Όταν ο COVID-19 έφτασε στην Αβάνα, η κυβέρνηση
κινητοποίησε αμέσως το δημόσιο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και τον κορυφαίο
παγκοσμίως τομέα βιοτεχνολογίας. Αυτή η αποφασιστική δράση επέτρεψε στην Κούβα
να διατηρήσει τα ποσοστά μετάδοσης και θνησιμότητας σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το
2020, η Κούβα είχε συνολικά 12.225 κρούσματα
κοροναϊού και 146 θανάτους σε πληθυσμό 11,2 εκατομμυρίων, που είναι από
τα χαμηλότερα ποσοστά στο Δυτικό Ημισφαίριο.
Ωστόσο, τον Νοέμβριο του 2020, το άνοιγμα των αεροδρομίων
οδήγησε σε αύξηση, με περισσότερες μολύνσεις τον Ιανουάριο του 2021 από ό, τι
σε ολόκληρο το προηγούμενο έτος: στις 24 Μαρτίου 2021, η Κούβα είχε καταγράψει
λιγότερες από 70.000 περιπτώσεις και 408 θανάτους. Το ποσοστό θανάτου παραμένει
εξαιρετικά χαμηλό, 35 ανά εκατομμύριο,
σε σύγκριση με 1.857 ανά εκατομμύριο άτομα στη Βρετανία, για παράδειγμα. Το
ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των μολυσμένων ήταν μόλις 0,59%, σε σύγκριση με ένα
μέσο όρο 2,2% παγκοσμίως και 2,9% στη Βρετανία.
Έχουν επίσης αποσταλεί 57 ταξιαρχίες ιατρικών ειδικών από
το διεθνές σώμα Henry Reeve της Κούβας για τη θεραπεία 1,26 εκατομμυρίων
ασθενών με κορονοϊό σε 40 χώρες.
Η πλήρης ιστορία των εμβολίων της Κούβας
Περίπου 200 COVID-19 εμβόλια αναπτύσσονται παγκοσμίως και
23 υποψήφια έχουν προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές φάσης III (ως τις 25 Μαρτίου
2021). Καμία άλλη χώρα της Λατινικής Αμερικής δεν έχει αναπτύξει ένα δικό της
εμβόλιο, αλλά δύο από τις 23 δοκιμές φάσης ΙΙΙ είναι κουβανικά, τα Soberana 02
και Abdala. Και η Κούβα έχει επίσης τρεις άλλα υποψήφια εμβόλια σε προηγούμενα
στάδια δοκιμής: τα Soberana 01, Soberana Plus και Mambisa.
Αυτά τα επιτεύγματα είναι ακόμη πιο σημαντικά όταν
λάβουμε υπόψη ότι από το 2017 η αμερικανική κυβέρνηση έχει εκδώσει 240 νέες
κυρώσεις. Περίπου 50 από αυτά τα μέτρα θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια της
πανδημίας, με κόστος μόνο στον τομέα
υγείας της Κούβας πάνω από 200 εκατομμύρια δολάρια. Πώς λοιπόν η Κούβα
κατάφερε να αναπτύξει πέντε εμβόλια COVID-19 σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα;
Ο τομέας της βιοτεχνολογίας της Κούβας είναι μοναδικός.
Είναι αποκλειστικά κρατικός και απαλλαγμένος από ιδιωτικά συμφέροντα, για την
κάλυψη αναγκών δημόσιας υγείας και χωρίς αναζήτηση κέρδους στην εγχώρια αγορά.
Δεκάδες ερευνητικά ιδρύματα συνεργάζονται, μοιράζονται πόρους και γνώσεις αντί
να ανταγωνίζονται, γεγονός που διευκολύνει μια γρήγορη πορεία μέσω έρευνας και
καινοτομίας σε δοκιμές και εφαρμογές.
Η Κούβα έχει την ικανότητα να παράγει 60-70% των φαρμάκων
που καταναλώνει, κάτι που επιβάλλεται λόγω του εμπάργκο των ΗΠΑ και του κόστους
των φαρμάκων στη διεθνή αγορά. Υπάρχει επίσης συνεχής και ολοκληρωμένη
κυκλοφορία πληροφοριών και προσωπικού μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων
και του συστήματος δημόσιας υγείας. Αυτά τα διάφορα στοιχεία έχουν αποδειχθεί
ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των εμβολίων COVID-19 της Κούβας.
