Εξωτερικά, η συσκευή μοιάζει σαν οποιοδήποτε άλλο κινητό τηλέφωνο. Οι κλήσεις ακούγονται τέλεια, η περιήγηση στο διαδίκτυο είναι ομαλή και η κάμερα λειτουργεί. Τίποτα δεν προμηνύει ότι ένα εξαιρετικά εξελιγμένο λογισμικό κατασκοπείας εγκαθίσταται κρυφά στο τηλέφωνο. Αυτή η διακριτικότητα είναι το κύριο πλεονέκτημα ενός ψηφιακού όπλου νέας τεχνολογίας, ενός λογισμικού κατασκοπείας ονόματι «Πήγασος».
Η κοινοπραξία δημοσιογράφων της συλλογικότητας «Forbidden Stories» και η
«Διεθνής Αμνηστία» μπόρεσαν να έχουν πρόσβαση σε περισσότερους από 50.000
αριθμούς που επιλέχθηκαν ως πιθανοί στόχοι αυτού του κακόβουλου λογισμικού, για
λογαριασμό αρκετών κρατών, και το μοιράστηκαν με 16 διεθνή ΜΜΕ,. Μεταξύ των στόχων, δεν είναι τα μέλη
κυρίαρχων τρομοκρατικών ομάδων ή εγκληματικών οργανώσεων, αλλά δικηγόροι,
δημοσιογράφοι, ακτιβιστές, αλλά και αρχηγοί κρατών, διπλωμάτες και ανώτεροι
αξιωματούχοι Υπηρεσιών Πληροφοριών, 50 χωρών.
Μόλις εγκατασταθεί σε ένα οποιοδήποτε smartphone, iPhone ή Android, ο
«Πήγασος» δεν επιτρέπει μόνο να την υποκλοπή κλήσεων. Την εποχή των
κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, οι τηλεφωνικές υποκλοπές δεν παρουσιάζουν παρά
σχετικό ενδιαφέρον. Το λογισμικό, προχωρώντας πολύ περισσότερο, υποκλέπτει όλο
το περιεχόμενο ενός τηλεφώνου: φωτογραφίες, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου,
επαφές, sms, ακόμη και μηνύματα που ανταλλάσσονται μέσω κρυπτογραφημένων
εφαρμογών, όπως το Signal ή το WhatsApp. Διαθέτει, επίσης, ορισμένες
λειτουργίες που θα βλέπαμε να έχει το τηλέφωνο του Τζέιμς Μποντ, όπως, πχ. τη δυνατότητα
ενεργοποίησης, εξ αποστάσεως, του μικροφώνου του τηλεφώνου.
Σε αντίθεση με τα περισσότερα εργαλεία παρακολούθησης στον κυβερνοχώρο, ο
«Πήγασος» δεν σχεδιάστηκε από έναν μεμονωμένο χάκερ ή από πράκτορες μιας
ρωσικής, αμερικανικής ή κινεζικής υπηρεσίας κατασκοπείας. Πρόκειται για το
προϊόν-ναυαρχίδα μιας ιδιωτικής εταιρείας, του «Ομίλου NSO», που το έχει ήδη
πουλήσει σε 40 περίπου κράτη σε όλο τον κόσμο. Αυτή η ισραηλινή εταιρεία -που,
σύμφωνα με την έρευνα της «Le Monde» και των «Forbidden Stories», έθεσε στα
χέρια αδίστακτων κρατών ένα ισχυρό εργαλείο εχθρικό στα ανθρώπινα δικαιώματα-
καθιερώθηκε εντός λίγων ετών ως η κορυφαία βιομηχανία κρυφής ψηφιακής
παρακολούθησης.
