Γιάννης Τσεκούρας
Από ρεκόρ σε ρεκόρ πηγαίνει ο μεγαλύτερος διαχειριστής κεφαλαίων παγκοσμίως, η Blackrock, εισπράττοντας συνολικά 221 δισ. δολάρια το γ’ τρίμηνο του 2024, έχοντας να διαχειριστεί κεφάλαια αξίας 11,5 τρισ. δολάρια σε assets (περιουσιακά στοιχεία).
Οι επενδυτές της συνέχισαν να εισπράττουν δισεκατομμύρια,
ενώ η εταιρεία προχωρά σε ακόμη περισσότερες εξαγορές άλλων εταιρειών.
Γιατί όμως θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει η αμερικανική
πολυεθνική εταιρεία επενδύσεων, με έδρα τη Νέα Υόρκη; Διότι, βρίσκεται
κυριολεκτικά παντού.
Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή. Η BlackRock
ιδρύθηκε το 1988, έχοντας λιγότερα από 10 άτομα ως προσωπικό και κατέληξε
σήμερα να είναι μια εταιρεία που όπως λένε χαρακτηριστικά κάποιοι, «κυβερνά τον
κόσμο».
Πλέον, διαθέτει σχεδόν 20 χιλιάδες υπαλλήλους, απλώνοντας
τα πλοκάμια της σε πάνω από 40 χώρες.
BlackRock: Το αντικείμενο του κολοσσού και οι στόχοι του
Η BlackRock ασχολείται κυρίως με τη διαχείριση
περιουσιακών στοιχείων (κεφαλαίων). Διαχειρίζεται δηλαδή περιουσιακά στοιχεία
για λογαριασμό των πελατών της ή τους παρέχει συμβουλές. Οι πελάτες της μπορεί
να είναι απλοί ιδιώτες, οργανισμοί, κυβερνήσεις, ασφαλιστικές εταιρείες, ακόμη
και συνταξιοδοτικά προγράμματα.
«Βοηθάμε εκατομμύρια ανθρώπους να επενδύσουν για να
δημιουργήσουν αποταμιεύσεις που θα τους εξυπηρετούν καθ’ όλη τη διάρκεια της
ζωής τους. Καθώς γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αποταμιεύσει κανείς για στόχους
όπως η συνταξιοδότηση, βοηθάμε περισσότερους ανθρώπους να επενδύσουν για το
μέλλον τους», αναφέρει η ίδια η εταιρεία στη σελίδα της και συνεχίζει:
«Η επενδυτική μας προσέγγιση βασίζεται σε τρεις αρχές:
ξεκινάμε από την κατανόηση των επενδυτικών στόχων του πελάτη- επιδιώκουμε τις
καλύτερες αποδόσεις προσαρμοσμένες στον κίνδυνο στο πλαίσιο της εντολής που μας
δίνουν- και στηρίζουμε τη δουλειά μας με έρευνα, δεδομένα και αναλύσεις».
Πρόσφατα, ο Λάρι Φινκ επικεφαλής της εταιρείας, έκανε
λόγο για μια παγκόσμια «συνταξιοδοτική κρίση», υποστηρίζοντας πως τα εθνικά
ασφαλιστικά δίχτυα λυγίζουν κάτω από την πίεση της γήρανσης του πληθυσμού, την
ώρα που ιατρικές ανακαλύψεις επεκτείνουν περαιτέρω τη ζωή των ανθρώπων (σχεδόν
τα μισά από τα κεφάλαια που διαχειρίζεται η BlackRock προέρχονται από
συνταξιοδοτικά ταμεία).
«Αυτά τα φάρμακα είναι καινοτόμες ανακαλύψεις. Αλλά
υπογραμμίζουν μια απογοητευτική ειρωνεία: Ως κοινωνία, σπαταλάμε μια τεράστια
ποσότητα ενέργειας για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ζήσουν περισσότερα
χρόνια. Αλλά ούτε ένα κλάσμα αυτής της προσπάθειας δεν δαπανάται για να
βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αντέξουν οικονομικά αυτά τα παραπάνω χρόνια»,
πρόσθεσε.
