Μια τροπολογία για τις εφημερίδες που ενισχύει τα SLAPPs

Κωνσταντίνος Λάππας

Έντονες αντιδράσεις από ΜΜΕ αλλά και ηχηρή ανακοίνωση της ΕΣΗΕΑ προκάλεσε η τροπολογία της κυβέρνησης που προστέθηκε στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών αργά το βράδυ της Δευτέρας και αλλάζει το νομικό πλαίσιο περί αστικής ευθύνης των εφημερίδων.

 

Στο όριο της νομοθεσίας περί ευθύνης των μετόχων στις ΑΕ - μένει να φανεί εάν είναι και εκτός νομικού πλαισίου - η κυβέρνηση εμπλέκει την οικονομική κατάσταση του βασικού ιδιοκτήτη κάθε εφημερίδας στον καθορισμό της ποινής που θα επιβάλλεται στην εφημερίδα για συκοφαντικά ή προσβλητικά δημοσιεύματα. «Ειδικά σε μια εποχή που το φαινόμενο της βιομηχανίας αγωγών, διεθνώς αποκαλούμενο ως SLAPPs, λαμβάνει και στην Ελλάδα ανησυχητικές διαστάσεις, η εν λόγω ρύθμιση θα μπορούσε να απειλήσει την βιωσιμότητα των ΜΜΕ, ειδικά των μικρότερων σε μέγεθος», επισημαίνει η ΕΣΗΕΑ.

 

Τί αλλάζει στις εφημερίδες

 

Κατ’ αρχάς είναι αξιοσημείωτο ότι η κυβέρνηση προχωρά σε παρεμβάσεις που θεωρητικά έχουν στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας, μόνο στις εφημερίδες. Ανεξάρτητα από το περιεχόμενο των παρεμβάσεων, προκαλεί εντύπωση με ποιό σκεπτικό δεν περιλαμβάνονται στην ρύθμιση τηλεοπτικοί, ραδιοφωνικοί σταθμοί και ενημερωτικοί ιστότοποι.

 

Στο εξής, αν η τροπολογία περάσει ως κατατέθηκε, οι εφημερίδες θα πρέπει να έχουν διευθυντή και διευθυντή σύνταξης πρόσωπα που θα είναι μέλη επαγγελματικού σωματείου δημοσιογράφων. Παρόλο που ο Τύπος δεν χρησιμοποιεί δημόσια αγαθά για την κυκλοφορία του - σε αντίθεση με τα κανάλια που χρησιμοποιούν τις συχνότητες - η κυβέρνηση επιχειρεί να καθορίσει εν μέρει την ταυτότητα των επικεφαλής των εφημερίδων.

 

Επίσης οι εφημερίδες θα οφείλουν να αναγράφουν σε κάθε φύλλο τον νόμιμο εκπρόσωπο, τον διευθυντή και τον διευθυντή σύνταξης, καθώς και «ο μέτοχος ή εταίρος που κατέχει άμεσα ή έμμεσα το ήμισυ τουλάχιστον των μετοχών ή των εταιρικών μεριδίων».

 

Οι υποχρεώσεις αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν θετικές προς την κατεύθυνση της διαφάνειας. Ωστόσο η τροπολογία αναθέτει στο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο να επιβάλει επαναλαμβανόμενα πρόστιμα των 10.000 ευρώ για κάθε παραβίαση των παραπάνω κανόνων.

Όπως προβλέπεται στον τρόπο λειτουργίας του που περιέχεται στο Σύνταγμα, το ΕΣΡ έχει αρμοδιότητα να αδειοδοτήσει και να εποπτεύσει τη λειτουργία των ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών καθώς και της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Συνεπώς η τροπολογία κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να κριθεί αντισυνταγματική, όπως παρατηρεί και η ΕΣΗΕΑ στην ανακοίνωσή της.