Ελίτ χάκερ
Η «NSO» είναι πρωτίστως η ιστορία των τριών συνιδρυτών της, του «N» (Νιβ
Κάρμι), του «S» (Σάλεβ Χούλιο) και του «O» (Όμρι Λέιβι), εξ ου και το
ακρωνύμιο. Όταν δημιούργησαν την εταιρία το 2009, απείχαν μακράν από εκεί που
είναι σήμερα. Κατά το ξεκίνημα της νεοφυούς εταιρείας τους, ανέπτυξαν μία
τεχνολογία ικανή να αναγνωρίζει αντικείμενα σε ένα βίντεο και να προσφέρει στο
θεατή ένα σύνδεσμο, προς αγορά.
Παράλληλα, ανέπτυξαν ένα εργαλείο, που επιτρέπει στους χειριστές
τηλεφωνικών κέντρων να παρέχουν υπηρεσίες στους πελάτες τους, συνδεόμενοι εξ
αποστάσεως με τις τηλεφωνικές συσκευές τους, κατόπιν συγκατάθεσής τους
(«Communitech»). Ο Σάλεβ Χούλιο αναφέρει ότι, στο περιθώριο μιας εμπορικής
έκθεσης στην Ευρώπη, μία δυτική υπηρεσία πληροφοριών τον έκανε να καταλάβει ότι
αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να είναι πολύ χρήσιμη για τους κατασκόπους.
Οι επικεφαλής της εταιρίας, που γνωρίστηκαν ως έφηβοι, δεν είναι, ούτε σπασίκλες,
ούτε κατάσκοποι. Παρόλο που φόρεσαν τη στολή του ισραηλινού στρατού, δεν
υπηρέτησαν στις διάσημες ένοπλες δυνάμεις 8200, που συγκεντρώνουν τους πιο
ταλαντούχους ελίτ χάκερ στον κόσμο. Ο Σάλεβ Χούλιο υπηρέτησε τη στρατιωτική του
θητεία σε μία μονάδα έρευνας και διάσωσης, ο Όμρι Λέιβι στο πυροβολικό.
Με την πάροδο των ετών, η «NSO» προσέλαβε χάκερ, συχνά από τις ένοπλες
δυνάμεις, ικανούς να αποκαλύπτουν κρυμμένα τρωτά σημεία υπολογιστών σε
εκατομμύρια γραμμές κώδικα και να δημιουργούν ισχυρό λογισμικό, προς
εκμετάλλευση. Ωστόσο, η εταιρία προσέλαβε, επίσης, βετεράνους του ισραηλινού
μηχανισμού ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων πρώην στρατιωτικών ή αξιωματούχων των
μυστικών υπηρεσιών, ικανούς να ανοίγουν με τις γνωριμίες τους τις πύλες των
υπηρεσιών πληροφοριών σε όλο τον κόσμο και να λαμβάνουν από την ισραηλινή
διοίκηση τις απαραίτητες άδειες για την εξαγωγή των προϊόντων τους.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, ο «Πήγασος» προσέλκυσε έναν πρώτο
πελάτη: το Μεξικό, το οποίο αποτέλεσε έναν εκ των πιστότερων αγοραστών της
«NSO». Κάθε πελάτης ορίζεται με ένα εσωτερικό κωδικό όνομα: για το Μεξικό,
είναι «Μαρία». Σε αυτό το ομοσπονδιακό κράτος, το οποίο διαθέτει μεγάλο αριθμό
δυνάμεων ασφαλείας και αντιμετωπίζει διαφθορά και βία, πολλές υπηρεσίες
επιβολής του νόμου ονειρεύονται να έχουν πρόσβαση σε ένα ισχυρό λογισμικό
κατασκοπείας. Αρκετοί διαφορετικοί πελάτες στη χώρα το χρησιμοποιούν για την
καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών, αλλά και για την παρακολούθηση
δικηγόρων, δημοσιογράφων και πολιτικών αντιπάλων.
Η δολοφονία Κασόγκι
Κατά τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της, η «NSO» έμεινε μακριά από τα φώτα
των ΜΜΕ - όπως και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν
από ορισμένους πελάτες της.
