Γιατί 40 χώρες έχουν πάρει πίσω το ασφαλιστικό που προωθεί η ΝΔ

Με γρήγορες διαδικασίες προχωρά η κυβέρνηση προκειμένου η «Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση για τη Νέα Γενιά» να ψηφιστεί από τη Βουλή μέσα στον Ιούλιο. Πρόκειται για τη μετατροπή του συστήματος επικουρικών συντάξεων από αναδιανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό, με την εισαγωγή του «προσωπικού κουμπαρά».

 

Όπως εξηγεί στο tvxs.gr ο οικονομικός αναλυτής και δημοσιογράφος «στο Κόκκινο» και την εφημερίδα «Αυγή», Στάθης Σχινάς, ο κάθε εργαζόμενος θα λαμβάνει σύνταξη το ύψος της οποίας θα εξαρτάται από την πορεία κινητών αξιών (ομολόγων, μετοχών, λοιπών χρηματιστηριακών προϊόντων) στις οποίες ιδιώτες θα έχουν τοποθετήσει κεφάλαια για λογαριασμό του προαναγγελθέντος Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ).

 

Θεωρητικά το ύψος των εισφορών που θα έχει καταβάλει στην εργασιακή του ζωή θα είναι εγγυημένες από το κράτος αλλά σε μια χώρα με δημόσιο χρέος άνω του 200% του ΑΕΠ, στην οποία το 2012 έχει υλοποιηθεί ένα κούρεμα όπως το PSI και οι τράπεζες της οποίας ακόμα δεν θεωρούνται υγιείς, δύσκολα κάποια τοποθέτηση μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής ή κάποια εγγύηση μπορεί να θεωρηθεί πειστική.

 

Αναλύοντας όσα έχει γράψει στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο του «Ασφαλιστικό Μητσοτάκη / Ούτε στη Χιλή», ο κ. Σχινάς εξηγεί ότι συστήματα σαν κι αυτό που προωθεί τώρα η κυβέρνηση Μητσοτάκη ευδοκίμησαν σε κάποιες χώρες πριν την κρίση του 2008, με την αλματώδη ανάπτυξη του καπιταλισμού. Στις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν, περισσότερες από 40 τέτοιες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Σουηδία την οποία η κυβέρνηση χρησιμοποιεί ως παράδειγμα προς μίμηση, έχουν καταργήσει τους προσωπικούς κουμπαράδες υπέρ μιας «νοητής κεφαλαιοποίησης», με αναδιανεμητικό μάλιστα χαρακτήρα.

 

Ακολουθεί η συνέντευξη με τον οικονομικό αναλυτή Στάθη Σχινά.

 

Ποιούς αφορά αυτό το νομοσχέδιο, αν γίνει νόμος του κράτους;

 

Αν το νομοσχέδιο αυτό γίνει νόμος του κράτους, θα ισχύσει από 1η Ιανουαρίου του 2022. Από το σημείο αυτό οι εισφορές για επικουρική ασφάλιση κάθε νεοπροσλαμβανόμενου εργαζόμενου χωρίς σημαντικό ασφαλιστικό ιστορικό στην επικουρική ασφάλιση, θα πηγαίνουν υποχρεωτικά στο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), δηλαδή στο σύστημα ατομικών λογαριασμών. Επιπλέον εκεί θα πηγαίνουν οι εισφορές για επικουρική ασφάλιση όσων ελεύθερων επαγγελματιών-επιστημόνων έχουν ηλικία έως 35 ετών και δηλώσουν ότι το επιθυμούν. Πρόκειται για ένα σύστημα που θα ωριμάζει επί 35 με 40 χρόνια, μέχρι δηλαδή να συνταξιοδοτηθούν και οι τελευταίοι ασφαλισμένοι «παλαιού τύπου». Μέχρι τότε θα συνυπάρχει με τον παρόν, αναδιανεμητικό σύστημα.

 

Τί μπορεί να πάει στραβά με τους ατομικούς κουμπαράδες;

 

Θυμίσω ότι το 2008, όταν κατέρρευσε στις ΗΠΑ η αγορά των ομολόγων επί των στεγαστικών δανείων, το αμερικανικό δημόσιο αναγκάστηκε να βάλει 88,5 δισ. δολάρια για να καλυφθούν οι επικουρικές συντάξεις των ταμείων που είχαν επενδύσει κεφάλαιά τους σε τέτοια ομόλογα.

