Άννα Βίγκα
Ο ισραηλινός στρατός χαρακτήρισε δεκάδες χιλιάδες κατοίκους της Γάζας ως ύποπτους για συνεργασία με τη Χαμάς και άρα ως πιθανούς στόχους μέσω ενός συστήματος στόχευσης με τεχνητή νοημοσύνη. Το πρόγραμμα Lavender έπαιξε κεντρικό ρόλο στους πρωτοφανείς βομβαρδισμούς του ισραηλινού στρατού κατά των Παλαιστινίων, ιδίως κατά τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, αποκαλύπτουν το +972 magazine και το Local Call. Σε συνδυασμό με ένα άλλο σύστημα παρακολούθησης και στόχευσης των υπόπτων όταν έφταναν στα σπίτια τους, οδήγησε στο θάνατο ολόκληρες οικογένειες Παλαιστινίων.
Εξι αξιωματικοί των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών οι οποίοι
υπηρέτησαν στο στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας και
είχαν άμεση εμπλοκή με τη στοχοποίηση υπόπτων μέσω του συστήματος τεχνητής
νοημοσύνης μίλησαν στον δημοσιογράφο Yuval Abraham. Όλοι τους δήλωσαν ότι κατά
τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων του πολέμου, ο ισραηλινός στρατός βασίστηκε
σχεδόν εξ ολοκλήρου στο Lavender, το οποίο κατέγραψε ως και 37.000
Παλαιστίνιους ως ύποπτους μαχητές της Χαμάς και τα σπίτια τους ως πιθανούς
στόχους για αεροπορικές επιδρομές.
Η έρευνα του ισραηλινού δημοσιογράφου αποκάλυψε ότι ο
στρατός χρησιμοποίησε τις “λίστες θανάτου” του Lavender οι οποίες καταρτίζονταν
με ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση και με ελάχιστο έλεγχο. Μάλιστα, σύμφωνα με
τους μάρτυρες, η συμβολή του προγράμματος στις επιχειρήσεις του ισραηλινού
στρατού ήταν τέτοια, που ουσιαστικά εαντιμετώπιζαν τα αποτελέσματα του
προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης “σαν να επρόκειτο για ανθρώπινη απόφαση”. Μια
πηγή ανέφερε ότι ένιωθε ότι λειτουργούσε επισφραγίζοντας στην ουσία τις
αποφάσεις της μηχανής.
Το σύστημα Lavender έχει σχεδιαστεί για να επισημαίνει
και να στοχοποιεί όλους τους ύποπτους ως μαχητές στις στρατιωτικές πτέρυγες της
Χαμάς και της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ (PIJ), συμπεριλαμβανομένων των
χαμηλόβαθμων στελεχών. Ένα δεύτερο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, γνωστό ως
“Where’s Daddy?”, που επίσης αποκαλύπτει το +972 Magazine, παρακολουθούσε τους
ανθρώπους που βρίσκονταν στη “λίστα θανάτου” και σχεδιάστηκε για να στοχεύσει
υπόπτους όταν βρίσκονταν στο σπίτι τους με τις οικογένειές τους.
Τα δύο αυτά συστήματα στόχευσης, σε συνδυασμό με μια
“εξαιρετικά επιτρεπτική και ελαστική” πολιτική βομβαρδισμών στον ισραηλινό
στρατό, οδήγησαν σε αφανισμό “ολόκληρες οικογένειες μέσα στα σπίτια τους”, λέει
ο Yuval Abraham, ο ισραηλινός δημοσιογράφος που έκανε αυτήν την αποκαλυπτική
έρευνα.
“Δεν μας ενδιέφερε να σκοτώνουμε πράκτορες μόνο όταν
βρίσκονταν σε ένα στρατιωτικό κτίριο ή συμμετείχαν σε μια στρατιωτική
δραστηριότητα. Αντιθέτως, οι ισραηλινές δυνάμεις τους βομβάρδιζαν στα σπίτια
τους χωρίς δισταγμό, ως πρώτη επιλογή. Είναι πολύ πιο εύκολο να βομβαρδίζεις το
σπίτι μιας οικογένειας. Το σύστημα είναι φτιαγμένο για να τους ψάχνει σε αυτές
τις καταστάσεις” δήλωσε ένας από τους αξιωματικούς που μίλησαν με τον Abraham.