Η λύση: επένδυση στις χρηματοπιστωτικές αγορές, σύμφωνα
με τον ίδιο.
«Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο. Θα χρειαστούν περισσότερα
χρήματα. Οι κεφαλαιαγορές μπορούν να το προσφέρουν -εφόσον οι κυβερνήσεις και
οι εταιρείες βοηθούν τους ανθρώπους να επενδύσουν», δήλωσε.
BlackRock: Μια εταιρεία που απλώνεται…παντού
Η δημοσιογράφος Heike Buchter, η οποία παρακολουθούσε τις
εξελίξεις γύρω από τη Γουόλ Στριτ, δήλωνε το μακρινό 2015 στην Deutsche Welle
πως «η BlackRock συμβουλεύει κεντρικές τράπεζες, υπουργεία οικονομικών,
μεγάλους επενδυτές όπως κρατικά ταμεία, συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές
εταιρείες και ιδρύματα».
«Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα στη χρηματοπιστωτική αγορά στο
οποίο η Blackrock δεν εμπλέκεται με κάποιον τρόπο», συνέχιζε, ενδεικτικό της
επιρροής της εταιρείας, η οποία μια δεκαετία μετά, έχει γίνει πια κυρίαρχη.
Για να απαριθμήσουμε τις εταιρείες στις οποίες η
Blackrock εμπλέκεται με κάποιο τρόπο, μπορεί να χρειαζόμασταν μέρες. Συνοπτικά,
η εταιρεία επενδύσεων εμπλέκεται είτε ως μέτοχος, είτε ως επενδυτής, στις
ακόλουθες κατηγορίες εταιρειών: κατασκευαστικές, τροφίμων,
αυτοκινητοβιομηχανίες, τράπεζες, ενεργειακές, φαρμακευτικές, εκδοτικούς οίκους,
ασφαλιστικές, καλλυντικών, αεροπορικές, τηλεπικοινωνίες, πετρελαϊκές. Επίσης,
εμπλέκεται και με την αμυντική βιομηχανία.
Αναφορικά με την Ελλάδα, η BlackRock εμπλέκεται
ενδεικτικά με τη ΔΕΗ, την ΤΕΡΝΑ, την ΕΛΠΕ και την Motor Oil. Σημειώνεται ακόμη
πως το 2011, υπό την πίεση της Τρόικας, η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδος ζήτησε
από την BlackRock Solutions να αναλύσει τα χαρτοφυλάκια δανείων 18 τραπεζών,
και στη συνέχεια ξανά το 2013 τα χαρτοφυλάκια των τεσσάρων μεγαλύτερων
τραπεζών.
Κατά μέσο όρο, το μερίδιο των μετοχών της στις διάφορες
εταιρείες κυμαίνεται στα 5%. Αξίζει λοιπόν να θυμηθούμε τι δήλωσε η Heike
Buchter στο γερμανικό μέσο, σχετικά:
«Στις μέρες μας, το να κατέχεις το τέσσερα, πέντε ή έξι
τοις εκατό των μετοχών μιας εταιρείας σημαίνει ότι είσαι από τα μεγάλα κεφάλια.
Μπορείς να τηλεφωνήσεις ανά πάσα στιγμή και το αφεντικό θα σου μιλήσει».
«Αν κοιτάξεις μόνο τις επιμέρους επιχειρήσεις στις οποίες
εμπλέκεται η BlackRock, δεν αντιλαμβάνεσαι απαραίτητα ότι υπάρχει πρόβλημα»,
υποστήριζε επίσης, δίνοντας ωστόσο στη συνέχεια την μεγάλη εικόνα. «Αλλά αν τις
προσθέσετε όλες μαζί -όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους [της εταιρείας] και
τους συμβουλευτικούς ρόλους- καταλήγετε να βλέπετε μια τρομερά πολύπλοκη δομή,
όπου πρέπει να αναρωτηθείτε: Ουάου, τι είδους τέρας έχουν δημιουργήσει εδώ».
