Κάμερες παντού - Η αυταρχική μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης σε πλήρη εξέλιξη

Γιάννης Μυλόπουλος

Μια από τις ιστορίες που άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στη μνήμη μου από το διάστημα της πρυτανικής μου θητείας στο ΑΠΘ, είναι αυτή της επίσκεψής μου σε μεγάλο δημόσιο πανεπιστήμιο νεοπαγούς δημοκρατίας της Ασίας. Εκεί λοιπόν, ο πρύτανης του πανεπιστημίου που με υποδέχθηκε με όλες, είναι αλήθεια, τις τιμές, θέλησε να με ξεναγήσει, ως είθισται, στο ίδρυμα που διοικούσε.

Αφού λοιπόν με ξενάγησε σε αίθουσες και αμφιθέατρα, σε γραφεία και εργαστήρια και αφού με σύστησε με όλο το προσωπικό, άφησε τελευταίο το καλύτερο, κατ’ αυτόν, κομμάτι της ξενάγησης. Ήταν, όπως μου εμπιστεύθηκε, το επίτευγμα του πανεπιστημίου του για το οποίο καμάρωνε ιδιαίτερα.

Με οδήγησε λοιπόν και μου έδειξε με ιδιαίτερη υπερηφάνεια μια αίθουσα γεμάτη οθόνες, από την οποία, όπως μου εξήγησε, είχε τη δυνατότητα να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο όλες τις αίθουσες και όλα τα μαθήματα που γίνονταν στο ίδρυμά του.

Από εδώ, είπε όλος υπερηφάνεια, μπορώ να ξέρω ανά πάσα στιγμή τι συμβαίνει, ποιος καθηγητής λέει τι και να επεμβαίνω ανάλογα. Είτε άμεσα, αν υπάρχει λόγος εθνικής ή άλλου είδους ασφάλειας, είτε και να επεμβαίνω όταν έρθει η ώρα της εξέλιξης ή της ανανέωσης της θητείας ενός εκάστου των καθηγητών, χρησιμοποιώντας τα όσα υποστήριξε στο μάθημα υπέρ του ή εναντίον του, ανάλογα με την περίπτωση.

Είναι μια μέθοδος, συμπλήρωσε, απόλυτα αντικειμενικής αξιολόγησης του έργου των καθηγητών. Η οποία αξιολόγηση δεν στηρίζεται ούτε στο διεθνώς δημοσιευμένο επιστημονικό έργο των υποψήφιων, που δεν προδίδει την εκπαιδευτική επάρκεια του καθηγητή, ούτε σε συστατικές επιστολές που τρίτοι επιστήμονες υπογράφουν για τους κρινόμενους, που ασφαλώς και μπορεί να είναι προκατειλημμένοι, ούτε βέβαια και στη γνώμη των φοιτητών, η οποία επειδή επηρεάζεται από την βαθμολόγηση της επίδοσης καθενός από πλευράς των καθηγητών, δεν μπορεί να είναι ούτε αντικειμενική, ούτε αξιοκρατική. Άλλωστε, κατέληξε, οι φοιτητές είναι πολύ νέοι για να μπορούν να αξιολογούν το έργο των καθηγητών τους.

Έμεινα ενεός και έτσι παρέμεινα για πολλή ώρα, παρακολουθώντας τις δεκάδες οθόνες με τους καθηγητές που δίδασκαν στις αίθουσες διδασκαλίας. Κάτι που ο καθένας που επισκέπτονταν την αίθουσα παρακολούθησης και είχε την άδεια του πρύτανη, μπορούσε να κάνει.

Κι όταν αργότερα πήγαμε στο γραφείο του και με ρώτησε αν κι εμείς στην Ελλάδα έχουμε τέτοια προηγμένη τεχνολογία που να επιτρέπει στους πρυτάνεις να παρακολουθούν τους καθηγητές την ώρα που διδάσκουν, σε πραγματικό δηλαδή χρόνο, τον απογοήτευσα απαντώντας του αρνητικά.

Κι ακόμη περισσότερο τον εξέπληξα όταν του εξήγησα ότι τα μαθήματα στα πανεπιστήμια στην Ελλάδα γίνονται δημόσια, μπορεί να τα παρακολουθεί δηλαδή ελεύθερα όποιος θέλει, καθώς δεν γίνεται έλεγχος ταυτότητας στην είσοδο, αλλά δεν μπορεί να τα καταγράφει κάποιος. Κι αυτό γιατί καταστρέφεται η παιδαγωγική μέθεξη της στιγμής, χάνεται ο αυθόρμητος χαρακτήρας της διδασκαλίας, καθώς και η ελευθερία του μαθητή ή του φοιτητή να υποβάλουν οποιαδήποτε ερώτηση, χωρίς να κριθούν για την ποιότητά της. Αλλά και για πιο σοβαρούς λόγους, μια και εγείρονται ζητήματα προσωπικών δεδομένων, αλλά και ακαδημαϊκής ελευθερίας των διδασκόντων, οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να αποδίδουν επιστημονικά όταν αισθάνονται ότι βρίσκονται σε καθεστώς παρακολούθησης.