 

Το ποιός θα εισπράττει τα πρόστιμα είναι ένα άλλο ακανθώδες θέμα στην επίμαχη τροπολογία, καθώς ως προστιμο-εισπράκτορες του κράτους ορίζονται τα πρακτορεία διανομής Τύπου. Στην τρέχουσα συγκυρία, αυτό σημαίνει πως τα ποσά αυτά θα συλλέγονται από το μοναδικό πρακτορείο που διανέμει σε όλη την Επικράτεια, δηλαδή το «Άργος» του Βαγγέλη Μαρινάκη.

 

Η παρέμβαση ωστόσο που κρίνεται από την ΕΣΗΕΑ ως ενδεχόμενο όπλο στη φαρέτρα των εταιριών που θα επιχειρήσουν να εξαντλήσουν ΜΜΕ με συνεχόμενες αγωγές - δηλαδή τη μέθοδο SLAPPs - είναι αυτή που βάζει στην εξίσωση των αποζημιώσεων την οικονομική κατάσταση του μετόχου ή εταίρου που κατέχει άμεσα ή έμμεσα το ήμισυ των μετοχών ή των εταιρικών μεριδίων.

 

«Για την αξιολόγηση της δυσχερώς επανορθώσιμης ή ανεπανόρθωτης βλάβης της εφημερίδας στο πλαίσιο αιτήματος προσωρινής δικαστικής προστασίας κατά πράξεων επιβολής προστίμου της παρούσας παραγράφου προσμετράται η οικονομική κατάσταση του μετόχου ή εταίρου που κατέχει άμεσα ή έμμεσα το ήμισυ των μετοχών ή των εταιρικών μεριδίων», αναφέρεται στην τροπολογία.

 

Με άλλα λόγια, ο ιδιοκτήτης κάθε εφημερίδας θα πιέζεται να λογοκρίνει τους υπαλλήλους-δημοσιογράφους προκειμένου να μην ρισκάρει το ενδεχόμενο να βάλει ο ίδιος το χέρι στην τσέπη σε περίπτωση αρνητικής για την εφημερίδα απόφασης του δικαστηρίου.

 

«Η ΕΣΗΕΑ υπήρξε πάντα υπέρ της διαφάνειας σε ότι αφορά την ιδιοκτησία και την ευθύνη περιεχομένου στα ΜΜΕ ακόμη και με ονομαστικοποίηση των μετοχών και στηρίζει κάθε προσπάθεια σε αυτήν την κατεύθυνση. Η συγκεκριμένη ρύθμιση, ωστόσο, αντιμετωπίζει το θέμα αποσπασματικά και ανεπαρκώς. Ειδικά σε μια εποχή που το φαινόμενο της βιομηχανίας αγωγών, διεθνώς αποκαλούμενο ως SLAPPs, λαμβάνει και στην Ελλάδα ανησυχητικές διαστάσεις, η εν λόγω ρύθμιση θα μπορούσε να απειλήσει την βιωσιμότητα των ΜΜΕ, ειδικά των μικρότερων σε μέγεθος», σημειώνεται στην ανακοίνωση της Ένωσης.

 

Το ακρωνύμιο SLAPP ή με «s» στο τέλος ως πληθυντικός, παραπέμπει στο Strategic Lawsuit Against Public Participation, και αφορά στη «βιομηχανία αγωγών» εκ μέρους μεγάλων επιχειρήσεων ή ισχυρών συμφερόντων κατά δημοσιογράφων ή ομάδων πολιτών, προκειμένου να επιτύχουν την οικονομική τους εξάντληση και τελικά τη φίμωσή τους.

 

Ως ένα παράδειγμα SLAPP στην Ελλάδα έχει καταγραφεί η αγωγή που έχει καταθέσει στέλεχος της «Ελληνικός Χρυσός» κατά της ιστοσελίδας alterthess.gr και της δημοσιογράφου, Σταυρούλας Πουλημένης, αξιώνοντας αποζημίωση 100.000 ευρώ.

 

Μια τροπολογία «νύχτα»

 

Η συγκεκριμένη τροπολογία προστέθηκε το βράδυ της Δευτέρας στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών που βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην ολομέλεια της Βουλής. Δεν είχε προηγηθεί καμία διαβούλευση με τις δημοσιογραφικές ενώσεις.