Η κρίση του 2008 ως ευκαιρία για την Black Rock
Η εταιρεία ισχυροποιήθηκε στον απόηχο της
χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Σημαντική ήταν η ανάπτυξη του δικού της
εργαλείου διαχείρισης κινδύνου, ονόματι Aladdin.
Όπως εξηγούσαν οι Financial Times, το συγκεκριμένο
εργαλείο είναι σε θέση να αναλύει τους κινδύνους που μπορεί να συνοδεύουν μια
επένδυση σε οποιαδήποτε μετοχή, να επισημαίνει στον πελάτη πού πρέπει να
πουλήσει ομόλογα για να προσελκύσει μεγαλύτερη τιμή, να παρακολουθεί όλες τις
συναλλαγές, να συγκεντρώνει όλα τα δεδομένα και να έχει στη διάθεσή του
πληροφορίες ζωτικής σημασίας για τους επενδυτές. Η εταιρεία προσέφερε μάλιστα
τις υπηρεσίες της ακόμα και στις χρηματοπιστωτικές αρχές, οι οποίες αναζητούσαν
τρόπους αξιολόγησης των μεγάλων τραπεζών.
Όπως επισημαίνει λοιπόν το Investigate Europe σε σχετικό
του θέμα, εδώ και χρόνια η BlackRock λειτουργεί με έναν τρόπο που για πολλούς
θεωρείται ασύμβατος.
Από τη μια, προχωρά σε «συμβουλές» για λογαριασμό του
δημόσιου τομέα, όπως η ΕΚΤ και το ΔΝΤ και από την άλλη επενδύει στον ιδιωτικό
τομέα.
BlackRock: Τα διαφορετικά συμφέροντα και οι «συγκρούσεις»
Όπως γίνεται αντιληπτό, η δυνατότητα άσκησης μεγάλης
επιρροής από την εταιρεία και οι πολλαπλοί της ρόλοι, δημιουργούν ερωτήματα.
Για παράδειγμα, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως σε διάφορους τομείς, η
εταιρεία διαθέτει μετοχές σε όλους τους μεγάλους ομίλους.
Όπως τονίζει ενδεικτικά το ίδιο δημοσίευμα, η BlackRock
έχει αποκτήσει μετοχές (5%-10%) σε όλους τους μεγάλους ομίλους χημικών
προϊόντων, και στις δύο πλευρές του ατλαντικού. Οι εταιρείες αυτές,
ανταγωνιστές εκ πρώτης όψεως, βρίσκονται με τον ίδιο μέτοχο, ο οποίος μπορεί,
κατά το δοκούν, να πιέσει για διάφορους σκοπούς.
Για να αυξήσει βέβαια την επιρροή της στην Ευρώπη, εδώ
και χρόνια η εταιρεία έχει εντάξει με κάποιο τρόπο στο δυναμικό της γνωστές και
σημαντικές προσωπικότητες, όπως πρώην υπουργούς, πολιτικούς, τραπεζίτες, οικονομικούς
συμβούλους πολιτικών κλπ.
Η Daniela Gabor, καθηγήτρια Μακροοικονομίας στο
Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αγγλίας (UWE) στο Μπρίστολ, έχει υποστηρίξει πως πλέον
η πραγματική δύναμη συγκεντρώνεται στους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων
και όχι στις τράπεζες, όπως θεωρείται ευρέως.