Πώς λειτουργούν τα εμβόλια COVID-19 της Κούβας;
Υπάρχουν πέντε τύποι εμβολίων COVID-19 που αναπτύσσονται
παγκοσμίως:
Εμβόλια ιών
φορέων που χρησιμοποιούν έναν μη σχετιζόμενο και αβλαβές ιό τροποποιημένο για
την παροχή γενετικού υλικού SARS-CoV-2 (όπως με τα εμβόλια Oxford AstraZeneca
και Gamaleya SputnikV)
Γενετικά
εμβόλια που περιέχουν ένα τμήμα γενετικού υλικού ιού SARS-CoV-2 (Pfizer,
Moderna)
Αδρανοποιημένα
εμβόλια που περιέχουν απενεργοποιημένο ιό SARS-CoV-2 (Sinovac / Butantan,
SinoPharm, Bharat Biotec)
Εμβόλια που
περιέχουν εξασθενημένο ιό SARS-CoV-2 (Codagenix)
Πρωτεϊνικά
εμβόλια που περιέχουν COVID πρωτεΐνες που παράγονται που προκαλούν
ανοσοαπόκριση (Novavax, Sanofi / GSK)
Τα πέντε κουβανικά εμβόλια που υποβάλλονται σε κλινικές
δοκιμές είναι όλα πρωτεϊνικά εμβόλια. Αυτό σημαίνει ότι φέρουν ένα μέρος της
ακίδας πρωτεΐνης που χρησιμοποιεί ο ιός για να πιαστεί σε ανθρώπινα κύτταρα, το
οποίο με τη σειρά του δημιουργεί εξουδετερωτικά αντισώματα που μπλοκάρουν αυτήν
τη διαδικασία σύνδεσης.
Τα κουβανέζικα εμβόλια είναι πιο οικονομικά στην παραγωγή τους και ο τύπος για τον οποίο
η Κούβα έχει τη μεγαλύτερη τεχνογνωσία και υποδομή. Ενώ τα εμβόλια της Κούβας
δεν είναι τα μοναδικά στη χρήση αυτής της στρατηγικής, το Soberana 02 είναι
μοναδικό μεταξύ των εμβολίων COVID για έναν άλλο λόγο: συνδυάζει τον τομέα
δέσμευσης του αντιγόνου με μια απενεργοποιημένη μορφή τετάνου για να ενισχύσει
την ανοσοαπόκριση, καθιστώντας το, μοναδικό υπάρχον «συζυγές εμβόλιο» για τον
COVID-19.
Τα εμβόλια Soberana παράγονται από το Ινστιτούτο Finlay
σε συνεργασία με το Κέντρο Μοριακής Ανοσολογίας και το Εθνικό Κέντρο Βιοπαρασκευασμάτων.
Το όνομα Soberana σημαίνει «κυρίαρχο», που αντικατοπτρίζει την οικονομική και
πολιτική τους σημασία για το νησί - χωρίς αυτήν την εγχώρια παραγωγή, η Κούβα
θα αγωνιζόταν να αποκτήσει πρόσβαση σε ξένα εμβόλια είτε λόγω του κόστους τους
στις διεθνείς αγορές είτε λόγω εμπάργκο
Αυτά τα εμβόλια λειτουργούν εισάγοντας γενετικές
πληροφορίες σε κύτταρα ανώτερων θηλαστικών. Το Soberana Plus είναι το πρώτο
εμβόλιο για αναρρωμένους ασθενείς με COVID-19 που έφτασε στο στάδιο της
κλινικής δοκιμής.
Τα άλλα εμβόλια, Abdala και Mambisa (ένα ενδορινικό
εμβόλιο, μη ενέσιμο), παράγονται από το Κέντρο Γενετικής Μηχανικής και
Βιοτεχνολογίας (CIGB). Το Αμπντάλα ονομάστηκε για ένα ποίημα του εθνικού ήρωα
Χοσέ Μαρτί, και η Μαμπίζα στη μνήμη στρατιωτών που πολέμησαν κατά της ισπανικής
κυριαρχίας στα μέσα έως τα τέλη του 19ου αιώνα.