 

Στην ανακοίνωσή της η ΕΣΗΕΑ τονίζει ότι «οι συγκεκριμένες διατάξεις έρχονται στο κοινοβούλιο προς ψήφιση, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση, αν και μόλις πριν μια εβδομάδα το Δ.Σ της Ένωσής μας είχε συνάντηση με τον αρμόδιο υπουργό, χωρίς να μας ενημερώσει επισήμως ή έστω να κάνει κάποια νύξη για τις κυβερνητικές προθέσεις». Μάλιστα στο τέλος της ανακοίνωσης τονίζεται ότι «ορθότερος είναι ο δρόμος της διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκομένους και όχι αιφνιδιαστικά νομοθετήματα της τελευταίας στιγμής».

 

Αναλυτές στέκονται ιδιαίτερα στο γεγονός ότι η τροπολογία κατατέθηκε νύχτα και χωρίς διαβούλευση, καθώς το γεγονός ότι περιέχει και θετικές προς την κατεύθυνση της διαφάνειας διατάξεις θα επέτρεπε την επικοινωνία της ως θετική μεταρρύθμιση από την πλευρά της κυβέρνησης.

 

Τί υποστήριξε ο Μ. Βορίδης στη Βουλή

 

«Υπάρχουν έντυπα που δεν αναγράφουν τίποτα. Ούτε τον ιδιοκτήτη ούτε εκδότη ή διευθυντή σύνταξης όπως ορίζει ο υφιστάμενος νόμος. Υπάρχει μόνο ο τίτλος της εφημερίδας και τίποτε άλλο. Η υφιστάμενη νομοθεσία δεν προβλέπει καμία κύρωση προς όσους καταφεύγουν σε αυτή την πρακτική. Κυκλοφορούν λοιπόν έντυπα των οποίων ιδιοκτήτης εμφανίζεται μια τρίτη εταιρεία ή χρησιμοποιούν υπερήλικες αλλοδαπούς ώστε να μην υφίστανται τις αστικές ευθύνες των πράξεών τους», είπε στη Βουλή ο υπουργός Εσωτερικών, φωτογραφίζοντας έντυπα όπως το «Μακελειό» του Στέφανου Χίου.

 

«Δεν το θεωρώ κανονικό σε μια χώρα να λέγονται απίστευτες χυδαιότητες και ο θιγόμενος να θέλει να πάει στο δικαστήριο να δικαιωθεί και να μην συναντά κανένα απέναντί του. Να βρίσκει λάθρα βιώσαντα έντυπα. Ή όταν πάνε να βρουν αυτά τα έντυπα για να κάνουν την αναγκαστική εκτέλεση να διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχει κανείς υπεύθυνος. Αυτοί λοιπόν μπορούν να βρίζουν, να προσβάλλουν και να συκοφαντούν χωρίς καμία ευθύνη. Πρέπει λοιπόν αυτά τα έντυπα να αποκτήσουν συγκεκριμένο πρόσωπο. Διαφορετικά θα υφίστανται κυρώσεις, διοικητικό πρόστιμο από το ΕΣΡ», σημείωσε ο υπουργός.

 

Για λογαριασμό του ΣΥΡΙΖΑ για το θέμα μίλησε στη Βουλή ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Γιάννης Ραγκούσης. «Ως συνήθως κ. Βορίδη, δεν είπατε όλη την αλήθεια. Γιατί η τροπολογία δεν αφορά μόνο τον ορισμό υπευθύνου, αλλά αφορά και το σκέλος που διαφοροποιεί το δίκαιο των Ανωνύμων Εταιριών μόνο για τις εταιρίες Τύπου».

 

Ο κ. Ραγκούσης συμπλήρωσε πως ο υπουργός δεν απάντησε για τη μη συμπερίληψη των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών και ιστοσελίδων στην ρύθμιση, θέτοντας το ρητορικό ερώτημα τι θα κάνει η κυβέρνηση όταν το «Μακελειό» σταματήσει να τυπώνει τους «ρύπους», τους οποίους θα αναρτά στο διαδίκτυο.