Όλα άλλαξαν με τον Αχμέντ Μανσούρ (Ahmed Mansoor): αυτός ο -ιδιαιτέρως
επικριτικός για το καθεστώς- ακτιβιστής των Εμιράτων, γνώριζε ότι
παρακολουθείται. Επίσης, όταν έλαβε, το 2016, ένα ύποπτο μήνυμα στο iPhone του,
στράφηκε προς το εξειδικευμένο στην ανάλυση των λογισμικών κατασκοπείας, τμήμα
στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, στον Καναδά, «Citizen Lab». Εκεί ανακάλυψαν ότι ο
«Πήγασος» κρυβόταν πίσω από το σύνδεσμο στο ύποπτο μήνυμα. Εάν ο Μανσούρ το
είχε πατήσει, για να το ανοίξει, το πρόγραμμα κατασκοπείας θα είχε
εκμεταλλευτεί αρκετά κενά ασφαλείας, υπαρκτά, αλλά άγνωστα, για να εισβάλει στο
τηλέφωνό του.
Το επόμενο έτος, το «Citizen Lab» αποκάλυψε ότι Μεξικανοί βουλευτές και
ακτιβιστές, υπέρ της φορολόγησης στα αναψυκτικά, ετέθησαν στο στόχαστρο από τον
«Πήγασο».
Ο Αχμέντ Μανσούρ είναι το πρώτο θύμα ενός εκτενούς καταλόγου
(περιλαμβάνοντος δεκάδες δημοσιογράφους, ακτιβιστές της Διεθνούς Αμνηστίας,
αυτονομιστές της Καταλονίας και ιερείς του Τόγκο), η ύπαρξη του οποίου
αποκαλύφθηκε με το πέρας του χρόνου. Πρόκειται για ένα εργαλείο ευρέως
χρησιμοποιούμενο για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μακράν και
πέραν των υποσχέσεων του Ομίλου «NSO» περί εργαλείου προοριζόμενου για την
καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του εγκλήματος.
Στα τέλη του 2018, η «NSO» έγινε παγκοσμίως γνωστή. Η εταιρία συμμετείχε έμμεσα
σε ένα μεγάλο σκάνδαλο: τη δολοφονία, στις 2 Οκτωβρίου, στο προξενείο της
Σαουδικής Αραβίας στην Τουρκία, του Σαουδάραβα αντιφρονούντα δημοσιογράφου
Τζαμάλ Κασόγκι. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ένας εξόριστος στο Μόντρεαλ, του Καναδά,
φίλος του, ο Ομάρ Αμπντουλαζίζ, υπέβαλε μήνυση κατά της «NSO»: το τηλέφωνό του,
κατόπιν εξέτασής του στο «Citizen Lab», βρέθηκε μολυσμένο από τον «Πήγασο», για
λογαριασμό της Σαουδικής Αραβίας. Οι υπηρεσίες της Σαουδικής Αραβίας μπόρεσαν,
έτσι, να έχουν πρόσβαση σε εκατοντάδες μηνύματα, ιδιαιτέρως επικριτικά για το
διάδοχο του θρόνου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, που ο Τζαμάλ Κασόγκι του είχε
αποστείλει.
Συμβίωση με την ισραηλινή κυβέρνηση
«Η πειρατεία στο τηλέφωνό μου έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό που συνέβη με
τον Τζαμάλ, και λυπάμαι γι' αυτό. Οι ενοχές με βασανίζουν», εκμυστηρεύτηκε ο
Ομάρ Αμπντουλαζίζ στον αμερικανικό σταθμό «CNN». Η «NSO» αρνείται τα πάντα: δεν
υπάρχει «καμία απόδειξη», αντιτείνει η εταιρία, της οποίας το λογισμικό
χρησιμοποιήθηκε εναντίον των Αμπντουλαζίζ και Κασόγκι.
