πιο
πιθανό είναι να σχεδιάσουμε θεραπείες που θα καθυστερούν ή ακόμη και θα
αποτρέπουν την εμφάνισή τους.
Η απάντηση στο ερώτημα ποιες
είναι οι ασθένειες που θεραπεύονται πιο δύσκολα είναι σύνθετη, αλλά όχι
απαισιόδοξη: όσες κι αν είναι οι προκλήσεις, η επιστήμη βρίσκεται σήμερα πιο
κοντά από ποτέ στην αποκρυπτογράφηση των μηχανισμών που προκαλούν αυτές τις
παθήσεις. Και σε αυτή τη γνώση βρίσκεται, αργά αλλά σταθερά, η ελπίδα.