Η Κούβα έχει την ικανότητα να παράγει δύο ανεξάρτητες
αλυσίδες εμβολίων, με πάνω από 90 εκατομμύρια εμβόλια ετησίως, διατηρώντας
παράλληλα την παραγωγή άλλων προϊόντων για την εγχώρια αγορά και για εξαγωγή.
Τα εμβόλια της Κούβας απαιτούν τρεις δόσεις, αλλά επειδή είναι σταθερά σε
θερμοκρασίες 2-8 βαθμών (Κελσίου), δεν απαιτούν επιπλέον δαπάνες για
εξειδικευμένο ψυκτικό εξοπλισμό.
Πώς λειτουργούν οι δοκιμές εμβολίων φάσης III της Κούβας;
Μέχρι τα τέλη Μαρτίου, διεξήχθησαν δοκιμές φάσης III τόσο
για το Soberana 02 όσο και για το Abdala, η καθεμία με τη συμμετοχή δεκάδων
χιλιάδων ενηλίκων εθελοντών σε περιοχές με υψηλή συχνότητα εμφάνισης COVID-19.
Το Soberana 02 χορηγείται στην Αβάνα και το Abdala στο Σαντιάγο της Κούβας και
το Γκουαντάναμο.
Η ανάλυση και η παρακολούθηση των δοκιμών ασθενών φάσης
III θα συνεχιστούν έως τον Ιανουάριο του 2022 για να διερευνήσουν εάν τα
εμβόλια εμποδίζουν τη μετάδοση, πόσο διαρκεί η ανοσία και άλλες ερωτήσεις που
οι κατασκευαστές παγκοσμίως δεν μπόρεσαν να απαντήσουν, λόγω της επείγουσας
ανάγκης για διαθέσιμα εμβόλια. Επιπλέον 150.000 εργαζόμενοι στον τομέα της
υγειονομικής περίθαλψης στην Αβάνα λαμβάνουν δόσεις Soberana 02 ως μέρος μιας δοκιμής που μπορεί
να εγκριθεί μετά την απόδειξη της ασφάλειας των φαρμάκων στη φάση II. Οι
Κουβανοί ιατροί-επιστήμονες είναι επίσης πεπεισμένοι ότι έχουν την ικανότητα
και την εμπειρία να προσαρμόσουν τα σκευάσματα εμβολίων, τις τεχνολογίες και τα
πρωτόκολλά τους προκειμένου να αντιμετωπίσουν νέες μεταλλάξεις του ιού.
Άλλοι 120.000 εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής
περίθαλψης στη δυτική Κούβα θα λάβουν το Abdala τις επόμενες εβδομάδες. Άλλες
μελέτες στην πρωτεύουσα θα αφορούν 1,7 εκατομμύρια άτομα στην Αβάνα, που
αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του ενήλικου πληθυσμού της πόλης, και θα
εμβολιαστούν μέχρι τα τέλη Μαΐου 2021, πράγμα που σημαίνει ότι δύο εκατομμύρια
Κουβανοί θα έχουν εμβολιαστεί πλήρως σε αυτό το στάδιο.
Υποθέτοντας ότι αυτές οι δοκιμές αποδειχθούν
επιτυχημένες, μια εθνική εκστρατεία εμβολιασμού θα ξεκινήσει τον Ιούνιο, με
προτεραιότητα να δίνεται ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου και την ηλικία
(αρχικά άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω).
Μέχρι το τέλος Αυγούστου 2021, η κυβέρνηση σκοπεύει να
εμβολιάσει έξι εκατομμύρια Κουβανούς, που αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ του
συνολικού πληθυσμού. Πριν από το τέλος του 2021, η Κούβα ελπίζει να καταταχθεί
στις λίγες χώρες του κόσμου που έχουν εμβολιάσει πλήρως ολόκληρο τον πληθυσμό
της.