Έχει καταγραφεί στην Ιστορία ως η μεγαλύτερη πολεμική σύγκρουση με τεθωρακισμένα. Η μάχη του Κουρσκ άρχισε στις 4 Ιουλίου του 1943, στην ομώνυμη πόλη, και έληξε στις 23 Αυγούστου του 1943 με νίκη των Σοβιετικών έναντι των Γερμανών.
Πρόκειται για ένα καθοριστικό γεγονός
στην εξέλιξη του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου και του Β' Παγκόσμιου Πολέμου,
καθώς με την ήττα αυτή άλλαξαν οι ισορροπίες και οι Γερμανοί έχασαν την
πρωτοβουλία των κινήσεων που είχαν έως τότε. Στην αρματομαχία ενεπλάκησαν 6.200
γερμανικά και σοβιετικά τανκς από τα οποία και τα περισσότερα καταστράφηκαν.
Δίκαια,λοιπόν, παίρνει το χαρακτηρισμό
της πιο αιματηρής σύγκρουσης με τη συμμετοχή αρμάτων μάχης που έγινε ποτέ στην
παγκόσμια πολεμική ιστορία. H προπαρασκευή της μάχης είχε ήδη ξεκινήσει από τα
τέλη του Μάρτη της ίδιας χρονιάς όταν ένα περίπολο του κόκκινου στρατού έπιασε
έναν αξιωματικό της Βέρμαχτ με τον οδηγό του, ο οποίος μετέφερε απόρρητα
έγγραφα που έδειχναν την μεγάλη επίθεση που ετοίμαζε η φασιστική Γερμανία στο
μέτωπο του Όρελ και το νοτιότερο αυτό του Μπιέλγκοροντ.
Οι ενδείξεις για αντεπίθεση των ναζί
προϋπήρχαν και μετά από την ήττα της μεγαλύτερης στρατιάς της Βέρμαχτ το
Φεβρουάριο του 1943 στο Στάλινγκραντ, αφού ο Χίτλερ είχε κηρύξει ολοκληρωτικό
πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ. Έτσι, πρώτος σταθμός αυτού του πολέμου ήταν η πόλη
του Κουρσκ όπου σημειώθηκε η πολεμική σύγκρουση και σήμανε το τέλος της
αυτοκρατορίας του Γ' Ραιχ.
Οι Γερμανοί είχαν αποφασίσει να
δημιουργήσουν μια ομάδα που θα περιλάμβανε 50 τμήματα (18 μονάδες με
τεθωρακισμένα και μοτοσικλέτες, 5 στρατιές αρμάτων μάχης και 8 στρατιές με
πυροβολικό). Συνολικά, σύμφωνα με σοβιετικές πηγές, ο αριθμός στρατιωτών που
περιλάμβαναν αυτά τα 50 τμήματα ήταν 900.000 στρατιώτες. Τη διοίκηση θα είχαν ο
Γκίντερ φον Κλούγκε (Ομάδα Στρατιών "Κέντρο") και ο Έριχ φον Μανστάιν
(Ομάδα Στρατιών "Νότος"). Απ' την άλλη πλευρά, οι Σοβιετικοί είχαν
αποφασίσει ότι το Κεντρικό Μέτωπο του Κόκκινου Στρατού θα υπερασπιζόταν το
Κουρσκ από τα βόρεια ενώ το Μέτωπο Βορόνεζ από τα νότια.
Τα στρατεύματα αυτά θα στηρίζονταν στο
Μέτωπο της Στέπας (του οποίου διοικητής ήταν ο Ιβάν Κόνιεφ). Τον έλεγχο της
κίνησης των σοβιετικών δυνάμεων είχαν ο Γκεόργκι Ζούκοφ και ο Αλεξάντρ
Βασιλιέφσκι. Το κλειδί, ωστόσο για την έκβαση της μάχης ήταν οι ρώσοι
κατάσκοποι καθώς ο Ιωσήφ Στάλιν και το Κρεμλίνο είχαν στη κατοχή τους στοιχεία
για το τόπο, τη χρονική στιγμή και τον τρόπο έκβασης της μάχης.
Λέγεται ότι ο Στάλιν είχε στα χέρια του
ένα αντίγραφο του σχεδίου Τσιταντέλε, τρεις ημέρες πριν αυτό υπογραφεί από τον
Χίτλερ. Το νεκρό διάστημα Απριλίου- Ιουνίου του 1943 λειτούργησε θετικά για την
ΕΣΣΔ καθώς της έδωσε το περιθώριο να ετοιμάσει τρεις αμυντικές γραμμές στο
Κουρσκ και να κατακτήσει τη τελική νίκη.
Μετά την επικράτηση της ΕΣΣΔ, η υπεροχή
πέρασε στα χέρια του Κόκκινου Στρατού, ο Δνείπερος απελευθερώθηκε σε μάχη που
ακολούθησε και για πρώτη φορά ο Στάλιν ξεκίνησε συστηματική επίθεση κατά της
Γερμανίας. Oι Γερμανοί μετά την ήττα τους στη μάχη αυτή, έχασαν τη δυνατότητα
να αναλάβουν επιθετική επιχείρηση στην ΕΣΣΔ και σε άλλες χώρες των Συμμάχων και
άρχισε η εκδίωξή τους από το έδαφος της ΕΣΣΔ.
Σύμφωνα με σοβιετικούς ιστορικούς, οι
απώλειες και των δύο αντιπάλων ανέρχονταν στους 500.000 νεκρούς, 1.500 άρματα
μάχης και 3.700 αεροσκάφη. Ωστόσο, οι γερμανικές πηγές έκαναν λόγω ότι η
Βέρμαχτ κατά την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου του 1943, σε όλο το Ανατολικό
Μέτωπο, έχασε 537.533 στρατιώτες, ενώ η Λουφτβάφε έχασε, την ίδια περίοδο,
1.696 αεροσκάφη.