Κωνσταντίνος Βενιζέλος
Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει πει ότι ο «δασμός» είναι η «πιο όμορφη λέξη στο λεξικό», και καθ’ όλη τη διάρκεια των πρώτων μηνών της θητείας του, έχει δώσει στους Αμερικανούς, στους Ευρωπαίους, και πιθανόν σε πολλούς άλλους, την αφορμή για να γκουγκλάρουν τον ορισμό αυτής της λέξης.
Από τις 20 Ιανουαρίου, όταν ορκίστηκε και ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Τραμπ έχει ανακοινώσει δασμούς στον χάλυβα και το αλουμίνιο που κατασκευάζονται εκτός των ΗΠΑ, σε όλα τα προϊόντα που κατασκευάζονται στον Καναδά ή το Μεξικό, σε όλα τα κινεζικά προϊόντα και σε όλα τα αυτοκίνητα κατασκευής εκτός των ΗΠΑ, μεταξύ άλλων.
Και σήμερα, 2 Απριλίου – μια ημερομηνία που ο Τραμπ είχε ονομάσει «Ημέρα Απελευθέρωσης» – επιβάλει αμοιβαίους δασμούς σε όλα τα έθνη που φέρονται να θέτουν σε μειονεκτική θέση τα αμερικανικά προϊόντα μέσω της εμπορικής, φορολογικής ή ρυθμιστικής πολιτικής τους. Στις 10 Φεβρουαρίου, ο Τραμπ είχε πει ότι οι ΗΠΑ θα επιβάλλουν τον ίδιο μέσο δασμό στις εισαγωγές από κάθε χώρα ξεχωριστά με αυτόν που επιβάλλουν οι χώρες αυτές.
Οι δασμοί του Τραμπ έχουν ρίξει τα χρηματιστήρια και έχουν θολώσει το καταναλωτικό κλίμα με απρόβλεπτες συνέπειες.
Τι είναι οι δασμοί
Οι δασμοί είναι ένας φόρος στα εισαγόμενα αγαθά. Σε γενικές γραμμές, καθιστούν τα επηρεαζόμενα καταναλωτικά προϊόντα ακριβότερα. Θεωρητικά, οι καλά σχεδιασμένοι δασμοί θα ενθαρρύνουν επίσης στοχευμένες βιομηχανίες να παράγουν περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εγχώρια παραγωγή ορισμένων αγαθών – αντί της εισαγωγής τους από το εξωτερικό – μπορεί όντως να έχει κάποια οικονομικά οφέλη αλλά και οφέλη για την εθνική ασφάλεια, όπως παρατηρεί ο ιστότοπος αναλύσεων της επικαιρότητας Vox.
Μην ξεχνάμε ότι ορισμένα αγαθά και εμπορεύματα έχουν στρατιωτική αξία. Η εξάρτηση από ξένα έθνη για χάλυβα, πυρομαχικά, προηγμένους ημιαγωγούς ή διάφορες άλλες τεχνολογίες θα μπορούσε να υπονομεύσει την εθνική ασφάλεια μιας χώρας – άλλωστε, τα ξένα έθνη θα μπορούσαν θεωρητικά να αποκλείσουν την πρόσβαση της Αμερικής σε στρατιωτικά πολύτιμες τεχνολογίες εν μέσω μιας σύγκρουσης. Και πολλοί από τους δασμούς του Τραμπ αποσκοπούν επισήμως στην ενίσχυση της ικανότητας της Αμερικής να παράγει υλικά απαραίτητα για τον πόλεμο.
Η λογική του ίδιου του Τραμπ είναι η εξής: Τους βλέπει ως εργαλείο για την αύξηση των εσόδων, την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και την αναζωογόνηση της αμερικανικής οικονομίας με την αύξηση των θέσεων εργασίας στην εγχώρια μεταποίηση. Αλλά οι δασμοί του προέδρου είναι τόσο ευρείς, υψηλοί και διαρκώς μεταβαλλόμενοι που θα μπορούσαν πραγματικά να αποβούν μπούμερανγκ.