Σύμφωνα, πάντως, με τα στοιχεία που εξέτασαν οι δημοσιογράφοι, στο
πλαίσιο του «Προγράμματος Πήγασος», μετά τη δολοφονία του Σαουδάραβα
δημοσιογράφου, στοχοποιήθηκε από τον «Πήγασο» το στενό του περιβάλλον,
συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του και αρκετών φίλων του, αλλά και του
αρμόδιου για την έρευνα Τούρκου εισαγγελέα. Επίσης, η χρήση του «Πήγασου» στη
Σαουδική Αραβία σταμάτησε μετά τη δολοφονία του Κασόγκι. Μετά το θάνατο του
δημοσιογράφου, η «NSO» θέλησε ακόμη και να «σπάσει» οριστικά το συμβόλαιό της
με το Ριάντ. Η διακοπή διήρκησε λίγους μόνο μήνες..
Αρκετές αξιόπιστες πηγές επιβεβαίωσαν στη ΜΚΟ «Forbidden Stories» ότι η
πρόσβαση της Σαουδικής Αραβίας αποκαταστάθηκε κατόπιν αιτήματος της ισραηλινής
κυβέρνησης, για διπλωματικούς λόγους. Ο «Όμιλος NSO» λειτουργεί όντως σε
συμβίωση με την εκτελεστική εξουσία και, ειδικότερα, το Υπουργείο Άμυνας. Αυτό
αποφασίζει, μέσω αδειών εξαγωγής, σε ποιον η «NSO» μπορεί να πουλήσει τον
«Πήγασο».
Ως αντάλλαγμα, η «NSO» ακολουθεί τις οδηγίες κατά γράμμα. Πχ, το
λογισμικό της δεν μπορεί να στοχοποιήσει τους αριθμούς ορισμένων χωρών που
θεωρούνται πολύ ευαίσθητες. «Οι Ισραηλινοί δήλωσαν ότι υπήρχαν τρεις χώρες, με
τις οποίες δεν πρέπει να εμπλακούμε: οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και η
Ρωσία», ανέφερε πηγή υπό ανωνυμία, στη «Forbidden Stories».
Ο «Πήγασος» θεωρείται από μερικούς πελάτες του ένα τόσο πολύτιμο εργαλείο
που έγινε όργανο «ήπιας ισχύος» για το Ισραήλ. Το λογισμικό υποκλοπής πωλήθηκε
ενίοτε σε χώρες ακριβώς πριν από την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μαζί
του, όπως πχ. στο Μαρόκο. Τα γεωστρατηγικά συμφέροντα του Ισραήλ υπερισχύουν
και, υπό αυτές τις συνθήκες, οι προβληματισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα
τίθενται στο περιθώριο, όπως αποδεικνύεται από την παροχή του «Πήγασου» σε
χώρες με βαριά ιστορία ως προς τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
συμπεριλαμβανομένου του Μαρόκου, του Καζακστάν και του Αζερμπαϊτζάν.
Ωστόσο, ακούγοντας τον Σάλεβ Χούλιο, το λογισμικό κατασκοπείας του
χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τις κυβερνήσεις για την καταπολέμηση της
τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. «Τους τελευταίους έξι μήνες, τα
προϊόντα μας χρησιμοποιήθηκαν για την αποτροπή αρκετών τρομοκρατικών επιθέσεων
μεγάλης κλίμακας στην Ευρώπη, χρησιμοποιώντας αυτοκίνητα ή βομβιστές
αυτοκτονίας», δήλωσε, στις 11 Ιανουαρίου 2019, σε μία σπάνια συνέντευξη στην
καθημερινή εφημερίδα «Yedioth Aharonot». «Με όλο το σεβασμό, μπορώ να πω ότι
χιλιάδες άνθρωποι στην Ευρώπη οφείλουν τη ζωή τους στους υπαλλήλους μας».
