Σαν σήμερα, το 1999, ξεκίνησαν οι Νατοϊκοί βομβαρδισμοί κατά της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, που σχημάτιζαν τότε τη λεγόμενη «μικρή Γιουγκοσλαβία» (1992-2006).
Ήταν 24 Μαρτίου του 1999, ώρα 19:45, όταν οι πρώτοι
πύραυλοι τύπου Κρουζ εκτοξεύτηκαν από πολεμικά σκάφη του ΝΑΤΟ στην Αδριατική
πλήττοντας αρχικά τα συστήματα αεράμυνας, στο Κόσοβο, στο Μαυροβούνιο και στη
δυτική Σερβία. Η διαταγή για την έναρξη των βομβαρδισμών δόθηκε στον στρατηγό
Γουέσλι Κλαρκ, διοικητή των Νατοϊκών δυνάμεων, από τον τότε Γ. Γ. του ΝΑΤΟ, τον
Ισπανό Χαβιέ Σολάνα.
Η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία “Operation Allied
Force” και “Operation Noble Anvil” (όπως την αποκαλούσαν οι Αμερικανοί), δηλαδή
"ευσπλαχνικός άγγελος", η οποία χαρακτηρίστηκε κατ' ευφημισμόν από τα
Media των ΗΠΑ ως “ανθρωπιστικός πόλεμος”, ξεκίνησε δίχως να υπάρχει έγκριση του
Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις της Ρωσίας και
της Κίνας. Στις επιχειρήσεις, που διήρκεσαν 78 ημέρες, με αλλεπάλληλους
βομβαρδισμούς στρατιωτικών και πολιτικών στόχων -με τις αναπόφευκτες
“παράπλευρες απώλειες”- σε Σερβία, Μαυροβούνιο και Κόσοβο, συμμετείχαν
στρατιωτικά 12 χώρες του ΝΑΤΟ, ενώ η Ελλάδα, λόγω της φιλοσερβικής πολιτικής
της, κράτησε ουδέτερη στάση.
Η επίθεση κατά της Σερβίας από το ΝΑΤΟ, από την πιο
ισχυρή στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, συνέπεσε με τον εορτασμό της επετείου των
50 χρόνων από την ίδρυση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, ως “δώρο” και
“επίδειξη δύναμης” ταυτόχρονα σε βάρος μιας μικρής βαλκανικής χώρας κι ενός
λαού, που είχε δαιμονοποιηθεί κατά τη δεκαετία του 1990 από τα Media της Δύσης.
Ο τυπικός στόχος που ήταν η ανατροπή του καθεστώτος Μιλόσεβιτς και η προστασία
των Αλβανοκοσοβάρων από το ενδεχόμενο εθνοκάθαρσης δεν έπεισε πολλούς, καθώς οι
“παράπλευρες απώλειας” ανάμεσα σε αμάχους πολίτες ήταν περισσότεροι από ότι
ανάμεσα στους στρατιωτικούς.
Ένας τραγικός απολογισμός
Κατά τη διάρκεια των 78 ημερών (24.3.1999 – 9.6.1999) των
Νατοϊκών βομβαρδισμών κατά της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία & Μαυροβούνιο) ο
θλιβερός απολογισμός σε ανθρώπινες απώλειες και υλικές ζημιές ήταν περίπου ο
εξής:
1.150 μαχητικά
αεροπλάνα του ΝΑΤΟ συμμετείχαν στις επιθέσεις.
Εκτοξεύτηκαν
420.600 πύραυλοι.
Η συνολική μάζα
των πυραύλων που έπεσαν ήταν περίπου 22.000 τόνοι.
59 βάσεις του
ΝΑΤΟ στο έδαφος 12 χωρών-μελών του ήταν στη διάθεση για να βοηθήσουν Νατοϊκές
επιθέσεις κατά της Σερβίας και Μαυροβουνίου.
Εκτοξεύτηκαν περίπου 20.000 μεγάλοι πύραυλοι
αέρος-εδάφους.
Από τα Νατοϊκά
πλοία στην Αδριατική 1300 πύραυλοι τύπου Κρούζ (Cruise).
Σε 100
δισεκατομμύρια δολάρια εκτιμήθηκε περίπου το κόστος της υλικής ζημιάς που
προκλήθηκε με τους βομβαρδισμούς, σε Σερβία, Μαυροβούνιο και Κόσοβο.
1.002 μέλη του
Γιουγκοσλαβικού Στρατού σκοτώθηκαν και περίπου 2.000 πολίτες σε Σερβία και
Μαυροβούνιο. Τα δε θύματα των βομβαρδισμών στο Κόσοβο, όπου η σερβική κυβέρνηση
δεν έχει πρόσβαση, ήταν περίπου 4.000.