Ο ισραηλινός δημοσιογράφος έχει, επίσης, αποκαλύψει ότι
το Ισραήλ χρησιμοποιεί ακόμη ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που ονομάζεται
“Gospel” (Ευαγγέλιο) για την καταστροφή μη στρατιωτικών υποδομών στη Γάζα,
συμπεριλαμβανομένων συγκροτημάτων διαμερισμάτων, πανεπιστημίων και τραπεζών, σε
μια προσπάθεια να ασκήσει “πολιτική πίεση” στη Χαμάς. Αυτά τα στρατιωτικά
συστήματα τεχνητής νοημοσύνης αποτελούν “κίνδυνο για την ανθρωπότητα”, λέει ο
Abraham. “Ο πόλεμος με βάση την τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στους ανθρώπους να
ξεφεύγουν από τη λογοδοσία”.
“Lavender” και “Where is Daddy?”
Το Lavender σαρώνει πληροφορίες για το 90% του πληθυσμού
της Γάζας, δηλαδή για πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους και με βάση
συγκεκριμένα κριτήρια “βαθμολογεί” από το ένα ως το εκατό την πιθανότητα κάθε
άτομο να είναι μέλος της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς ή της Ισλαμικής
Τζιχάντ.
Σε προηγούμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις που διεξήγαγε ο
ισραηλινός στρατός η στοχοποίηση ανθρώπων απαιτούσε μια συγκεκριμένη
διαδικασία. Η απόφαση να “ενοχοποιηθεί” ένα άτομο ή να αναγνωριστεί ως νόμιμος
στόχος, συζητιόταν και στη συνέχεια υπογραφόταν από νομικό σύμβουλο.
Αρχικά το Lavender χρησιμοποιήθηκε ως βοηθητικό εργαλείο.
Το διάστημα μετά την 7η Οκτωβρίου, καθώς ο βομβαρδισμός της Γάζας εντείνονταν
οι διοικητές απαιτούσαν μια συνεχή διοχέτευση στόχων. Κατά τη διάρκεια των
πρώτων εβδομάδων του πολέμου, η Μονάδα 8200 βελτίωσε τον αλγόριθμο του
προγράμματος, τροποποίησε τις παραμέτρους αναζήτησης και το Lavender έγινε το
κύριο εργαλείο στοχοποίησης υπόπτων.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα του +972 Magazine o
ισραηλινός στρατός γνώριζε ότι το πρόγραμμα είχε περιθώρια λάθους στο 10% των
περιπτώσεων και ότι ενδεχομένως να μαρκάρει άτομα που έχουν μια χαλαρή ή
καθόλου σχέση με μαχητικές ομάδες απλά και μόνο λόγω συνωνυμίας ή κοινού
επικοινωνιακού προφίλ.
Η ανθρώπινη παρέμβαση και εποπτεία στο πρόγραμμα ήταν
ελάχιστη. Ένας από τους αξιωματικούς που μίλησαν με τον Abraham είπε ότι συχνά
απλώς “επισφράγιζε” την “απόφαση” του συστήματος και ότι συνήθως αφιέρωναν 20
δευτερόλεπτα σε κάθε στόχο πριν εγκρίνουν έναν βομβαρδισμό, μόνο και μόνο για
να βεβαιωθούν ότι ήταν άνδρας.
Μια άλλη πηγή ανέφερε ότι κάθε φορά που ο ρυθμός των
χτυπημάτων έπεφτε, “έμπαιναν” περισσότεροι στόχοι στο “Where’s Daddy?”. Η
απόφαση για το ποιος θα μπαίνει στα συστήματα εντοπισμού μπορούσε να ληφθεί από
σχετικά χαμηλόβαθμους αξιωματικούς της στρατιωτικής ιεραρχίας.
“Μια μέρα, εντελώς αυτοβούλως, πρόσθεσα περίπου 1.200
νέους στόχους στο σύστημα [εντοπισμού], επειδή ο αριθμός των επιθέσεων [που
πραγματοποιούσαμε] μειώθηκε”, δήλωσε ο στρατιωτικός. “Αυτό μου φάνηκε λογικό.
Εκ των υστέρων, φαίνεται σαν μια σοβαρή απόφαση. Και τέτοιες αποφάσεις δεν
λαμβάνονταν σε υψηλά επίπεδα”.
Κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες του πολέμου, “αρκετές
χιλιάδες” στόχοι εισήχθησαν αρχικά σε προγράμματα εντοπισμού όπως το Lavender
και το “Where’s Daddy?”. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν όλα τα μέλη της Nukhba, της
επίλεκτης μονάδας ειδικών δυνάμεων της Χαμάς, όλοι οι μαχητές της Χαμάς, αλλά
και όλοι όσοι εισήλθαν στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Σύντομα, η λίστα του
θανάτου διευρύνθηκε.