Ισχυρισμοί τελείως ανεπιβεβαίωτοι.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ορισμένοι πελάτες χρησιμοποιούν εν μέρει τον
«Πήγασο» για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ή του οργανωμένου εγκλήματος. Σε
μία από τις χώρες-πελάτες, το εργαλείο χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση,
τόσο ριζοσπαστικών κληρικών ... όσο και πολιτικών ακτιβιστών. Για πολλούς
άλλους πελάτες, μόνο ένα μικρό μέρος της δραστηριότητας του «Πήγασου» φαίνεται
να σχετίζεται με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Κατά το παρελθόν, όταν η εταιρία ήρθε αντιμέτωπη με θύματα του λογισμικού
της που ήταν δικηγόροι, δημοσιογράφοι, πολιτικοί αντιπολιτευόμενοι ή ακτιβιστές
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνέχισε να υποστηρίζει ότι αυτοί οι στόχοι ήταν
μέρος νόμιμων επιχειρήσεων παρακολούθησης ή παράπλευρα θύματα αδίστακτων
πελατών. Κατά την έρευνα που διεξήχθη από την κοινοπραξία των ΜΜΕ, η χρήση του
«Πήγασου» από πολλούς πελάτες της εταιρίας είναι εντελώς λανθασμένη.
Ωστόσο, η «NSO» ισχυρίζεται ότι έθεσε σε εφαρμογή ένα αυστηρό ηθικό
πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης μιας εσωτερικής Επιτροπής που εξετάζει
όλες τις πωλήσεις και τους όρους τους. Την 1η Ιουλίου, η εταιρία κυκλοφόρησε
την πρώτη της «έκθεση διαφάνειας», ένα 30σέλιδο γεμάτο με πολύχρωμα γραφικά
έγγραφο, υποτιθέμενο να ρίξει φως στις ηθικές πρακτικές της «NSO». Η εταιρία
ισχυρίζεται ότι «ρυθμίζεται πολύ αυστηρά από τις αρχές των χωρών, από τις
οποίες εξάγει τα προϊόντα της» και αναφέρει ότι έχει καταρτίσει κατάλογο 55
χωρών, στις οποίες δεν θα πουλήσει ποτέ τα εργαλεία της, ενώ δεσμεύεται να
εκπαιδεύσει όλους τους υπαλλήλους της ως προς το σεβασμό των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή, η «NSO» διέκοψε τις συμβάσεις πέντε
πελατών της, χωρίς να διευκρινίσει ποιες.
Η εταιρεία περιγράφει, επίσης, ένα πολύπλοκο σύστημα «αντικειμενικής»
αξιολόγησης των κινδύνων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε εν δυνάμει
πελάτες της.
Τι γνωρίζει ο «Όμιλος NSO» για τη χρήση του «Πήγασου» από τους πελάτες
του; Επισήμως, η εταιρία αναφέρει ότι δεν έχει άμεση πρόσβαση στα προκύπτοντα
στοιχεία της παρακολούθησης που διενεργείται από τον «Πήγασο», ούτε στις
λεπτομέρειες των στόχων, που επιλέγουν οι πελάτες της.
Ωστόσο, σύμφωνα με διάφορες πηγές, η εταιρεία βρίσκεται σε πολύ στενή
επαφή -ενίοτε καθημερινά- με τους πελάτες της, για την επίλυση διαφόρων
τεχνικών προβλημάτων. Ο «Όμιλος NSO» επιβάλλει, επίσης, μερικές φορές όρια
στους πελάτες του, περιορίζοντας τη χρήση του «Πήγασου» σε ορισμένες
γεωγραφικές περιοχές.
Σύμφωνα με τη «NSO», μόνο στην περίπτωση υποψίας ακατάλληλης χρήσης του
λογισμικού της, η εταιρία μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στον κατάλογο με τους
στόχους. Ένας κατάλογος που πράγματι υπάρχει, τουλάχιστον εκ των υστέρων.
