Ύστερα από ογδόντα χρόνια, το κληρονομικό δίκαιο στην Ελλάδα αναμορφώνεται σε βάθος, με στόχο να προσαρμοστεί στις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες. Οι νέες ρυθμίσεις αποσκοπούν στο να μειώσουν την απαξίωση περιουσιών που μένουν ανεκμετάλλευτες λόγω του τρόπου μεταβίβασής τους, καθώς και να αποτρέψουν περιπτώσεις όπου οι κληρονόμοι δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να τις αξιοποιήσουν.
Κομβική αλλαγή αποτελεί η ουσιαστική κατάργηση της συγκυριότητας «εξ αδιαιρέτου», γνωστής και ως «αδελφομοίρια». Πρόκειται για περιπτώσεις όπου οι συγκληρονόμοι αδυνατούν να συμφωνήσουν στη διαχείριση της κοινής περιουσίας, με αποτέλεσμα τα ακίνητα να παραμένουν εγκαταλελειμμένα. Με τη νέα διάταξη, αντί να κατανέμεται ποσοστό συγκυριότητας σε κάθε δικαιούχο, ένας κληρονόμος θα αποκτά το ακίνητο και ο άλλος θα αποζημιώνεται χρηματικά ή με άλλο περιουσιακό στοιχείο ίσης αξίας.
Για παράδειγμα, αν ένας γονιός αφήσει ένα ακίνητο σε ένα παιδί, το άλλο δεν θα γίνεται πλέον συγκύριο λόγω νόμιμης μοίρας. Αντίθετα, θα λαμβάνει αντίστοιχη αποζημίωση ή άλλο περιουσιακό στοιχείο. Σε περίπτωση διαφωνίας, ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να απευθυνθεί στο δικαστήριο, το οποίο θα καθορίζει την αποζημίωση και θα επιλύει το ζήτημα της συγκυριότητας.
Η αλλαγή αυτή στοχεύει να αποφευχθεί η κατάτμηση της περιουσίας σε μικρά μερίδια, φαινόμενο που έχει οδηγήσει χιλιάδες ακίνητα σε εγκατάλειψη. Παράλληλα, επαναπροσδιορίζονται τα ποσοστά κληρονομιάς για συζύγους και παιδιά.
Νέοι κανόνες για ποσοστά και δικαιώματα συζύγων
Όταν κληρονομούν μαζί παιδιά και ο/η επιζών/ούσα σύζυγος, το ποσοστό του/της συζύγου αυξάνεται από 25% σε 33% αν υπάρχει ένα παιδί. Αν τα παιδιά είναι δύο ή περισσότερα, διατηρείται το ισχύον 25% για τον σύζυγο και 75% για τα παιδιά.
Θεσπίζεται επίσης δικαίωμα παραμονής στην κοινή κατοικία για τον/τη σύντροφο που μένει πίσω μετά τον θάνατο του άλλου, ακόμη και χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Ο/η σύντροφος θα μπορεί να κατοικεί στο σπίτι για τουλάχιστον τρία χρόνια, εκτός αν υπάρξει διαφορετική συμφωνία με τους κληρονόμους.
Νέες προβλέψεις για συντρόφους και διαχείριση περιουσίας
Μια ακόμη σημαντική καινοτομία αφορά ζευγάρια που ζουν μαζί χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Εφόσον δεν υπάρχουν παιδιά ή άλλοι συγγενείς, ο επιζών σύντροφος θα έχει πλέον τη δυνατότητα να κληρονομεί ολόκληρη την περιουσία, αποτρέποντας τη μεταβίβασή της στο Δημόσιο, όπως συμβαίνει σήμερα.
Τέλος, εισάγεται ρύθμιση που επιτρέπει σε ιδιοκτήτη να πουλήσει το σπίτι ή το εξοχικό του όσο ζει, να λάβει το τίμημα και να συμφωνήσει με τον αγοραστή να παραμείνει στο ακίνητο για το υπόλοιπο της ζωής του. Εναλλακτικά, μπορεί να συνεχίσει να κατοικεί στον ίδιο χώρο καταβάλλοντας ενοίκιο, αποφεύγοντας έτσι μετακόμιση και αλλαγή καθημερινότητας.