“Στο τέλος όλοι στοχοποιήθηκαν από το Lavender”, εξήγησε
ένας από τους μάρτυρες. “Δεκάδες χιλιάδες. Αυτό συνέβη λίγες εβδομάδες
αργότερα, όταν οι [ισραηλινές] ταξιαρχίες μπήκαν στη Γάζα, και υπήρχαν, ήδη,
λιγότεροι άμαχοι στις βόρειες περιοχές”. Σύμφωνα με την πηγή αυτή, ακόμη και
ανήλικοι μπήκαν στη λίστα των στόχων του Lavender.
Χιλιάδες άμαχοι νεκροί
Ο ισραηλινός στρατός συστηματικά πραγματοποιούσε τις
επιθέσεις στα στοχοποιημένα άτομα ενώ βρίσκονταν στα σπίτια τους, συνήθως τη
νύχτα με τις οι οικογένειές τους, και όχι κατά τη διάρκεια στρατιωτικής
δραστηριότητας. Σύμφωνα με τις πηγές του +972 Magazine, αυτό έγινε επειδή ήταν
ευκολότερο να εντοπιστούν τα άτομα στα σπίτια τους.
Το αυτοματοποιημένο σύστημα “Where’s Daddy?”
χρησιμοποιήθηκε ειδικά για τον εντοπισμό των στοχευμένων ατόμων και την
πραγματοποίηση βομβιστικών επιθέσεων στα σπίτια τους. “Βάζεις εκατοντάδες
[στόχους] στο σύστημα και περιμένεις να δεις ποιον μπορείς να σκοτώσεις”,
δήλωσε με γνώση του συστήματος. “Ονομάζεται κυνήγι: κάνεις copy-paste από τους
καταλόγους που παράγει το σύστημα στόχοποίησης”.
Το “Where’s Daddy?” στέλνει μια ειδοποίηση στους
αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών μόλις οι ύποπτοι που έχουν επισημανθεί από
το Lavender μπαίνουν στα σπίτια τους. Το σύστημα σχεδιάστηκε με τρόπο ώστε να
επιτρέπει στον ισραηλινό στρατό να πραγματοποιεί μαζικά χτυπήματα εναντίον
Παλαιστινίων μαχητών, ή υποτιθέμενων μαχητών όταν βρίσκονται στα σπίτια τους.
Σύμφωνα με τον Abraham αυτός είναι εν μέρει και ο λόγος
που κατά τις πρώτες έξι εβδομάδες μετά την 7η Οκτωβρίου ολόκληρες οικογένειες
Παλαιστινίων αφανίστηκαν μέσα στα σπίτια τους. Σύμφωνα με τις στατιστικές του
ΟΗΕ, πάνω από το 50% των θυμάτων, οι 6.000 άνθρωποι που έχασαν τις ζωές τους
εκείνη την περίοδο, προέρχονταν από περίπου 1.400 οικογένειες οι οποίες
αφανίστηκαν εντελώς ενώ βρίσκονταν στα σπίτια τους.
Γάζα / Παλαιστίνια θρηνεί για τον χαμό του γιου της σε
ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές. EPA/MOHAMMED SABER
Γυναίκες και παιδιά
Οι αξιωματικοί περιέγραψαν πώς, για ορισμένες κατηγορίες
στόχων, ο ισραηλινός στρατός είχε προκαθορίσει τα όρια για τον εκτιμώμενο
αριθμό παράπλευρων απωλειών, δηλαδή των αμάχων που θα μπορούσαν να σκοτωθούν
από ένα χτύπημα.
Δύο πηγές ανέφεραν ότι κατά τις πρώτες εβδομάδες του
πολέμου τους επιτρεπόταν να σκοτώσουν 15 ή 20 αμάχους κατά τη διάρκεια
αεροπορικών επιδρομών σε χαμηλόβαθμους μαχητές. Οι επιθέσεις σε τέτοιους
στόχους γίνονταν συνήθως με τη χρήση μη κατευθυνόμενων πυραύλων, τις λεγόμενες
“χαζές βόμβες” οι οποίες καταστρέφουν ολόκληρα σπίτια σκοτώνοντας όλους τους
ενοίκους τους.
“Ας πούμε ότι υπάρχει ένας πράκτορας της Χαμάς και δέκα
πολίτες στο σπίτι. Συνήθως, αυτοί οι δέκα είναι γυναίκες και παιδιά. Έτσι
αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν ήταν
γυναίκες και παιδιά” είπε ένας από τους μάρτυρες που μίλησαν στο +972 Magazine.
Για τους ανώτερους διοικητές της Χαμάς οι αριθμοί ήταν,
για πρώτη φορά στην ιστορία του ισραηλινού στρατού, τριψήφιοι. Για τον Ayman
Nofal, διοικητή της κεντρικής ταξιαρχίας της Χαμάς, σύμφωνα με πηγή που
συμμετείχε στο χτύπημα εναντίον του ο στρατός ενέκρινε οι παράπλευρες απώλειες
να είναι μέχρι και 300 παλαιστίνιοι πολίτες.