Αόρατη και σιωπηλή απειλή
Οι πρώτες εκδόσεις του «Πήγασου», για την εγκατάσταση του λογισμικού
υποκλοπής σε ένα τηλέφωνο, ήταν απαραίτητο να πεισθεί ο χρήστης του να «κάνει
κλικ» σε έναν προβληματικό σύνδεσμο. Αργότερα, ο «Πήγασος» μπόρεσε να
εγκατασταθεί άνευ ενέργειας εκ μέρους του θύματός του, αλλά με τη συνενοχή των
χειριστών του τηλεφωνικού κέντρου. Σήμερα, και σύμφωνα με τα τεχνικά ευρήματα
του Εργαστηρίου Ασφαλείας της Αμνηστίας («Security Lab d’Amnesty»), ο «Πήγασος»
είναι σε θέση να εισβάλει σε ένα iPhone εντελώς αόρατα και σιωπηλά, χωρίς
εξωτερική βοήθεια και χωρίς να γίνει αντιληπτός. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα σε
ορισμένες επιθέσεις που παρατηρήθηκαν στις αρχές του 2021: ο «Πήγασος»
εκμεταλλεύτηκε αδυναμίες στο σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων του iPhone, το
«iMessage». Οι λεπτομέρειες αυτών των κενών μεταφέρθηκαν στην Apple από τη
Διεθνή Αμνηστία και τις «Forbidden Stories».
Η επιτυχία της «NSO» βασίζεται κατά μεγάλο βαθμό στην ικανότητά της να
ανιχνεύει κενά, που μπορεί να εκμεταλλευθεί, στις εφαρμογές και το λογισμικό,
τα οποία εξοπλίζουν σχεδόν όλα τα smartphones στον πλανήτη, iOS και Android.
Όπως συμβαίνει με τα ορθογραφικά λάθη σε ένα κείμενο, αυτά τα ελαττώματα
υπάρχουν αναπόφευκτα στα εκατομμύρια των γραμμών κώδικα. Μερικά από αυτά
μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εγκατάσταση ενός λογισμικού υποκλοπής.
Google και Apple αναζητούν, επίσης, ενεργά, αυτά τα κενά, για να τα καλύψουν. Η
ανακάλυψη αυτών των τρωτών σημείων σε συστήματα των υπολογιστών, πριν
διορθωθούν από τις εταιρίες, εγγυάται τη παρακολούθηση όλων των χρηστών τους,
ακόμη και αν αυτοί οι τελευταίοι χρησιμοποιούν ενημερωμένο λογισμικό.
Για να το επιτύχει αυτό, η «NSO» καταβάλλει σημαντική προσπάθεια σε
θέματα έρευνας και ανάπτυξης: τα τρία τέταρτα των 700 και πλέον υπαλλήλων της
είναι ασχολούνται με αυτό. Προς ενθάρρυνσή τους, οι επικεφαλής της «NSO» τους
δωρίζουν κάθε χρόνο έναν ταξίδι σε ονειρικό τουριστικό προορισμό.
Μετά από αποδράσεις στη Σαρδηνία, την Ταϊλάνδη ή την Ελλάδα, φέτος, εν
αδυναμία πραγματοποίησης ταξιδιών λόγω της πανδημίας, πέρασαν δύο νύχτες στην
έρημο Νεγκέβ.
Η εταιρία ενίοτε «πιάστηκε στα πράσα». Το 2019, μηχανικοί της WhatsApp,
που ανήκει στο Facebook, ανακάλυψαν ότι μία ομάδα χάκερ χρησιμοποιούσε ενεργά
ένα κενό ασφαλείας στην έκδοση Android της εφαρμογής τους, για να μολύνει
τηλέφωνα με λογισμικό υποκλοπής. Κατόπιν παρατήρησης επί ένα μήνα της
συμπεριφοράς των χάκερ, οι μηχανικοί του WhatsApp δεν είχαν πλέον καμία αμφιβολία:
περισσότεροι από 1.400 χρήστες του WhatsApp επηρεάστηκαν συνολικά (με
κυβερνοεπιθέσεις και χακάρισμα των κινητών τηλεφώνων τους), και αρκετές
εκατοντάδες από αυτούς τους αριθμούς ανήκουν σε δημοσιογράφους, δικηγόρους,
αντιπολιτευόμενους ή υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων –
συμπεριλαμβανομένου ενός Βρετανού δικηγόρου που υπερασπίζεται ένα φερόμενο θύμα
της «NSO».