Πώς θα επηρεάσουν τους καταναλωτές
Για να καταλάβετε τι είναι οι δασμοί – και πώς λειτουργούν – είναι χρήσιμο να εξετάσετε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, βασισμένο σε αυτό που συμβαίνει τώρα:
O Τραμπ επιβάλει δασμό 25% σε όλα τα αυτοκίνητα που κατασκευάζονται εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις που εισάγουν αυτοκίνητα ξένης κατασκευής – όπως οι αντιπροσωπείες αυτοκινήτων – θα πρέπει να πληρώνουν φόρο 25% για κάθε ξένο όχημα που αγοράζουν.
Όταν το κόστος μιας επιχείρησης αυξάνεται, συνήθως προσπαθεί να το αντισταθμίσει αυξάνοντας τις τιμές. Και ο πρόεδρος χρειάζεται στην πραγματικότητα τους δασμούς αυτοκινήτων – για να αυξήσει τις τιμές των ξένων αυτοκινήτων: Στο επίσημο αφήγημα, το νόημα αυτού του δασμού είναι να ενθαρρύνει τους Αμερικανούς να αγοράζουν περισσότερα αυτοκίνητα εγχώριας παραγωγής, έτσι ώστε περισσότεροι κατασκευαστές αυτοκινήτων να εγκαταστήσουν την παραγωγή τους στις ΗΠΑ. Αν ο δασμός δεν κάνει τα αυτοκίνητα ξένης κατασκευής πιο ακριβά για τους Αμερικανούς καταναλωτές, δεν θα τους δώσει κανένα κίνητρο για να αγοράσουν τα αμερικανικά.
Στην πράξη, οι δασμοί αυτοκινήτων του Τραμπ είναι πιθανό να αυξήσουν τις τιμές όλων των αυτοκινήτων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ.
Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:
Πρώτον, οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες θα πρέπει να πληρώσουν δασμούς για τα εξαρτήματα αυτοκινήτων που κατασκευάζονται στο εξωτερικό.
Και δεύτερον, οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες θα αντιμετωπίσουν ασθενέστερο ανταγωνισμό. Μέχρι τώρα, οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες δεν μπορούσαν να αυξήσουν τις τιμές χωρίς να φοβούνται ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε τους δυνητικούς πελάτες να αγοράσουν αντί αυτού ένα γερμανικό, ιαπωνικό ή νοτιοκορεατικό αυτοκίνητο.
Για τους λόγους αυτούς, οι οικονομολόγοι έχουν εκτιμήσει ότι οι δασμοί του Τραμπ θα αυξήσουν τις τιμές των αμερικανικών αυτοκινήτων κατά 4.000 έως 15.000 δολάρια ανά όχημα.
Η ίδια βασική δυναμική ισχύει και για τους δασμούς σε άλλα αγαθά. Βάλτε δασμό στα πλυντήρια ρούχων ξένης κατασκευής και οι αμερικανικές επιχειρήσεις λιανικής πώλησης που εισάγουν τέτοιες συσκευές θα αυξήσουν τις τιμές. Οι αμερικανοί κατασκευαστές πλυντηρίων ρούχων, εν τω μεταξύ, θα είναι σε θέση να χρεώνουν περισσότερα λόγω του ασθενέστερου ανταγωνισμού.
Και αυτό συνέβη στην πραγματικότητα: Το 2018, ο Τραμπ έθεσε δασμό στα πλυντήρια ρούχων, ο οποίος έμεινε σε ισχύ μέχρι το 2023. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών που ίσχυαν οι εν λόγω δασμοί, το κόστος του εξοπλισμού πλυντηρίων στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 34%, πολύ περισσότερο από το συνολικό ποσοστό πληθωρισμού κατά την περίοδο αυτή.
Οι σημερινοί δασμοί του Τραμπ θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στα οικονομικά των Αμερικανών. Σύμφωνα με πρόσφατη εκτίμηση του Yale Budget Lab, μόνο οι δασμοί του Τραμπ στον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα θα μπορούσαν να μειώσουν το διαθέσιμο εισόδημα του μέσου νοικοκυριού των ΗΠΑ κατά 2.000 δολάρια.