 

Θυμίζω επίσης ότι η Αργεντινή κρατικοποίησε τέτοιους ατομικούς λογαριασμούς ύψους 30 εκατ. δολαρίων. Από το 2010 και μετά περίπου 40 χώρες έχουν εγκαταλείψει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα.

 

Κι αν για τη Λατινική Αμερική, μπορεί κάποιος να επικαλεστεί την ανάδειξη αριστερόστροφων κυβερνήσεων, δεν μπορεί να πει το ίδιο για χώρες όπως η Ρωσία, η Τσεχία, η Ουγγαρία ή χώρες της Βαλτικής. Οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών δεν εγκατέλειψαν το κεφαλαιοποιητικό σύστημα επειδή διαφωνούσαν ιδεολογικά αλλά επειδή πολύ απλά, «έμπαιναν μέσα». Υπάρχουν λοιπόν και αντικειμενικές συνθήκες που περιορίζουν κατά πολύ τις πιθανότητες επιτυχίας μιας τέτοιας πολιτικής.

 

Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στην επικουρική ασφάλιση δεν έχει πετύχει πουθενά;

 

Επιτυχία τέτοιων συστημάτων, στα οποία το ύψος των συντάξεων συνδέεται με την πορεία των κινητών αξιών (ομόλογα και μετοχές), είχε σημειωθεί προ του 2008 σε χώρες όπως η Σουηδία, η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ, όταν υπήρχε ταχύτατη ανάπτυξη του καπιταλισμού. Όλο αυτό κατέρρευσε εν μία νυκτί το 2008.

 

Τελικά η Σουηδία είναι παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή;

 

Στο σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης που εφαρμόζεται στη Σουηδία υπάρχει ένας κοινός μεγάλος λογαριασμός όπου επιμερίζονται μόνο τα κέρδη ανά τριετία, ανάλογα με τον νοητό κουμπαρά του κάθε ασφαλισμένου. Κι επίσης εκεί υπάρχουν μηχανισμοί αναδιανομής εντός του συστήματος. Αλληλεγγύη για τους ευάλωτους, καθόλου εισφορές για τους χαμηλόμισθους οι οποίοι παρόλ’ αυτά συμμετέχουν στον κουμπαρά και άλλα τέτοια μέτρα. Εδώ ο ατομικός λογαριασμός θα είναι σαν λογαριασμός επενδύσεων.

 

Μέσα σε ένα τέτοιο σύστημα, το ρίσκο να χαθούν χρήματα των ασφαλισμένων είναι μεγάλο;

 

Ανέκαθεν τα ασφαλιστικά ταμεία έκαναν τοποθετήσεις κεφαλαίων τους και συμπεριελάμβαναν τα εκτιμώμενα κέρδη στις αναλογιστικές τους μελέτες. Οι τοποθετήσεις αυτές ήταν κυρίως σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου ή σε ομόλογα ισχυρών κρατών όπως η Γερμανία. Όμως μετά το PSI, αποδείχθηκε ότι ακόμα και η επιλογή των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επισφαλής.

 

Ζούμε σε μια φάση εξέλιξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου το ενιαίο τραπεζικό σύστημα ουσιαστικά δεν εγγυάται τις τραπεζικές καταθέσεις. Θυμίζω τί έγινε στην Κύπρο, όπου τα ασφαλιστικά ταμεία έπαθαν τεράστιες ζημιές από το κούρεμα των καταθέσεων. Τί είναι ασφαλές τελικά; Μια τοποθέτηση με πάρα πολύ χαμηλό ρίσκο θα ήταν η τοποθέτηση κεφαλαίων σε μια υγιή τράπεζα. Τέτοια τράπεζα στην Ελλάδα δεν υπάρχει. 