“Δεν σπαταλάς ακριβές βόμβες σε ασήμαντους ανθρώπους –
είναι πολύ ακριβό για τη χώρα και υπάρχει έλλειψη”, δήλωσε ένας από τους
αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών. Μια άλλη πηγή ανέφερε ότι είχε εγκρίνει
τον βομβαρδισμό “εκατοντάδων” σπιτιών υπόπτων ως κατώτερων πρακτόρων που είχαν
επισημανθεί από τον Lavender προσωπικά. Το μόνο που τους απασχολούσε, σύμφωνα
με έναν άλλο μάρτυρα ήταν αν ο αριθμός των παράπλευρων απωλειών επέτρεπε την
πραγματοποίηση της επίθεσης.
Όπως σχολιάζει ο Abraham στο Democracy Now, αυτό δείχνει
τον τρόπο που ο ισραηλινός στρατός μετρά την αξία των ζωών των Παλαιστινίων σε
σχέση με το αναμενόμενο στρατιωτικό όφελος. Βομβαρδίζουν ένα συγκρότημα
κατοικιών σκοτώνοντας ολόκληρες οικογένειες, αλλά ο στόχος τους δεν θεωρείται
αρκετά σημαντικός ώστε να “σπαταλήσουν” μια ακριβή βόμβα.
Οι στόχοι δεν τελειώνουν ποτέ
Απαντώντας στο δημοσίευμα του +972 και του Local Call, οι
Ισραηλινές Δυνάμεις ανέφεραν οι επιχειρήσεις τους πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με
τους κανόνες αναλογικότητας του διεθνούς δικαίου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση οι
λεγόμενες “χαζές βόμβες” είναι ένα “τυπικό όπλο” που χρησιμοποιείται από τους
πιλότους των IDF με τρόπο που εξασφαλίζει “υψηλό επίπεδο ακρίβειας”, ενώ το
Lavender αποτελεί μια βάση δεδομένων που χρησιμοποιείται “για τη διασταύρωση
πληροφοριών”, προκειμένου να παραχθούν επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με τα
στελέχη των “τρομοκρατικών οργανώσεων”.
Η χρήση ισχυρών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης από το
Ισραήλ στον πόλεμό κατά της Χαμάς έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητο έδαφος,
εγείροντας πλήθος νομικών και ηθικών ζητημάτων και μετασχηματίζοντας τη σχέση
μεταξύ στρατιωτικού προσωπικού και μηχανών.
“Πραγματοποιούσαμε τις επιθέσεις με μη κατευθυνόμενα
βλήματα πράγμα που σημαίνει ότι κυριολεκτικά ρίχναμε όλο το σπίτι πάνω στους
ενοίκους του. Αλλά ακόμη και αν αποτραπεί μια επίθεση, δεν σε νοιάζει –
προχωράς αμέσως στον επόμενο στόχο. Λόγω του συστήματος, οι στόχοι δεν
τελειώνουν ποτέ. Έχεις άλλους 36.000 να σε περιμένουν” δήλωσε στο +972 Magazine
αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών που χρησιμοποίησε το Lavender.
Η έρευνα η οποία αποκάλυψε σκληρές αλήθειες σχετικά με
τον καταστροφικό πόλεμο στη Γάζα – είχε τεράστιο αντίκτυπο από τις πρώτες ώρες
της δημοσίευσής της από τη δημοσίευσή της. Το άρθρο έχει ήδη προβληθεί από
εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους παγκοσμίως και έχει κοινοποιηθεί από σημαίνοντες
δημοσιογράφους, ακτιβιστές για τα δικαιώματα και άλλα δημόσια πρόσωπα.,
Σε πολιτικό επίπεδο ο εκπρόσωπος Εθνικής Ασφάλειας του
Λευκού Οίκου John Kirby σημείωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξετάζουν το
περιεχόμενο της έρευνάς. Η παλαιστίνια βουλευτής Aida Touma-Suleiman έκανε λόγο
για τις αποκαλύψεις σε ομιλία της στην Κνεσέτ (ισραηλινή βουλή). Ο Γενικός
Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δήλωσε “βαθιά προβληματισμένος” από τα
ευρήματά και πρόσθεσε ότι αποφάσεις για τη ζωή ή το θάνατο ολόκληρων
οικογενειών δεν πρέπει να ανατίθενται “στον ψυχρό υπολογισμό των αλγορίθμων”.