Οπλισμένη με τα τεχνικά της ευρήματα, η WhatsApp υπέβαλε μήνυση,
υποστηριζόμενη από διάφορες τεχνολογικές εταιρίες, τη Microsoft και την Amazon,
μεταξύ άλλων.
Το 2020, η «NSO» προσπάθησε να αποδείξει ότι η εταιρία, ενεργώντας για
λογαριασμό κυβερνήσεων, δεν μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνη για τη χρήση που
κάνουν οι αγοραστές του «Πήγασου». Ένα δικαστήριο της Καλιφόρνια απέρριψε τα
επιχειρήματά της και συνέχισε τις ακροάσεις.
«Μία επικίνδυνη και ανεξέλεγκτη βιομηχανία»
Εν τω μεταξύ, καθίσταται δυνατόν, χάριν των πληροφοριών που αποκάλυψε η
πλατφόρμα WhatsApp, σε πολλά ΜΜΕ να αποδειχθεί ότι ο «Πήγασος» χρησιμοποιήθηκε
εναντίον πολιτικών αντιπάλων και δημοσιογράφων.
Πολύ διακριτικός συνήθως, ο προϊστάμενος του WhatsApp, Γουίλ Κάθκαρτ
καταγγέλλει, σε ένα άρθρο στην «Washington Post» στις 29 Οκτωβρίου 2019, τον
κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν αυτά τα «εργαλεία, τα οποία επιτρέπουν την
παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής μας και χρησιμοποιούνται συλλήβδην», καθώς και
τον «πολλαπλασιασμό αυτών των τεχνολογιών στα χέρια ανεύθυνων εταιρειών και
κυβερνήσεων». Τρία χρόνια αργότερα, ο Κάθκαρτ δεν έχει ακόμη ξεθυμώσει: σε μία
συζήτηση με αρκετά γαλλικά ΜΜΕ, κατήγγειλε και πάλι, τον Ιούνιο, «μία
επικίνδυνη και ανεξέλεγκτη βιομηχανία του λογισμικού κατασκοπείας». Οι
αποκαλύψεις του «Προγράμματος Πήγασος» επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό αυτόν τον
ισχυρισμό.
Ωστόσο, μεταξύ του 2018 και του 2021, η «NSO» υπέστη, τουλάχιστον
θεωρητικά, μία μεγάλη αλλαγή. Το 2017, ο ιστορικός επενδυτής της, η εταιρία
ιδιωτικών μετοχών «Francisco Partners», είχε θέσει προς πώληση αυτό το
προσοδοφόρο αλλά ενοχλητικό περιουσιακό στοιχείο –προς αποτίμηση 1
δισεκατομμυρίου δολαρίων (840 εκατομμυρίων ευρώ). Μία αρχικά εξεταζόμενη
συγχώνευση με την εταιρία ασφάλειας στον κυβερνοχώρο «Verint Systems» ουδέποτε
επετεύχθη. Το Φεβρουάριο του 2019, το βρετανικό-λουξεμβουργιανό, τελικά,
επενδυτικό Ταμείο «Novalpina Capital» συμφώνησε τη χρηματοδότηση της εξαγοράς
των μετοχών, σε συνεργασία με τους δύο συνιδρυτές της «NSO», Σάλεβ Χούλιο και
Όμρι Λέιβι.