Δασμοί Τραμπ: Η Ιρλανδία μεταξύ των πιο σκληρά πληγέντων
Η Ιρλανδία αναμένεται να είναι μία από τις χώρες που θα πληγούν περισσότερο με τον νέο γύρο δασμών του Τραμπ, όπως παρατηρεί το BBC.
Τα αγαθά της ΕΕ αναμένεται να αντιμετωπίσουν δασμούς περίπου 20% κατά την είσοδό τους στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η Ιρλανδία εξαρτάται περισσότερο από τις ΗΠΑ ως εξαγωγική αγορά.
Το 2024, οι ιρλανδικές εξαγωγές αγαθών προς τις ΗΠΑ είχαν αξία 73 δισ. ευρώ (61 δισ. στερλίνες), σχεδόν το ένα τρίτο των συνολικών εξαγωγών της χώρας.
Ο Taoiseach (Ιρλανδός πρωθυπουργός) Micheál Martin δήλωσε τη Δευτέρα (1/4) ότι οι αυξημένοι αμερικανικοί δασμοί αποτελούν «μια πολύ σοβαρή και σοβαρή απειλή».
Ανάλυση που συνυπογράφηκε από το Υπουργείο Οικονομικών της Ιρλανδίας και τη δεξαμενή σκέψης ESRI πρότεινε ότι οι δασμοί θα μπορούσαν να κοστίσουν στην Ιρλανδία περισσότερα από 18 δισ. ευρώ (15 δισ. λίρες) σε χαμένο εμπόριο.
Προειδοποίησε επίσης ότι ένας παρατεταμένος εμπορικός πόλεμος μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ θα αποτελούσε κίνδυνο για τα δημόσια οικονομικά της Ιρλανδίας.
Ο μεγαλύτερος εξαγωγικός τομέας της Ιρλανδίας είναι τα φαρμακευτικά προϊόντα: η χώρα αποτελεί σημαντικό κέντρο παραγωγής για αμερικανικές εταιρείες όπως η Pfizer και η Eli Lilly.
Το «σχέδιο άμυνας» της ΕΕ κατά των δασμών Τραμπ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ένα «ισχυρό σχέδιο» αντιποίνων στους δασμούς που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά θα προτιμούσε να διαπραγματευτεί, δήλωσε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν την Τρίτη, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι τομείς Ευρωπαϊκής παραγωγής που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τους δασμούς περισσότερο θα είναι οι ημιαγωγοί, τα φαρμακευτικά προϊόντα και η ξυλεία, τόνισε.
Είπε επίσης ότι πολλοί Ευρωπαίοι αισθάνονται «εντελώς απογοητευμένοι» από τις ανακοινώσεις των ΗΠΑ.
«Η Ευρώπη δεν ξεκίνησε αυτή την αντιπαράθεση. Δεν θέλουμε κατ’ ανάγκη να προβούμε σε αντίποινα, αλλά αν χρειαστεί έχουμε ένα ισχυρό σχέδιο για αντίποινα και θα το χρησιμοποιήσουμε», δήλωσε.
Μετά την ανακοίνωση των δασμών χάλυβα και αλουμινίου τον Μάρτιο, η Επιτροπή δήλωσε τώρα ότι θα επιβάλει αντίμετρα σε αμερικανικά προϊόντα αξίας έως 26 δισ. ευρώ.
Σε αυτά περιλαμβάνεται η επαναφορά δασμών σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 4,5 δισ. δολαρίων, όπως τζιν και μοτοσικλέτες Harley-Davidson, οι οποίοι είχαν ανασταλεί επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν.
Τα μέτρα αναμένεται να εφαρμοστούν στα μέσα Απριλίου, αφού το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ επέλεξε να καθυστερήσει την αρχική ημερομηνία 1ης Απριλίου, προκειμένου να τα ευθυγραμμίσει με άλλα μέτρα και να τελειοποιήσει τη θέση της ΕΕ μεταξύ των 27 κρατών μελών.
Το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ διαβουλεύεται με τα κράτη μέλη σχετικά με μια δεύτερη δόση δασμών, αξίας περίπου 18 δισ. ευρώ, που καλύπτει τον χάλυβα, το αλουμίνιο, τα πουλερικά, το βόειο κρέας, τα θαλασσινά και τους ξηρούς καρπούς.