Ποια ήταν λοιπόν τα γεγονότα που ακολούθησαν το
συλλαλητήριο της Πρωτομαγιάς του 1886 που συνέβη στην καρδιά των Ηνωμένων
Πολιτειών, σε ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της χώρας; Και τί
πραγματικά συνέβη εκείνη τη νύχτα, όχι της 1ης Μαΐου, αλλά της 4ης Μαΐου;
Το αμερικανικό TIME θυμίζει δικό του δημοσίευμα του 1929
(το περιοδικό κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1923), στο οποίο αναφέρεται ότι, για
τους Αμερικανούς συντηρητικούς η Πρωτομαγιά σήμαινε λουλούδια, πικνίκ στο
γρασίδι, παιδιά που παίζουν και μαγιάτικα στεφάνια. Αλλά, για τους Σοσιαλιστές
και τους Κομμουνιστές σήμαινε ομιλίες και διαδηλώσεις, που κατέληγαν σε
συγκρούσεις. Τίποτα δεν ήταν το ίδιο μετά την Πρωτομαγιά του 1886, όταν 200.000
Αμερικανοί εργάτες κατέβηκαν σε απεργία οκτώ ημερών.
Η Πρωτομαγιά του 1886 δεν ήταν μία «απλή» απεργία, αλλά
μέρος της τραγωδίας στο Haymarket (The Haymarket Affair). Την ημέρα εκείνη στο
Σικάγο, όπως και σε όλη τη χώρα, τα εργατικά συνδικάτα βγήκαν να διαδηλώσουν
ζητώντας την εργάσιμη ημέρα των 8 ωρών. Ωστόσο, το σχέδιο δεν ήταν να γίνει ένα
και μόνο συλλαλητήριο, αλλά η διαμαρτυρία να επεκταθεί χρονικά, να διαρκέσει
ημέρες. Στις 3 Μαΐου, η απεργία στο εργοστάσιο της McCormick Reaper κατέληξε
βίαια. Η Αστυνομία συνοδευόμενη από μπράβους της επιχείρησης (συχνό φαινόμενο
εκείνη την περίοδο) επενέβησαν για να διαλύσουν τους συγκεντρωμένους απεργούς
και να επιτρέψουν σε απεργοσπάστες να μπουν στο χώρο του εργοστασίου. Συνολικά
σκότωσαν τέσσερις απεργούς και τραυμάτισαν πολλούς ακόμη.
Ως απάντηση, την επομένη οργανώνεται μια ειρηνική
συγκέντρωση στην πλατεία Haymarket, ο οποία τελικά πνίγηκε στο αίμα.
Το TIME έγραφε...
«Λίγα λεπτά μετά τις 10 το βράδυ της 4ης Μαΐου 1886, στο
Σικάγο ξέσπασε καταιγίδα. Με τις πρώτες σταγόνες της βροχής το πλήθος που είχε
συγκεντρωθεί στην πλατεία άρχισε να διαλύεται. Δύο ώρες πριν, περίπου 3.000
άτομα, άκουγαν τους ομιλητές που κατήγγειλαν
την αστυνομική βία, αλλά μέχρι τις 10 μ.μ., δεν είχαν μείνει παρά
μερικές εκατοντάδες άνθρωποι. Ήσυχος ο δήμαρχος -που αγωνιούσε ότι θα ξεσπάσουν
επεισόδια- πήγε για ύπνο.
Την ώρα που στο βήμα ήταν ο τελευταίος ομιλητής, μία
ομάδα 180 οπλισμένων αστυνομικών έφτασε στην πλατεία με σκοπό να διαλύσει ό,τι
είχε απομείνει από τη συγκέντρωση. Ο επικεφαλής διέταξε τους συγκεντρωμένους να
πάνε στο σπίτι τους, ο ομιλητής φώναξε ότι η συγκέντρωση είναι ειρηνική όταν
ξαφνικά έσκασε μία χειροβομβίδα. Η έκρηξη έγινε στο σημείο όπου ήταν οι
αστυνομικοί.
Ο απολογισμός ήταν 67 τραυματίες, εκ των οποίων οι 7
κατέληξαν. Η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον του πλήθους σκοτώνοντας ανθρώπους
και τραυματίζοντας 200 άτομα (σ.σ. ο αριθμός των θυμάτων αφού πολλοί
τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες, παραμένει ακόμη άγνωστος. Η
επίσημη καταγραφή ανέφερε μόνο τέσσερις νεκρούς διαδηλωτές).
Η τραγωδία στο Haymarket έγινε μέρος της αμερικανικής
ιστορίας. Για τη χειροβομβίδα, χωρίς κανένα στοιχείο, κατηγορήθηκαν οι
αναρχοσυνδικαλιστές Άουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ,
Μίκαελ Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς, που ήταν από
τους οργανωτές της διαδήλωσης. Κοινό στοιχείο των περισσότερων.... ήταν
γερμανοί μετανάστες.