Οι νέοι ιδιοκτήτες υπόσχονται ότι εφεξής δεν θα γίνονται ανεκτές οι
παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι νέες, ωστόσο, αποκαλύψεις του 2020
έδειξαν ότι πρόκειται για «business as usual» στη «NSO». Σύμφωνα με τη Διεθνή
Αμνηστία, το τηλέφωνο του Μαροκινού δημοσιογράφου Ομάρ Ράντι μολύνθηκε από τον
«Πήγασο». Η σάρωση της συσκευής του αποτέλεσε την πρώτη βάση για την ανάπτυξη
ενός νέου εργαλείου ανίχνευσης της «NSO», που κυκλοφόρησε αυτήν την εβδομάδα
από το Εργαστήριο Ασφαλείας της ΜΚΟ.
Ταυτόχρονα, οι σχέσεις στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου «Novalpina
Capital» είναι τεταμένες. Οι τρεις συνιδρυτές του διαφωνούν ως προς τη
στρατηγική. Ο Βρετανός Στίβεν Πιλ φαίνεται να είναι όλο και πιο απομονωμένος –
στις αρχές του 2021, μία ψηφοφορία του στέρησε προσωρινά τα περισσότερα από τα
διευθυντικά δικαιώματά του. Αλλά αυτά δεν φαίνεται να παρεμποδίζουν την πολύ
κερδοφόρα πορεία της εταιρείας, με έδρα στη Χερτσλιγιά, στην περιοχή «Silicon
Wadi», της ισραηλινής «Silicon Valley». Στα τέλη Μαΐου, ο οίκος αξιολόγησης
Moody's υποβάθμισε ελαφρώς την αξιολόγηση της «NSO», κυρίως λόγω των συνεπειών
της πανδημίας, αλλά παραμένει γενικά βέβαιος για το μέλλον της εταιρίας,
επικαλούμενος, ειδικότερα, την «τεράστια αγορά, στην οποία δραστηριοποιείται ο
Όμιλος», και τον «περιορισμένο ανταγωνισμό» που αντιμετωπίζει.
Αυτή είναι η περίληψη της ιστορίας του Ομίλου «NSO», εκ των πιο
προηγμένων στην αδιαφανή αγορά εργαλείων κατασκοπείας, που ικανοποιεί μία
ακόρεστη ζήτηση. Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο θέλουν να μπορούν να
παρακολουθούν τα smartphones, που πλημμύρισαν μέσα σε μία δεκαετία τον πλανήτη.
Φυσικά, η απόδοση του «Πήγασος» κοστίζει, ενίοτε έως και αρκετές δεκάδες εκατομμύρια
δολάρια ετησίως, μία τιμή διαμορφούμενη αναλόγως του αριθμού των χωρών, στις
οποίες μπορεί να ενεργοποιηθεί το λογισμικό υποκλοπής, καθώς και αυτού των
τηλεφώνων που μπορούν να υποκλαπούν ταυτόχρονα.
Αλλά αυτές οι τιμές είναι, επίσης, εξευτελιστικά χαμηλές: με τον
«Πήγασο», κυβερνήσεις μπορούν, με μία απλή επιταγή, να εξοικονομήσουν χρόνια
δαπανηρής έρευνας και χρήματα για την αμοιβή δεκάδων ειδικών σε θέματα
πληροφορικής.
Χωρίς να επιτυγχάνει τους στόχους της αμερικανικής «NSA», ο «Πήγασος»
επιτρέπει στις μικρές -χωρίς πραγματικές δυνατότητες στον κυβερνοχώρο- χώρες να
δημιουργήσουν μία ισχυρή δυνατότητα ηλεκτρονικής κατασκοπείας για μερικές
δεκάδες εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Σύμφωνα με τη «NSO», 40 περίπου χώρες
υπερέβησαν τα όρια ανεπιστρεπτί. Πόσοι από αυτούς τον χρησιμοποιούν, για να
παρακάμψουν το κράτος δικαίου και να πραγματοποιούν παρακολουθήσεις αντίθετες
προς το διεθνές δίκαιο;
Πηγή: Le Monde