 

 

 

Γιατί υπάρχει κίνδυνος για το περιεχόμενο δηλαδή των ατομικών κουμπαράδων, εφόσον οι εισφορές του κάθε ασφαλισμένου είναι εγγυημένες από το κράτος;

 

Θα έλεγα το εξής: Το 1980 ο βασικός μισθός ενός υπαλλήλου ήταν γύρω στις 10.000 δρχ και οι εισφορές ανάλογες. Δηλαδή σήμερα 30 ευρώ. Σε ένα διάστημα 40 ετών που ένας εργαζόμενος καταβάλλει εισφορές, αλλάζει η αγοραστική δύναμη στην οποία αντιστοιχούν συγκεκριμένα ποσά, οι τιμές έχουν πληθωριστεί, μπορεί να έχουν μεσολαβήσει φυσικές καταστροφές ή πόλεμοι. Έχουν συμβεί γεγονότα που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Συνεπώς η εγγύηση των εισφορών συν κάποιο πληθωρισμό, δεν εξασφαλίζει τίποτα σε βάθος κάποιων δεκαετιών.

 

Επίσης, πρέπει να πούμε ότι σε χώρες με πολύ ισχυρές οικονομίες και στιβαρούς προϋπολογισμούς, όπως οι ΗΠΑ, η εγγύηση των εισφορών από το κράτος έχει αντίκρυσμα, σε περίπτωση ζημιών. Στην Ελλάδα με δημόσιο χρέος άνω του 200%, η εγγύηση των εισφορών από το κράτος μπορεί και να μη σημαίνει τίποτα.

 

Η κυβέρνηση έχει δώσει παραδείγματα αύξησης των επικουρικών συντάξεων μέσα από το νέο σύστημα. Δεν είναι έτσι τα πράγματα;

 

Κρατάω μικρό καλάθι για το τί μπορούν να πετύχουν αυτοί οι ατομικοί κουμπαράδες. Για παράδειγμα τα ομόλογα ισχυρών κρατών, στα οποία διαχρονικά επενδύονται κεφάλαια ασφαλιστικών ταμείων χάρις στις μικρές αλλά σε μεγάλο βαθμό ασφαλείς αποδόσεις τους, έχουν πλέον αρνητικά επιτόκια. Συνεπώς για τα επόμενα χρόνια δύσκολα μπορούν τέτοιες, σχετικά ασφαλείς επενδύσεις, να αποφέρουν κέρδη.

 

Πάμε τώρα και στο περίφημο κόστος μετάβασης. Τί είναι αυτό και πώς πιστεύει η κυβέρνηση ότι θα το καλύψει;

 

Το αναδιανεμητικό σύστημα, ακόμα και αυτό της νοητής κεφαλαιοποίησης που εφαρμόζεται στη Σουηδία, στηρίζεται στην αρχή της αλληλεγγύης των γενεών. Δηλαδή οι εισφορές των εκάστοτε εργαζομένων πηγαίνουν για την πληρωμή των συντάξεων. Στο σύστημα που πάει να περάσει τώρα η κυβέρνηση, οι εισφορές των καινούριων εργαζομένων δε θα πηγαίνουν στην πληρωμή των συντάξεων. Έτσι δημιουργείται το κόστος μετάβασης, δηλαδή ένα χρηματοδοτικό κενό για κάθε ένα έτος μέχρι την τελική ωρίμανση του συστήματος, για περίπου 35 έτη. Το κενό αυτό τώρα υπολογίζεται σε περίπου 2-2,5 δισ. ετησίως, με αναλυτές κυρίως από το χώρο της αντιπολίτευσης να βγάζουν τον τελικό «λογαριασμό» στα 70 δισ, ενώ στην κυβέρνηση τον υπολογίζουν περί τα 56 δισ.

 

Πού θα βρεθούν τα χρήματα αυτά; Για τα πρώτα πέντε χρόνια η κυβέρνηση ετοιμάζεται να κάνει κάτι, κατά τη γνώμη μου, ανήθικο. Λέγεται ότι θα χρησιμοποιήσει το αποθεματικό του ΑΚΑΓΕ, του Ταμείου Αλληλεγγύης Γενεών, που είναι περί τα 11 δισ. Ο κ. Μητσοτάκης έχει πει ότι το κόστος μετάβασης θα καλύπτεται κάθε χρόνο από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Αυτό δε θα αποτελέσει ένα έξτρα βάρος για το δημόσιο χρέος;

 

Σε μια χώρα με χρέος πάνω από 200% του ΑΕΠ, το να προσθέσεις ακόμα 2,5 δισ. το χρόνο στις δαπάνες του προϋπολογισμού, δηλαδή πάνω από μια μονάδα του ΑΕΠ, είναι πρόβλημα και μάλιστα μεγάλο. Και μιλάμε για δαπάνη σε βάθος 35ετίας.