Η δίκη παρωδία ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1886 και με
συνοπτικές διαδικασίες καταδικάστηκαν σε θάνατο για συνωμοσία, όλοι εκτός του
Νίμπι, ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών. Από την πλευρά τους, οι
κατηγορούμενοι αλλά και άλλοι απεργοί κατήγγειλαν προβοκάτσια από τους μπράβους
του γραφείου «Πίνκερτον», που συχνά χρησιμοποιούσαν οι εργοδότες ως
απεργοσπαστικό μηχανισμό.
Τελικά μετά από τη σχετική έφεση που έγινε, ο κυβερνήτης
της Πολιτείας του Ιλινόις, μετέτρεψε σε ισόβια τις θανατικές ποινές των Σβαμπ
και Φίλντεν, ενώ ο Λιγκ αυτοκτόνησε στο κελί του. Οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και
Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα».
Η δίκη των οκτώ θεωρείται ως μία από τις σοβαρότερες
υποθέσεις «κακοδικίας» στην ιστορία των ΗΠΑ. Επτά χρόνια αργότερα, το 1893, ο κυβερνήτης
του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Άλτγκελντ παραδέχθηκε ότι και οι οκτώ καταδικασθέντες
ήταν αθώοι, έδωσε χάρη στους φυλακισμένους Φίλντεν, Νίμπε και Σβαμπ και
κατηγόρησε τις αρχές του Σικάγου ότι άφησαν ανεξέλεγκτους τους ανθρώπους του
«Πίνκερτον». Μέχρι σήμερα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης της
βομβιστικής επίθεσης.
Το 1889, η Σοσιαλιστική Διεθνής τιμώντας την τραγωδία στο
Haymarket, ανακήρυξε την Πρωτομαγιά ως ημέρα αργίας και Διεθνή Ημέρα Εργατών.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ειδικά την εποχή της
αντικομμουνιστικής υστερίας, η Πρωτομαγιά ήταν στις ΗΠΑ απαξιωμένη.
Τον Ιούλιο του 1958, ο Πρόεδρος Αϊζενχάουερ υπέγραψε
διάταγμα με το οποίο η Πρωτομαγιά οριζόταν ως «Ημέρα Αφοσίωσης» σε μια
προσπάθεια να αποφευχθεί οιαδήποτε ένδειξη αλληλεγγύης στους «εργάτες του
κόσμου».
Σύμφωνα με το διάταγμα η Πρωτομαγιά θεωρούνταν «μια
ξεχωριστή ημέρα για την επιβεβαίωση της πίστης στις Ηνωμένες Πολιτείες της
Αμερικής και την αναγνώριση της κληρονομιάς της αμερικανικής ελευθερίας» (…)
Πρωτομαγιά: Αμερικανική όσο το μπέιζμπολ και η μηλόπιτα
Το γεγονός ότι όσα έγραφε το Time ως προς το τι γνωρίζει
/γνώριζε η πλειοψηφία των πολιτών στις ΗΠΑ για την Εργατική Πρωτομαγιά
αναφέρονται και στο iww.org (Industrial Workers of the World), παρουσιάζει
εξαιρετικό ενδιαφέρον, μια και η αιματοβαμμένη κατάληξη της απεργίας των
εργατών του Σικάγο δεν συνέβη σε κάποιο μακρινό μέρος του κόσμου, αλλά στην
καρδιά των Ηνωμένων Πολιτειών.
«Οι περισσότεροι στις Ηνωμένες Πολιτείες γνωρίζουν
ελάχιστα για την Εργατική Πρωτομαγιά. Πολλοί υποθέτουν ότι πρόκειται για αργία
που γιορτάζεται σε κομμουνιστικές χώρες όπως η Κούβα ή η πρώην Σοβιετική Ένωση.
Οι περισσότεροι δε, Αμερικανοί δεν συνειδητοποιούν ότι η Πρωτομαγιά έχει τις
ρίζες της εδώ, σε αυτή τη χώρα και είναι τόσο «αμερικανική» όπως το μπέιζμπολ
και η μηλόπιτα και ότι αναφέρεται στις
προχριστιανικές τελετές της Beltane, που γιόρταζαν την αναγέννηση και τη
γονιμότητα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η εργατική τάξη βρισκόταν σε
συνεχή αγώνα για την εργάσιμη ημέρα των 8 ωρών. Οι συνθήκες εργασίας ήταν
τραγικές, οι άνθρωποι δούλευαν 10 έως 16 ώρες την ημέρα, ενώ τα εργατικά
ατυχήματα, ο θάνατος και οι τραυματισμοί ήταν συνηθισμένοι.
