Γράφει ο Στέλιος Μπουφίδης
Όσοι δεν διδάσκονται την (και από) την Ιστορία είναι αναγκασμένοι να την ξαναζήσουν. Ως φάρσα ή ως τραγωδία.
Πέρασε ένας σχεδόν
χρόνος από την κυκλοφορία του βιβλίου του συμπολίτη μας Κώστα Πασχάλη
«ΑποΤΥΠΟσεις ιστορίας- Συνομιλώντας με την αρθρογραφία του περιφερειακού τύπου
για την δεκαετία του 1950». Το βιβλίο ατύχησε γιατί ενώ κυκλοφόρησε
καλοκαιριάτικα και υπήρχε όλος ο χρόνος να προετοιμαστεί η φθινοπωρινή του
παρουσίαση ήρθαν οι καραντίνες και τα λοκ ντάουν, με τις απαγορεύσεις εκδηλώσεων για να αποτρέψουν την επικοινωνία
του με το ευρύτερο κοινό. Ας είναι. Η αξία του βιβλίου είναι διαχρονική και
ποτέ δεν είναι αργά για μια πιο ουσιαστική επαφή μαζί του.
Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο του συγγραφέα με το οποίο
ολοκληρώνει την τριλογία του για την περίοδο της αντίστασης (Βασίλης Ραφτούδης), του εμφυλίου
(Το όνειρο έμεινε ακατοίκητο) και των πρώτων μετεμφυλιοπολεμικών χρόνων (Οι
αποΤΥΠΟσεις). Η δεκαετία του 1950
παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον και δεν χρειάζεται, βέβαια, κανείς να είναι
καθηγητής πανεπιστημίου (ούτε β΄βάθμιας φυσικά) για να το αντιληφθεί. Πρόκειται
για την δεκαετία μετά τον εμφύλιο κατά την οποία αναδείχθηκε ο Κωνσταντίνος
Καραμανλής, ο πολιτικός που έβαλε το στίγμα του στο δεύτερο μισό του 20ου
αιώνα. Ακόμη πρόκειται για την περίοδο κατά την οποία, πριν καν συμπληρωθεί
10ετία από το τέλος του εμφυλίου, η ηττημένη και κυνηγημένη αριστερά, με την
ηγεσία της σε εξωτερικό και ξερονήσια, στις εκλογές του 1958, με ένα 25%
αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση. Παράλληλα στην δεκαετία αυτή ξεκινά ο
αγώνας των Κυπρίων για αποδέσμευση από την αγγλική κατοχή, ένας αγώνας που
κινητοποίησε τη νεολαία στην Ελλάδα και οδήγησε στην συμφωνία της Ζυρίχης. Είναι,
ακόμη, η 10ετία της δίκης και της εκτέλεσης του Μπελογιάννη και των συντρόφων
του, οι χρονιές που δόθηκε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες και η δεκαετία
εκλογής της πρώτης ελληνίδας βουλευτού.
Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Η βασική πηγή του συγγραφέα (ερανιστής περισσότερο)είναι
η σερραική εφημερίδα «Σερραικόν Βήμα» του Νίκου Κυρπίδη. Τις ειδήσεις και τα
σχόλια , κυρίως για τα σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα (και στον
κόσμο) μας μεταφέρει στο βιβλίο ο Κώστας Πασχάλης. Αν έμενε μόνο σε αυτά το
βιβλίο δεν θα παρουσίαζε κανένα ενδιαφέρον. Η εφημερίδα είναι στρατευμένη
βασικά σε μια ακραία αντικομμουνιστική κατεύθυνση (βοηθούσε και το κλίμα της
εποχής) υποστηρίζοντας την βενιζελική
παράταξη στην αρχή και τη δεξιά (Παπάγο και Καραμανλή) στη συνέχεια. Οι θέσεις που
εκφράζει δεν αποτελούν δα και το απαύγασμα της αντικειμενικότητας. Έτσι ο Κ.Π.
για κάθε σημαντικό γεγονός που καταγράφει η εφημερίδα και το δημοσιεύει,
προσφεύγει και σε έγκυρους ιστορικούς της περιόδου (Σπύρος Λιναρδάτος, Ηλίας
Νικολακόπουλος κ.α.) καθώς και στο διαδίκτυο δημιουργώντας έτσι έναν άτυπο
διάλογο ο οποίος βοηθά τον αναγνώστη να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
Συγχρόνως μας μεταφέρει και ένα πλήθος τοπικών ειδήσεων
που, με το δικό τους χρώμα, μας βοηθούν να πληροφορηθούμε και πολλά πράγματα
για τη ζωή στις Σέρρες την συγκεκριμένη
δεκαετία. Στα θετικά, επίσης, του βιβλίου ν σημειώσουμε το γεγονός ότι τα
αναφερόμενα σχόλια της εφημερίδας , στις αναφορές των ιστορικών και τα
δημοσιεύματα που αφορούν την καθημερινή ζωή στην πόλη δημοσιεύονται με
διαφορετικούς χαρακτήρες και γραμματοσειρές, ώστε να μπορεί εύκολα ο αναγνώστης
να ξεχωρίζει από πού προέρχεται αυτό που διαβάζει.