«Συχνά μας λένε ότι ένας διαχειριστής είναι εκεί για να
επενδύσει τα χρήματά μας για τα γηρατειά μας. Αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερο
από αυτό», δήλωσε στο Investigate Europe. «Κατά τη γνώμη μου, η BlackRock
αντανακλά την αποκήρυξη του κράτους πρόνοιας. Η άνοδος της δύναμής της
συμβαδίζει με τις συνεχιζόμενες διαρθρωτικές αλλαγές- αλλαγές στη
χρηματοδότηση, αλλά και στη φύση του κοινωνικού συμβολαίου που ενώνει τον
πολίτη και το κράτος».
Η ίδια εξηγούσε μάλιστα πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα,
η οποία έχει αναθέσει κατά καιρούς στην BlackRock τον έλεγχο διαφόρων τραπεζών
ανά την Ευρώπη, δεν έχει καμία εξουσία επί της εταιρείας. «Το επιχείρημα της
BlackRock είναι απλό: δεν ενεργούμε όπως οι τράπεζες, οπότε δεν χρειάζεται να
μας ρυθμίζουν ως συστημικό ίδρυμα».
BlackRock: Ένα «τέρας» ανεξέλεγκτο;
Με βάση τα παραπάνω, καταλαβαίνουμε πως η οικονομική ισχύ
που συγκεντρώνει η συγκεκριμένη εταιρεία είναι τεράστια. Με βάση τις αποφάσεις
της, μπορούν να επηρεαστούν χιλιάδες εταιρείες και ίσως εκατομμύρια εργαζόμενοι
παγκοσμίως.
Εκτός λοιπόν από την πιθανή σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ
εταιρειών στις οποίες εμπλέκεται, υπάρχει εύλογα και η ανησυχία πως με τόσο
μεγάλη δύναμη, η BlackRock μπορεί να επηρεάζει αποφάσεις προς όφελος των
επενδυτών της, αφού στην πραγματικότητα αυτός είναι και ο σκοπός της, η αύξηση
του κέρδους τους, δίχως να έχει στο μυαλό της κατά πάσα πιθανότητα το δημόσιο
συμφέρον…
Έρευνα της οργάνωσης Global Witness που δημοσιεύθηκε τον
Αύγουστο του 2024, ανέδειξε πως funds που προωθούνται στις αγορές ως φιλικά
προς το περιβάλλον χρησιμοποιούνται από μεγάλους διαχειριστές περιουσιακών
στοιχείων, συμπεριλαμβανομένης της BlackRock, για τη διοχέτευση εκατομμυρίων
δολαρίων στη μεγαλύτερη βιομηχανία κρέατος στον κόσμο, την JBS, μια εταιρεία
διαβόητη για τη σύνδεσή της με την αποψίλωση των δασών και τις παραβιάσεις των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού της.
«Χρειαζόμαστε ένα ρυθμιστικό σύστημα που θα δίνει
προτεραιότητα στη βιωσιμότητα του πλανήτη μας και όχι μόνο στα βραχυπρόθεσμα
κέρδη. Αυτή τη στιγμή αυτή η σειρά έχει αντιστραφεί, και αυτή είναι μια πολύ
τρομακτική πραγματικότητα», υπογράμμιζε ο ερευνητικός οργανισμός.
Επίσης, πρόσφατα η Wall Street Journal ανέφερε σε
ρεπορτάζ της πως ο Λάρι Φινκ έχει εξαφανίσει πλέον από το λεξιλόγιό του τον όρο
ESG (Environment- Social-Governance), ο οποίος αναφέρεται στην πρακτική των
εταιρειών να λαμβάνουν υπόψη περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες
αναφορικά με τη δραστηριότητά τους (θεωρητικά τουλάχιστον).
Μπορεί λοιπόν η εταιρεία να υποστηρίξει πως δρα νόμιμα,
αν και ακόμη και γι’ αυτό υπάρχουν ενστάσεις, ωστόσο η συγκέντρωση τόσο μεγάλης
ισχύος και ο ρόλος της σε ευαίσθητους τομείς της οικονομίας, εγείρουν πολιτικές
ανησυχίες…