Οι συνθήκες ενέπνευσαν βιβλία, όπως «Η Ζούγκλα» του
βραβευμένου με Πούλιτζερ Άπτον Σίνκλερ (μυθιστόρημα εμπνευσμένο από τη
δημοσιογραφική του έρευνα για τις συνθήκες εργασίας στη βιομηχανία ζωικών
τροφίμων) και το «Το σιδερένιο τακούνι» του Τζακ Λόντον (πρόκειται για το όνομα
που έδωσε ο συγγραφέας στην πλουτοκρατία).
Ήδη από τη δεκαετία του 1860, οι εργαζόμενοι κατάφεραν να
μειώσουν την εργάσιμη ημέρα χωρίς να μειωθεί την αμοιβή τους, αλλά μέχρι τα
τέλη της δεκαετίας του 1880 τα συνδικάτα κατάφεραν να διεκδικήσουν την εργάσιμη
ημέρα των 8 ωρών.
[…] Η ειρωνεία είναι ότι, παρότι η Εργατική Πρωτομαγιά
εορτάζεται σε περισσότερες από 66 χώρες -και ανεπίσημα τιμάται σε πολλές ακόμη-
η αναγνώριση της στη χώρα που τη γέννησε είναι περιορισμένη, όπως γράφει το
iww.org το οποίο επίσης σημειώνει: «Στις αρχές του 20ού αιώνα η αμερικανική
κυβέρνηση προσπάθησε να αποδυναμώσει τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς και να τη
σβήσει από τη μνήμη των πολιτών καθιερώνοντας την 1η Μαΐου ως ‘Law and Order
Day’…»
Tips
• Στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1790, η 4η Ιουλίου,
ημέρα της Ανεξαρτησίας γιορταζόταν από τους εργαζόμενους, κυρίως από τα πρώτα
συνδικάτα που έθεταν την ίδια εποχή το πρώτο εργατικό αίτημα, αυτό της δεκάωρης
εργασίας.
• Από τη δεύτερη χρονιά καθιέρωσης του εορτασμού, το
1891, καταγράφεται η μεγάλη απεργία των υφαντουργών στη Γαλλία και τα πρώτα
θύματα μεταξύ των απεργών στη διάρκεια ταραχών που επακολούθησαν.
• Στην Ελλάδα, το 1892 ο σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης
οργάνωσε την πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση. Η συγκέντρωση είχε περισσότερο
συμβολικό χαρακτήρα καθώς συμμετείχαν σ' αυτή 30 πολιτικοί του φίλοι που
συσπειρώνονταν γύρω από τον Σοσιαλιστικό Όμιλο.
• Το 1893 όμως 2.000 άτομα συμμετείχαν στην
Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση με αιτήματα: Κυριακή αργία, οκτάωρο, κρατική ασφάλιση
στους «παθόντες εν τη εργασία».
• Το 1894 μια ογκώδης συγκέντρωση διεκδικεί τα παραπάνω
αιτήματα. Η αστυνομία θα συλλάβει 10 στελέχη του Σοσιαλιστικού Ομίλου, ενώ τον
Αύγουστο φυλακίζεται ο Σταύρος Καλλέργης.
• Από τότε και έπειτα η αστυνομική βία συνοδεύει τις
απόπειρες των εργατικών οργανώσεων να γιορτάσουν αγωνιστικά την Πρωτομαγιά. Το
1936 ο Μάης βρίσκει τους εργάτες της Θεσσαλονίκης ξεσηκωμένους. Μετά από μια
σειρά κινητοποιήσεων που αρχίζουν από τον Φλεβάρη, στις 4 Μαΐου, 5.000
καπνεργάτες ξεκινούν πορεία στο κέντρο της πόλης. Στη διαδρομή γίνονται 10.000
και τα καταστήματα κλείνουν σε ένδειξη συμπαράστασης. Στις 8 Μαΐου γίνεται
καθολική απεργία στη Θεσσαλονίκη, που εξαπλώνεται σε Ξάνθη, Αγρίνιο, Κομοτηνή,
Σέρρες, Ελευσίνα. Στις 9 Μαΐου, ημέρα Σάββατο, 50.000 λαού διαδηλώνει.
• Κάτω από τα γραφεία των αυτοκινητιστών στη Θεσσαλονίκη
η αστυνομία σκοτώνει τον εργάτη Τάσο Τούση. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος,
εμπνεύστηκε από τη δολοφονία του εργάτη και από τη συγκλονιστική φωτογραφία που
έδειχνε τη μητέρα του γονατιστή να κλαίει πάνω από το νεκρό γιό της και γράφει
το ποίημα «Επιτάφιος».
• Το 1944 η μέρα της Πρωτομαγιάς λαμβάνει μια άλλη
διάσταση για την Ελλάδα : οι γερμανικές αρχές Κατοχής εκτελούν στο σκοπευτήριο
της Καισαριανής 200 πατριώτες για την αντιστασιακή τους δράση.