Με δυο λόγια ο Κ.Π. μας δίνει τα περιθώρια να
εντρυφήσουμε στα γεγονότα μιας , εν πολλοίς, υποτιμημένης δεκαετίας με έναν
τρόπο εύκολο και προσιτό.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Δεν είναι, όμως, μόνο τα ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα της
συγκεκριμένης δεκαετίας που προβάλλονται και σχολιάζονται στο βιβλίο (η
ανάδειξη Καραμανλή στην πρωθυπουργία και η ίδρυση της ΕΡΕ, η ανάδειξη της ΕΔΑ
σε αξιωματική αντιπολίτευση το 1958, ο αγώνας των Κυπρίων με την ΕΟΚΑ κ.λ.π.).
Παράλληλα ο αναγνώστης μαθαίνει και διαπιστώνει και μια σειρά άλλα πράγματα, τα οποία ίσως αγνοούσε. Είναι
χαρακτηριστικές, π.χ., οι ‘κωλοτούμπες’ της εφημερίδας σε μια σειρά γεγονότα. Φιλελευθέρων αρχών
στην αρχή, που στη συνέχεια καταχερίζει τους ηγέτες της παράταξης επιλέγοντας
Καραμανλή. Αρνητική στην κάθοδο του Παπάγου στην πολιτική, υπερασπίστρια του
Συναγερμού στη συνέχεια, κατηγορηματική κατά των κατηγορούμενων στη δίκη των
αεροπόρων στην αρχή, επιεικής στη συνέχεια κ.λ.π.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι οι Παπαληγούρας
και Ράλλης, υπουργοί της κυβέρνησης Καραμανλή παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση
και το κόμμα το 1958, διαφωνώντας με τον εκλογικό νόμο της ενισχυμένης
αναλογικής υποστηρίζοντας ότι ο νόμος θα
αναδείξει αξιωματική αντιπολίτευση την ΕΔΑ, όπως και συνέβη.(Αργότερα, φυσικά,
επανήλθαν στους κόλπους της παράταξης).
Να μείνουμε ακόμη στο γεγονός πως την εποχή αυτή η εφημερίδα (όπως , φυσικά, και
άλλες τοπικές εφημερίδες) είναι γεμάτη από «δηλώσεις μετανοίας» πολιτών οι
οποίοι πήραν μέρος στην αντίσταση και οι οποίοι «βρήκαν το φως τους και
επανήλθαν στο δρόμο της εθνικοφροσύνης», στην προσπάθεια τους να αποκτήσουν το χρήσιμο χαρτί των κοινωνικών
φρονημάτων, τόσο απαραίτητο για την εύρεση εργασίας!!
Να κλείσουμε όμως με μια ευχάριστη διαπίστωση για την
εποχή και τον τρόπο διασκέδασης των Σερραίων. Από τα δημοσιεύματα της
εφημερίδας μαθαίνουμε για την τακτική
επίσκεψη θεατρικών σχημάτων με πρώτα ονόματα (Αρώνη, Κοτοπούλη, Βέμπο,
Διαμαντόπουλος λ.α.) τα οποία όμως δεν περιορίζονταν στην απογευματινή και
βραδινή παράσταση μιας μέρας, αλλά παρέμειναν στην πόλη αρκετές μέρες , ακόμη
και μια εβδομάδα, προσφέροντας στο κοινό ένα εναλλασσόμενο ρεπερτόριο.
Τέλος αξίζει να σημειώσουμε πως ο προσεκτικός αναγνώστης
θα διαπιστώσει ότι στη δίκη του Γλέζου, διευθυντή της ‘Αυγής’ τότε , οι
κατηγορούμενοι που εισέπραξαν τις μεγαλύτερες ποινές στη δίκη, στην
μεταπολιτευτική περίοδο βρέθηκαν διευθυντές ή εκδότες μεγάλων καθημερινών εφημερίδων. Τρικαλινός
στον ‘Ριζοσπάστη’, Βουτσάς στην ‘Αυγή’, Καρκαγιάννης στην ‘Καθημερινή’!!!
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ
Οι «ΑποΤΥΠΟσεις ιστορίας» του Κώστα Πασχάλη αποτελούν ένα
ενδιαφέρον, χρήσιμο και πολλαπλώς ωφέλιμο βιβλίο για όποιον ενδιαφέρεται για
μια κρίσιμη περίοδο της ιστορίας μας. Ο συγγραφέας με αυτό και τα προηγούμενα
δύο βιβλία του κλείνει τους λογαριασμούς του με τα δύσκολα χρόνια 1940-1960,
στα οποία μας μετέφερε με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο.
Του αξίζει το ευχαριστώ μας και ο έπαινος.
Στέλιος Μπουφίδης
ΥΓ) Το βιβλίο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία «Επικαιρότητα»
και «Σχολαρχείο»