Τραυματίστηκαν
12.500 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων 2.700 παιδιά.
54 μέσα μαζικής
μεταφοράς καταστράφηκαν, 305 σχολές, νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια.
Καταστράφηκαν
176 μνημεία πολιτισμού κι ανάμεσά τους και 23 μεσαιωνικά μοναστήρια.
45 γέφυρες και
28 σιδηροδρομικές γέφυρες. 148 σπίτια πολιτών. 561 κατασκευές του
Γιουγκοσλαβικού Στρατού καταστράφηκαν ολοσχερώς και 686 έπαθαν σοβαρές ζημίες.
Καταστράφηκαν
συνολικά 25.000 κτίρια, όλες οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, 14 αεροδρόμια, δύο
διυλιστήρια, το 1/3 των εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής, σχεδόν όλα τα εργοστάσια
της χώρας, αχρηστεύτηκαν 595 χιλιόμετρα σιδηρογραμμών, 470 χιλιόμετρα
ασφαλτοστρωμένων οδικών αρτηριών.
Συνολικά
πραγματοποιήθηκαν 2.300 επιθέσεις μαχητικών του ΝΑΤΟ.
Μόνο στη Σερβία
-εκτός του Κοσόβου- έχουν εντοπιστεί 14 σημεία που επλήγησαν με βλήματα
απεμπλουτισμένου ουρανίου (Depleted Uranium). Στό Κόσοβο είναι πολύ
περισσότερα.
Το ΝΑΤΟ ποτέ
δεν ανακοίνωσε τις απώλειες που είχε. Στο μουσείο αεροπορίας του Βελιγραδίου,
ωστόσο, ακόμη και σήμερα εκτίθενται τα συντρίμμια του αποκαλούμενου
"αόρατου" αεροσκάφους F-117, ενός F-16 και κάποιων μη επανδρωμένων
αεροσκαφών, που κατέρριψε η γιουγκοσλαβική αεράμυνα.
Το οικονομικό
κόστος της εμπλοκής του ΝΑΤΟ υπολογίστηκε σε 13 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το οικονομικό
κόστος από την καταστροφή των υποδομών σε Σερβία και Μαυροβούνιο εκτιμήθηκε σε
100 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το
περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος στην ανθρώπινη υγεία των πολιτών σε Σερβία,
Μαυροβούνιο και Κόσοβο από την ρύπανση του περιβάλλοντος και τη χρήση βομβών
απεμπλουτισμένου ουρανίου (Depleted Uranium) θεωρείται τεράστιο και θα έχει
επιπτώσεις και στις μελλοντικές γενιές.
Τελικά οι Νατοϊκοί βομβαρδισμοί τερματίστηκαν με την
υπογραφή, στις 9 Ιουνίου 1999, της λεγόμενης “Συμφωνίας του Κουμάνοβο” (στη
Βόρεια Μακεδονία), η οποία και προέβλεπε την ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων
(KFOR) στο Κόσοβο υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ, αποτελούμενες από 37.200 στρατιώτες
από 36 χώρες, ανάμεσά τους και μια ισχυρή ελληνική στρατιωτική δύναμη με έδρα
το Ουρόσεβατς, ώσπου να διευθετηθεί το καθεστώς αυτονομίας του Κοσόβου. Το
Κόσοβο έγινε τελικά ανεξάρτητο το 2008 και αναγνωρίστηκε ήδη από 108 χώρες, όχι
όμως από άλλες 100 χώρες (ανάμεσα τους και η Ελλάδα) και φυσικά από τη Σερβία, η
οποία αρνείται ακόμη να αποδεχθεί και να αναγνωρίσει επίσημα τη βίαιη απόσπαση
του 15% των εδαφών της, που κατοικούνται από σερβική μειονότητα και όπου
φιλοξενείται πλήθος μεσαιωνικών Σερβοορθόδοξων μοναστηριών.
Στις 24 Μαρτίου 2019, εκτός από 20 χρόνια από τη μαύρη
επέτειο από την έναρξη των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας,
συμπληρώνεται και η 16η βδομάδα κατά την οποία οι πολίτες της χώρας διαδηλώνουν
στους δρόμους του Βελιγραδίου και άλλων σερβικών πόλεων, ζητώντας την παραίτηση
της κυβέρνησης του Αλεξάνταρ Βούτσιτς και τη διενέργεια δημοκρατικών εκλογών.
“Λεπτομέρεια”: ο σημερινός πρόεδρος της Σερβίας Α. Βούτσιτς ήταν υπουργός
πληροφοριών (και προπαγάνδας) του καθεστώτος Μιλόσεβιτς...
* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.