Όταν βέβαια στη συνέχεια έμαθα ότι στη χώρα του οι πρυτάνεις, οι κοσμήτορες των σχολών, οι πρόεδροι των τμημάτων και οι διευθυντές των εργαστηρίων δεν εκλέγονταν με δημοκρατικές εκλογές από την πανεπιστημιακή κοινότητα, αλλά διορίζονταν από την κυβέρνηση, τότε είδα όλη την εικόνα μιας αυταρχικής εκπαίδευσης η οποία ελέγχονταν γιατί έπρεπε να υπηρετεί μια συγκεκριμένη και επιβεβλημένη άνωθεν ιδεολογική κατεύθυνση. Την ίδια που υπηρετούσε και ο διορισμένος από την κυβέρνηση πρύτανης.

Ήταν η εποχή που στην Ελλάδα τα πανεπιστήμια ζούσαν στον απόηχο του νόμου Διαμαντοπούλου. Ο οποίος, εδώ που τα λέμε, σε σχέση με τα όσα έβλεπα να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μου, φάνταζε να είναι σε επίπεδο νηπιαγωγείου. Καθώς ο νόμος Διαμαντοπούλου, εναντίον του οποίου ξεσηκώθηκαν τότε ακόμη και οι πέτρες, δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να καταργήσει τις εκλογές των πανεπιστημιακών οργάνων, θεσπίζοντας τον διορισμό τους από ένα εξωπανεπιστημιακό Συμβούλιο, το οποίο θα εκπροσωπούσε, σύμφωνα με το νόμο, την κοινωνία και την αγορά. Χωρίς πάντως να επιβάλλεται ούτε η παρακολούθηση των αιθουσών διδασκαλίας, ούτε και η καταγραφή των καθηγητών την ώρα που δίδασκαν στα αμφιθέατρα και των φοιτητών την ώρα που παρακολουθούσαν το μάθημα. Και είχε χαλάσει ο κόσμος…

Πέρασαν 6-7 χρόνια από τότε και παρακολουθώντας τις εξελίξεις παντού, όπως και στην Κεντρική Ασία, διαπιστώνουμε ότι τα πράγματα έχουν πια εξελιχθεί και τα νεοσύστατα κράτη εμπεδώνουν τη δημοκρατία, αφήνοντας σιγά σιγά πίσω τους το παλιό αυταρχικό καθεστώς.

Σήμερα λοιπόν που άλλοι ανακαλύπτουν τη γοητεία της δημοκρατίας στην Ελλάδα, μια άλλη υπουργός Παιδείας μιας άλλης κυβέρνησης και συγκεκριμένα η Νίκη Κεραμέως της υποτιθέμενης φιλελεύθερης κυβέρνησης Μητσοτάκη, έρχεται να συμπληρώσει τα κενά του νόμου Διαμαντοπούλου, αλλά και να δικαιώσει ετεροχρονισμένα τον διορισμένο από την κυβέρνηση εκείνον πρύτανη του πανεπιστημίου της νεοπαγούς Ασιατικής Δημοκρατίας.

Με αφορμή την ανάγκη εξ αποστάσεως παρακολούθησης των μαθημάτων από μαθητές που δεν θα μπορούν, λόγω πανδημίας, να παρακολουθήσουν από κοντά το μάθημα, θεσμοθετήθηκε προχτές, Παρασκευή βράδυ και στα μουλωχτά, η δυνατότητα παρακολούθησης της διδασκαλίας στα σχολεία και καταγραφής σε πραγματικό χρόνο των μαθημάτων, μέσω βιντεοσκόπησης.

Κάτι που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, μόνο με την προϋπόθεση ότι τον απόλυτο έλεγχο της καταγραφής θα τον έχει αποκλειστικά ο καθηγητής ή ο δάσκαλος, οι οποίοι και θα κρίνουν ποια τμήματα του μαθήματος μπορούν να καταγραφούν και να μεταδοθούν, προστατεύοντας έτσι τόσο το έργο των ίδιων, όσο και κυρίως, την εικόνα των μαθητών τους από κακόβουλη χρησιμοποίηση των καταγεγραμμένων. Κάτι που με την αίρεση του χειρισμού του συστήματος από τον καθηγητή, ισχύει ήδη σε πολλά Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.

Επιπλέον, η ίδια υπουργός, στον τελευταίο νόμο της για την Παιδεία εν μέσω πανδημίας, εισήγαγε και ψηφίστηκε από τη Βουλή διάταξη, με την οποία συρρικνώθηκε το εκλεκτορικό σώμα των πανεπιστημιακών διοικήσεων, το οποίο στο εξής δεν θα είναι, όπως κάποτε, το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας, η οποία και υφίσταται τις αποφάσεις των πρυτανικών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων στη διοίκηση και των φοιτητών, αλλά θα περιορίζεται μόνο στο στενό σώμα των καθηγητών.

Ένα βήμα μένει ακόμη για να ολοκληρωθεί η αυταρχική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, προκειμένου οι διοικήσεις των πανεπιστημίων να μην εκλέγονται, αλλά να διορίζονται από την κυβέρνηση.

Την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος εμβαθύνει τη δημοκρατία, εγκαταλείποντας τα κατάλοιπα του παρελθόντος και χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για το κοινό καλό και έχοντας το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, κάποιες χώρες, μεταξύ των οποίων και η δική μας, με πρόσχημα την πανδημία, χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να συρρικνώσουν τα δημοκρατικά δικαιώματα και να περιορίσουν τις ελευθερίες, επιστρέφοντας σε ένα αλήστου μνήμης αυταρχικό παρελθόν.