 

Ο κ. Μητσοτάκης πάει με τη λογική ότι δημιουργείται πλούτος αν δημιουργούμε νέες αγορές. Η εφαρμογή αυτού του νομοσχεδίου θα δημιουργήσει μια νέα αγορά υπηρεσιών, αντικείμενο εργασίας για εκατοντάδες οικονομολόγους που είναι πιστοποιημένοι διαχειριστές κεφαλαίων. Θα δημιουργηθούν νέα golden boys ή θα πλουτίσουν περισσότερο τα παλιά, αυτό μένει να φανεί. Σίγουρα θα ωφεληθούν οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες που έχουν ήδη οργανωμένες δομές για να προσφέρουν υπηρεσίες επικουρικής ασφάλισης. Η κυβέρνηση λοιπόν προσβλέπει σε ανάπτυξη μέσα από την εφαρμογή του νέου ασφαλιστικού, ανάπτυξη που θα αυξήσει το ΑΕΠ και άρα θα καταστήσει το χρέος πιο βιώσιμο.

 

Εφόσον το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στην επικουρική ασφάλιση δεν εφαρμόζεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και το νέο σύστημα μπορεί να αυξήσει περαιτέρω δημόσιο χρέος, πώς δεν έχουμε δει κάποια αντίδραση του ESM ή της Κομισιόν σχετικά με τις προθέσεις της ελληνικής κυβέρνησης;

 

Κατ’ αρχάς πρέπει να πούμε ότι υπάρχει ελευθερία επιλογής ασφαλιστικού συστήματος στις χώρες της Ευρωζώνης, οι θεσμοί δεν μπορούν να επιβάλλουν τί είδους ασφαλιστικό θα έχει η Ελλάδα ή κάποια άλλη χώρα. Αυτό που απασχολεί τους θεσμούς είναι αν η Ελλάδα καταφέρει από το 2023 θα επανέλθει στα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Εφόσον, με κάποιο τρόπο από πρωτογενές έλλειμμα 7% που έχουμε τώρα φτάσουμε σε πλεόνασμα 2,2% του ΑΕΠ το 2023, όπως προβλέπει το μεσοπρόθεσμο που κατέθεσε στη Βουλή ο Χρήστος Σταϊκούρας, ο ESM και η Κομισιόν θα είναι ευχαριστημένοι.

 

Αναφέρατε το όφελος που θα έχουν ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Ποια θα είναι η σχέση τους με το νέο Ταμείο, το ΤΕΚΑ;

 

Αυτό δεν έχει ξεκαθαριστεί αλλά με σχετική ασφάλεια μπορούμε να πούμε ότι το ΤΕΚΑ είναι ο δημόσιος φορέας που δημιουργείται για να μην κλονιστεί η αίσθηση που έχουν οι εργαζόμενοι ότι δίνουν τα χρήματά τους στο Δημόσιο. Αυτός ο φορέας όμως υπερεργολαβικά θα δώσει  τη διαχείριση όλων αυτών των ατομικών κουμπαράδων σε διάφορους ιδιώτες, κρατώντας έναν ρόλο επίβλεψης. Οι ιδιώτες αυτοί μπορεί να είναι ασφαλιστικές εταιρίες, τράπεζες, μεγάλες εταιρίες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών κτλ. Εάν δε δοθεί σε ιδιώτες όλο αυτό το έργο, θα πρέπει αυτό το ΤΕΚΑ να γίνει ένας νέος μεγάλος κρατικός οργανισμός με χιλιάδες υπαλλήλους και στελέχη. Δε νομίζω η κυβέρνηση Μητσοτάκη να κάνει κάτι τέτοιο.